[ΠΛΑΤΩΝ]

Το κατά Jimi Hendrix «All Along The Watchtower» περιλαμβάνεται στον κλασικό δίσκο «Electric Ladyland» που κυκλοφόρησε το 1968, μερικούς μήνες μετά την πρώτη κυκλοφορία του τραγουδιού από τον Bob Dylan.

Όλα ξεκίνησαν από ένα πάρτυ όπου είχανε πάει ο Jimi Hendrix και ο κιθαρίστας των Traffic, Dave Mason. Οι δύο φίλοι πιάσανε κουβέντα σχετικά με τον καινούργιο τότε δίσκο του Bob Dylan «John Wesley Harding» ο οποίος περιείχε και το «All Along The Watchtower». Ο Hendrix, ο οποίος ήταν μεγάλος fun του Dylan, σχολίασε τότε ότι θα του άρεσε να διασκευάσει το τραγούδι. Ο ίδιος είχε πει:
- Όλοι εκείνοι που δεν τους αρέσουν τα τραγούδια του Bob Dylan πρέπει να διαβάσουν τους στίχους του. Είναι γεμάτοι με τις χαρές και τις λύπες της ζωής. Εγώ είμαι σαν τον Dylan: κανένας από τους δυο μας δεν μπορεί να τραγουδήσει φυσιολογικά. Μερικές φορές παίζω τραγούδια του Dylan και μοιάζουν τόσο πολύ με μένα που είναι σαν να τα έγραψα εγώ. Έχω την αίσθηση ότι το «All Along The Watchtower» είναι ένα τραγούδι που θα μπορούσα να το είχα γράψει εγώ αλλά είμαι βέβαιος ότι δεν θα το τελείωνα ποτέ. Σκεπτόμενος τον Dylan, θεωρώ συχνά ότι δεν θα μπορούσα ποτέ να γράψω τις λέξεις με τον τρόπο που το κατορθώνει αυτός. Θα ήθελα να με βοηθήσει γιατί έχω πολλά τραγούδια που δεν μπορώ να τελειώσω. Γράφω μερικές λέξεις στο χαρτί και δεν μπορώ να προχωρήσω παραπέρα. Αλλά τώρα τα πράγματα πάνε καλύτερα, έχω περισσότερη αυτοπεποίθηση…

Το ίδιο βράδυ, της 21ης Ιανουαρίου του 1968, ο Dave Mason και ο Jimi Hendrix ηχογράφησαν τη δική τους εκδοχή του «All Along The Watchtower» στο στούντιο Electric Ladyland στη Νέα Υόρκη. Παρών στο στούντιο ήταν και ο 26χρονος τότε κιθαρίστας των Rolling Stones, Brian Jones. Ο Jones έπαιξε πιάνο σε μερικές από τις αρχικές ηχογραφήσεις αλλά όχι και στην τελική εκτέλεση.

Ενώ η πρώτη εκτέλεση του τραγουδιού ήταν πολύ αργή και μινιμαλιστική (σε συνδυασμό με την ήρεμη folk ερμηνεία του Bob Dylan), η απόδοση του Hendrix είναι εντελώς διαφορετική και πιο σκληρή, με την ερμηνεία του και την ηλεκτρική κιθάρα να μοιάζουν με ουρλιαχτό. Ο Hendrix ενορχήστρωσε εκ νέου το τραγούδι ώστε να συμπεριλάβει μερικά σόλο ηλεκτρικής κιθάρας στα μέρη όπου στην εκτέλεση του Dylan υπήρχαν σόλο φυσαρμόνικας. Αυτή η νέα ενορχήστρωση και ριζική ανακατασκευή του τραγουδιού είναι που συμπεριλήφθηκε τελικά στο «Electric Ladyland», τον τρίτο και τελευταίο δίσκο που ηχογράφησε ο Jimi Hendrix με τους Experience, και αναμφισβήτητα τον πιο πειραματικό και φιλόδοξο.


Την εποχή που ο Jimi Hendrix ηχογράφησε το «All Along The Watchtower» έπαιζε με τους Jimi Hendrix Experience, τους οποίους αποτελούσαν ο Jimi Hendrix στην κιθάρα, ο Noel Redding στο μπάσο και ο Mitch Mitchell στα drums. Γι’ αυτό το τραγούδι, εντούτοις, δεν έπαιξε μπάσο ο Redding αλλά ο ίδιος ο Hendrix.
Ο Redding έπαιζε κιθάρα και στο συγκρότημα Fat Mattress (στα ελληνικά: «παχιά στρώματα»), τους οποίους ο Hendrix αποκαλούσε κοροϊδευτικά «Thin Pillow» («λεπτό μαξιλάρι»). Ο Hendrix ένιωθε συχνά ότι ο Redding δεν έπαιζε με την καρδιά του μπάσο στους Jimi Hendrix Experience και πίστευε ότι ο λόγος ήταν επειδή ήταν περισσότερο συγκεντρωμένος στους Fat Mattress. Αυτός ήταν κι ένας από τους λόγους που τον αντικατέστησε με τον Billy Cox.


Πάντως, κατά μία άλλη εκδοχή, λέγεται ότι η εκτέλεση που ήθελε να ηχογραφήσει ο Jimi Hendrix δεν άρεσε στον Noel Redding και ο τελευταίος αποχώρησε εκνευρισμένος από το στούντιο ηχογράφησης. Σε μία συνέντευξη που έδωσε ο Redding πριν το θάνατό του είπε ότι προτιμούσε την εκτέλεση του Bob Dylan.
Λέγεται μάλιστα ότι μετά την κυκλοφορία του «All Along The Watchtower» από τον Jimi Hendrix, ο Noel Redding πήγε σε συναυλία του Bob Dylan και ο Dylan τον εγκωμίασε για τον τρόπο που έπαιξε μπάσο στο τραγούδι χωρίς να γνωρίζει ότι τελικά δεν ήταν αυτός που έπαιξε μπάσο αλλά ο ίδιος ο Jimi Hendrix!


Κιθάρα στο τραγούδι έπαιξε ο Dave Mason ο οποίος χρησιμοποίησε μια 12χορδη ακουστική κιθάρα για να παίξει το ρυθμό. Το μακρύτερο σόλο του τραγουδιού (μεταξύ του δεύτερου και του τελευταίου κουπλέ) συγκαταλέγεται μεταξύ των πιο διάσημων σόλο κιθάρας. Για το σόλο χρησιμοποιήθηκε slide κιθάρα, παιγμένη με… αναπτήρα (!) κι αφού ο Hendrix δοκίμασε πολλά άλλα αντικείμενα προκειμένου να βγάλει τον ήχο που είχε στο μυαλό του. Το σόλο περιέχει επίσης και ένα μέρος wah-wah καθώς και ηχώ στο μεσαίο τμήμα του.


Μόλις κυκλοφόρησε το single, το Σεπτέμβριο του 1968, γνώρισε αμέσως επιτυχία φτάνοντας στο Νο 20 των charts των Η.Π.Α., όπου και παρέμεινε 9 εβδομάδες, χαρίζοντας στον Hendrix τη μοναδική του Top 40 επιτυχία (αντίθετα με τη Μεγάλη Βρετανία όπου ο Jimi Hendrix ήταν πιο δημοφιλής και μερικά τραγούδια του είχαν ήδη μπει στα charts πριν γίνει γνωστός στην Αμερική).

Ο Bob Dylan είχε εντυπωσιαστεί τόσο πολύ μ’ αυτή την παραλλαγή του τραγουδιού του, που για αρκετά χρόνια το έπαιζε με τον τρόπο που το ηχογράφησε ο Jimi Hendrix, χρησιμοποιώντας κι αυτός ηλεκτρική κιθάρα, αναγνωρίζοντας έτσι το αριστοτεχνικό άγγιγμα του μεγάλου κιθαρίστα. Άλλωστε ο τρόπος που χειρίστηκε το τραγούδι ο Jimi Hendrix ήταν εντελώς διαφορετικός και αποκαλυπτικός. Ακούγοντας κανείς την πρώτη εκτέλεση διαπιστώνει ότι ο Bob Dylan έδωσε βάρος στους συμπαγείς στίχους του τραγουδιού, με τη μουσική να έχει το δεύτερο ρόλο και να συμμετέχει διακριτικά στην ιστορία. Στην εκτέλεση όμως του Hendrix, διαπιστώνουμε τρία στοιχεία:

• Η μουσική συμμετέχει στην ιστορία του τραγουδιού, παράλληλα με τους στίχους. Ως παράδειγμα, ακούστε τα drums και τις κιθάρες στην αρχή του τραγουδιού. Το beat αρχίζει, εντείνεται, και έπειτα σταματάει. Αντίστοιχα με τους στίχους, η μουσική δύναμη του τραγουδιού υπαινίσσεται τη μελλοντική δράση και ένταση χωρίς να την απελευθερώνει. Αυτό το επινόημα επαναλαμβάνεται σε ολόκληρο το τραγούδι, με την κιθάρα να «κάνει πίσω» την κατάλληλη στιγμή ώστε να επιστρέφει το τραγούδι στον βασικό και ήρεμο ρυθμό του.
• Ο ήχος της κιθάρας αντιπροσωπεύει τη σύγχυση την οποία βιώνει ο παλιάτσος του τραγουδιού. Η κιθάρα ερμηνεύει τον ρόλο του παλιάτσου ξεπερνώντας πολλές φορές τις όποιες προσδοκίες μας από τον ήχο της. Οι νότες της ακούγονται παραμορφωμένες, ενώ η χρήση του wah-wah στο πεντάλ, καθώς και άλλων τεχνασμάτων, εκτός από το γεγονός ότι συμβολίζει έναν αποπροσανατολισμό, δημιουργεί επιπλέον κι ένα σχεδόν… απάνθρωπο ηχητικό τοπίο.
• Το τρίτο στοιχείο, και αυτό που πλαισιώνει και καθορίζει ολόκληρο το τραγούδι, είναι τα επαναλαμβανόμενα και κλιμακωτά ανεβάσματα. Την πρώτη φορά που ακούγεται είναι στην αρχή του πρώτου break της κιθάρας, ανάμεσα στο πρώτο και στο δεύτερο κουπλέ. Στο επόμενο –και μεγαλύτερο- break, μεταξύ δεύτερου και τρίτου κουπλέ, η κιθάρα «ανεβαίνει» ακόμα πιο ψηλά και στο τέλος του τραγουδιού πάει ακόμα ψηλότερα. Φαίνεται, λοιπόν, ότι το τραγούδι «ανεβαίνει» βαθμιαία όλο και πιο ψηλά φτάνοντας στην επιθυμητή νότα στο τέλος του τραγουδιού. Και τότε την επαναλαμβάνει επανειλημμένως δημιουργώντας έναν παθιασμένο ήχο συμβολίζοντας όχι μόνο το ουρλιαχτό του ανέμου του τελευταίου στίχου, αλλά και την αυξανόμενη ένταση και επικείμενη σύγκρουση για την οποία μας προετοιμάζει σαφέστατα το τραγούδι. Η μουσική, όπως και οι στίχοι, τελειώνει σ’ αυτή τη νότα χωρίς να γίνεται η έκρηξη αλλά υποδεικνύοντας κάποια μελλοντική δράση.

Ένας από τους πρώτους καλλιτέχνες που διασκεύασαν το «All Along The Watchtower» είναι και ο Δημήτρης Πουλικάκος. Το τραγούδι λέγεται «Γύρω-γύρω στη σκοπιά» και οι στίχοι του Πουλικάκου είναι οι εξής:

Θα υπάρξει μια διέξοδος, είπε ο παλιάτσος στο ληστή
γύρω μας βλέπω σύγχυση, γαλήνη δε θα βρεις
εμπόροι πίνουν το κρασί μας, κι άλλοι σκάβουν τη γη
κανένας νόμος δεν ισχύει, τα πάντα έχουν χαθεί.

Δε χρειάζεται ν' ανησυχείς, ήταν τα λόγια του ληστή
βρίσκονται δω πολλοί από μας, που 'χουν γι' αστείο τη ζωή
κι ας μη μας ήτανε γραφτό, τα 'χουμε ζήσει όλα αυτά
ας μη μιλάμε πια λοιπόν, η ώρα είναι αργά.

Γύρω-γύρω στη σκοπιά, πρίγκιπες ξαγρυπνούν
καθώς γυναίκες και παιδιά, ξυπόλητοι περνούν
κάπου απ' έξω μακριά, αγριόγατος βογκάει
πλησιάζουν καβαλάρηδες, τ' αγέρι λυσσομανάει.


Η πιο γνωστή ελληνική εκτέλεση είναι αυτή του Διονύση Σαββόπουλου. Το τραγούδι έχει τίτλο «Ο Παλιάτσος και ο Ληστής» (μετάφραση του στίχου «the joker and the thief») και συμπεριλαμβάνεται στο δίσκο «Μπάλλος» που κυκλοφόρησε το Μάρτιο του 1971. Οι ελληνικοί στίχοι, στην εκδοχή του Σαββόπουλου, είναι οι εξής:

Ήρθα τρεχάτος μέχρι εδώ, είπε ο παλιάτσος στο ληστή
Κι αν σου 'χει μείνει μια σταλιά ντροπή, δώσε λιγάκι προσοχή
Εμπόροι πίνουν το κρασί μας, και κλέβουνε τη γη
Εσύ είσαι η μόνη μας ελπίδα, περιμένουμε να 'ρθείς

Τα παίρνεις όλα πολύ στα σοβαρά, ήταν τα λόγια του ληστή
Έχουν περάσει όλα αυτά, πάει καιρός πολύς
Εδώ απάνω στα βουνά, δεν δίνουν δυάρα τσακιστή
για ό,τι έχει κερδηθεί, για ό,τι έχει πια χαθεί

Πίσω απ' του κάστρου τη σκοπιά οι πρίγκιπες κοιτούν
καθώς γυναίκες και παιδιά, τρέχουν για να σωθούν
Κάπου έξω μακριά, ο άνεμος βογκά
ζυγώνουν καβαλάρηδες με όπλα και σκυλιά


Ο Διονύσης Σαββόπουλος μιλώντας για τα δύο τραγούδια του Bob Dylan που είχε διασκευάσει, το «All Along The Watchtower» και το «The Wicked Messenger» (με τίτλο «Άγγελος Εξάγγελος»), είχε πει:
- Ήταν εξαιρετικά τραγούδια. Τόσο που στάθηκε αδύνατο να περιοριστώ στο ρόλο του αναγνώστη. Ήθελα να τα γυρίσω στη γλώσσα μου.
Παρόλα αυτά οι στίχοι του Σαββόπουλου, σε αντίθεση με αυτούς του Πουλικάκου, δεν είναι πιστοί στους αυθεντικούς χάνοντας ταυτόχρονα το νόημα και το συμβολισμό τους.


Τη διασκευή του Σαββόπουλου τραγούδησαν και οι Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας που συμπεριέλαβαν το τραγούδι, σε ζωντανή ηχογράφηση, στο δίσκο «Αν Υπάρχει Λόγος» που κυκλοφόρησε το 1992. Η ίδια ηχογράφηση περιλαμβάνεται και στο διπλό album «Παράλληλη Δισκογραφία», που κυκλοφόρησε το 1997, μόνο που από λάθος ο αγγλικός τίτλος του τραγουδιού αναφέρεται ως «All Along The Match Tower». Οι αδερφοί Κατσιμίχα παρουσίασαν μία εκτέλεση πιο ηλεκτρική από εκείνη του Σαββόπουλου και πιο κοντινή σ’ αυτήν του Jimi Hendrix. Επίσης, έκαναν κάποιες μικρές αλλαγές στους στίχους. Έτσι, στην εισαγωγή προτίμησαν το στίχο «Θα υπάρχει μια διέξοδος…» ενώ το «Πίσω απ’ του κάστρου τη σκοπιά» έγινε «Πάνω απ’ του κάστρου τη σκοπιά». Επιπλέον, στο τέλος του τραγουδιού επαναλαμβάνουν την πρώτη στροφή σε αντίθεση με τον Σαββόπουλο που επαναλαμβάνει την τρίτη. Και στην περίπτωση των Κατσιμίχα, η υιοθέτηση των στίχων του Σαββόπουλου στέρησε από το τραγούδι το νόημα και το συμβολισμό των αυθεντικών στίχων.
Το ίδιο τραγούδι ερμήνευσε και η Καλλιόπη Βέττα και περιλαμβάνεται στο δίσκο «Καλειδοσκόπιο» που κυκλοφόρησε τον Ιούλιο του 2001.


Το ιρλανδέζικο ροκ συγκρότημα των U2, έπαιξε για πρώτη φορά μία εκτέλεση του «All Along The Watchtower» κατά τη διάρκεια του Boy Tour το 1981. Αργότερα, κατά τη διάρκεια του Joshua Tree Tour το 1987, οι U2 έπαιξαν για δεύτερη φορά το τραγούδι στο Embarcadero Center του San Francisco με έναν επιπλέον στίχο που πρόσθεσε ο Bono («All I got is a red guitar, 3 chords and the truth»).
Αυτή η απόδοση συμπεριλήφθηκε αργότερα σε μία σκηνή του rockumentary «Rattle and Hum» που κυκλοφόρησαν οι U2 το 1988 ενώ συμπεριλήφθηκε και στον ομώνυμο δίσκο. Μάλιστα η εισαγωγή με την κιθάρα του Edge δεν είχε ηχογραφηθεί στη συναυλία κι έτσι προστέθηκε αργότερα.
Οι U2 έπαιζαν το τραγούδι αυτό τιμώντας τόσο τον Bob Dylan όσο και τους Jimi Hendrix Experience. Αργότερα η εκτέλεση αυτή παρουσιάστηκε σε 50 περίπου ζωντανές εμφανίσεις του συγκροτήματος κατά τη διάρκεια της περιοδείας Lovetown Tour που πραγματοποιήθηκε το 1989. Από τότε οι U2 σταμάτησαν να παίζουν το «All Along The Watchtower», αν και υπήρξαν κάποιες λίγες περιπτώσεις που το ξαναέπαιξαν κατά τη διάρκεια του Zoo TV Tour και του Elevation Tour.


Οι Dave Matthews Band, επίσης, έπαιζαν αυτό το τραγούδι από την εποχή που ξεκίνησαν στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Η δική τους εκτέλεση, η οποία είναι πολύ καλή κι έχει πολλή ενέργεια, διατηρεί τη δομή των τριών συγχορδιών του Bob Dylan αλλά διαφέρει στο ύφος. Ο τραγουδιστής και κιθαρίστας, Dave Matthews, αρχίζει να τραγουδά αργά με αποκλειστική συνοδεία μία ακουστική κιθάρα. Τα μέλη του συγκροτήματος μπαίνουν στο τραγούδι μετά το στίχο «the hour is getting late» και ο ρυθμός και η ένταση του τραγουδιού ανεβαίνουν. Στο σημείο αυτό ακολουθούν εκτεταμένα σόλο από τα μέλη του συγκροτήματος, από τα οποία ξεχωρίζει το πολύ ενδιαφέρον –και μεγάλο σε διάρκεια- σόλο του Tim Reynolds, καταλήγοντας στο στίχο που το συγκρότημα επέλεξε να δώσει έμφαση: «No reason to get excited».
Οι Dave Matthews Band επιλέγουν συχνά αυτό το τραγούδι για τις συναυλίες τους. Πολλές φορές το ερμηνεύει κάποιος φιλοξενούμενος τραγουδιστής. Δεδομένου ότι είναι ένα πολύ γνωστό και κλασικό rock κομμάτι, οι ίδιοι οι fans του συγκροτήματος το ζητάνε συνέχεια. Έτσι, το «All Along The Watchtower» είναι μία από τις σταθερές αξίες και γι’ αυτό επιλέγεται συχνά για το κλείσιμο της συναυλίας ή για τα encore. Υπολογίζεται ότι οι Dave Matthews Band έχουν παίξει πάνω από 500 φορές αυτό το τραγούδι, συμπεριλαμβανομένων και των εμφανίσεων του Matthews είτε σόλο είτε με τον κιθαρίστα Tim Reynolds.
Το συγκρότημα έχει συμπεριλάβει το τραγούδι σε περισσότερους από 6 δίσκους με ζωντανές εμφανίσεις αλλά ποτέ δεν το ηχογράφησε στο studio. Στο ύφος του Dave Matthews έχουν αποδώσει το τραγούδι και οι Pat McGee και Howie Day.


Ο Prince προστέθηκε στη λίστα των καλλιτεχνών που τραγούδησε το «All Along The Watchtower» όταν στο πλαίσιο του εθνικού πρωταθλήματος αμερικάνικου ποδοσφαίρου, ερμήνευσε το τραγούδι κατά τη διάρκεια του ημιχρόνου του αγώνα Indianapolis Colts-Chicago Bears. Τέλος, το 2007, το ερμήνευσε και ο Bryan Ferry στο δίσκο «Dylanesque» βασισμένος στην εκτέλεση του Hendrix.

Η εκτέλεση, όμως, του Hendrix παρέμεινε ως η πιο γνωστή του τραγουδιού. Χρησιμοποιήθηκε μάλιστα σε αρκετές κινηματογραφικές ταινίες, μεταξύ των οποίων στις «Withnail and I» (1987), «Rush», «Private Parts», «Forrest Gump» (1994), «A Bronx Tale», «Vegas Vacation» («Διακοπές στο Λας Βέγκας») και «Tupac: Resurrection», καθώς και σε δύο τηλεοπτικά επεισόδια των Simpsons. Η εκτέλεση του Bob Dylan συμπεριλήφθηκε στην ταινία «American Beauty» (1999), ενώ στο φινάλε της τρίτης σαιζόν του Battlestar Galactica ακούγεται μία διασκευή του τραγουδιού από τον Bear McCreary. Το τραγούδι ακούγεται επίσης σε διάφορους αθλητικούς αγώνες (baseball, hockey κ.λπ.) κυρίως στις Η.Π.Α. ενώ έγινε και τίτλος άρθρων, ταινιών, τηλεοπτικών επεισοδίων κ.λπ.


Το «All Along The Watchtower» κάνει και μία… έμμεση εμφάνιση στο 10ο κεφάλαιο της κλασικής σειράς κόμικς Watchmen. Η ιστορία λέγεται «Two Riders» και ολοκληρώνεται με τους υπερήρωες Nite-Owl και Rorschach να ιππεύουν τις αιωρούμενες μηχανές τους κατευθυνόμενοι προς τη βάση του κακού στην Ανταρκτική προκειμένου να τον αντιμετωπίσουν. Καθώς πλησιάζουν οι δύο υπερήρωες, μία αγριόγατα μόλις τους βλέπει βρυχάται. Αυτή η σκηνή αποτελεί έμμεση αλλά σαφή αναφορά στους τελευταίους στίχους του «All Along The Watchtower» («Outside in the distance a wildcat did growl / Two riders were approaching, the wind began to howl»).

Το «All Along The Watchtower» έδωσε τον τίτλο του και σε μία τηλεοπτική σειρά 6 επεισοδίων που προβλήθηκε στη Μεγάλη Βρετανία από το BBC. Τα επεισόδια διάρκειας 30 λεπτών προβλήθηκαν από τις 28 Φεβρουαρίου μέχρι τις 11 Απριλίου του 1999. Αυτή η βραχύβια κωμική σειρά των Pete Sinclair και Trevelyan Evans διαδραματιζόταν σε μία βάση της RAF στη Σκωτία.


Αναμφίβολα, απ’ όλες τις εκτελέσεις του «All Along The Watchtower» ξεχωρίζει αυτή του Jimi Hendrix. Η κοσμογονική και θυελλώδης εκτέλεσή του είναι ένας λαμπρής συνδυασμός μουσικού (Jimi Hendrix) και δημιουργού (Bob Dylan), που επεκτείνει και ενισχύει το νόημα και την ιστορία που διηγούνται οι στίχοι, και επιδεικνύει παράλληλα τις μοναδικές δυνατότητες της ηλεκτρικής κιθάρας. Έχοντας ως αφετηρία τον τελευταίο στίχο «and the wind began to howl» («και ο αέρας άρχισε να ουρλιάζει»), ο Jimi Hendrix δημιούργησε στην κιθάρα ένα θυελλώδες σόλο που μεταμόρφωσε το μεστού περιεχομένου σκοτεινό προαίσθημα του Dylan σε έναν ηλεκτρικό τυφώνα.
Δεν είναι τυχαίο ότι το τραγούδι αυτό βρίσκεται στο Νο 48 της λίστας του περιοδικού Rolling Stone με τα 500 καλύτερα τραγούδια όλων των εποχών ενώ τον Μάρτιο του 2005 το περιοδικό Q το τοποθέτησε στο Νο 80 των 100 Καλύτερων τραγουδιών για κιθάρα.



Κείμενο: Κωνσταντίνος Παυλικιάνης