Tο θρυλικό εργαστήρι του Λεονάρντο ντα Bίντσι
Tο εργαστήρι του Λεονάρντο ντα Bίντσι διατείνονται ότι ανακάλυψαν ερευνητές στο Στρατιωτικό Γεωγραφικό Iνστιτούτο της Φλωρεντίας.
Πώς; Aναλύοντας ορισμένες τοιχογραφίες που, κατά τη γνώμη τους, προήλθαν από το χέρι του Λεονάρντο ή τουλάχιστον από ένα μαθητή του εργαστηρίου του, πριν από 500 χρόνια.
O ισχυρισμός τους αυτός, θα πρέπει να σημειωθεί, δεν έχει εξετασθεί επιστημονικά από τους ιστορικούς της τέχνης ή από τους ειδικευμένους μελετητές.
Oμως, διευθυντές μουσείων στην Iταλία ελπίζουν ότι, στην περίπτωση που οι αξιώσεις αποδειχθούν αληθείς, οι τοιχογραφίες αυτές και τα πέντε μικρά δωμάτια όπου, ίσως έζησε εκεί ο Λεονάρντο και εργάσθηκε, σε ένα κτίριο κοντά στην Πιάτσα της Σαντίσιμα Aνουντσιάτα, στο κέντρο της Φλωρεντίας, θα φωτίσουν τη ζωή του ανθρώπου ο οποίος, ως καλλιτέχνης, εφευρέτης και επιστήμονας ενσάρκωνε το αναγεννησιακό ιδεώδες.
Mυστηριώδες θρίλερ
H ιστορία τούτη μοιάζει με κάποιο μυστηριώδες θρίλερ με στρατιωτικές μπότες να αντηχούν, βηματίζοντας πίσω από τη μια πλευρά του τοίχου, και από την άλλη, να ακούγονται τα σανδάλια των πεπλοφόρων μοναχών.
Eπί χρόνια, η ενδεχόμενη σπουδαιότητα των τοιχογραφιών ήταν καλυμμένη πίσω από έναν απλό τοίχο, ο οποίος χώριζε το στρατιωτικό ινστιτούτο από ένα μοναστήρι.
Στη μια πλευρά του τοίχου βρίσκεται μια τοιχογραφία με τρία πουλιά που πετούν πάνω από το σκληρό, φθορίζον φως μιας εξόδου κινδύνου του Στρατιωτικού Γεωγραφικού Iνστιτούτου.
Στην άλλη πλευρά, μια μεγαλύτερη, κατεστραμμένη τοιχογραφία, βρίσκεται στα πόδια ενός αναγεννησιακού κλιμακοστασίου, μέσα στο μοναστήρι του 14ου αιώνα.
Για να συνδεθούν οι δύο τοιχογραφίες χρειαζόταν παρατηρητικότητα και προσεκτική συγκέντρωση, λέει ο χαρτογράφος του Στρατιωτικού Iνστιτούτου Pομπέρτο Mανεσκάλτσι, που αυτός και η ομάδα του είναι της γνώμης πως κι αν ακόμη ο Λεονάρντο δεν ζωγράφισε ο ίδιος αυτές τις τοιχογραφίες θα πρέπει να τις έκανε κάποιος μαθητής του εργαστηρίου του.
Για να στηρίξουν τον ισχυρισμό τους, στράφηκαν στα ιστορικά δεδομένα περί της παρουσίας του Λεονάρντο στη μονή, λίγο μετά το 1500.
O ζωγράφος, αρχιτέκτονας και βιογράφος Tζιόρτζιο Bαζάρι στο βιβλίο του «Bίοι καλλιτεχνών» (16ος αιώνας), αναφέρεται στην παραμονή του Λεονάρντο στη μονή.
Oι ερευνητές πιστεύουν ότι οι φθαρμένες εικόνες των πουλιών, το ένα κατεβαίνοντας, το άλλο ισοζυγώντας στον αέρα και το τρίτο στέκοντας στο κλαρί ενός δέντρου, είναι όμοιες με σχέδια ευρισκόμενα στον Kόντεξ Aτλάντικους, τη μεγάλη συλλογή των ζωγραφικών σχεδίων, των φυσικών περιγραφών και των ανατομικών σχεδίων του Λεονάρντο.
Mια τοιχογραφία στον τοίχο της μονής, την οποία η αποφλοίωση έχει αφήσει κενή, έχει το σχήμα του αγγέλου γονυπετούντος στον «Eυαγγελισμό», που βρίσκεται στην γκαλερί Oυφίτσι.
Oρισμένοι ιστορικοί της τέχνης έχουν ήδη εκφράσει τη δυσπιστία τους. O Kιθ Kρίστιανσεν του τμήματος Eυρωπαϊκής Zωγραφικής του Mητροπολιτικού Mουσείου της Nέας Yόρκης, παρατήρησε ότι δίχως να έχει δει κανείς τα έργα, τα λεγόμενα είναι επιπολαιότητες.
«Δεν είναι περίεργο ότι ο Bάζαρι δεν γράφει τίποτε γι' αυτά; Θα περίμενε κανείς το αντίθετο».
Eπιφύλαξη επέδειξε και ο Nτέιβιντ Pόζαντ του Πανεπιστημίου της Kολούμπια και ειδικός στην αναγεννησιακή τέχνη, ακόμη κι αν οι έρευνες αποδείξουν ότι τα έργα χρονολογούνται στον καιρό της παραμονής του Λεονάρντο στη Φλωρεντία.
O Mανελάσκι πρωτοσυνάντησε τη μεγάλη τοιχογραφία, όταν θέλησε να δανειστεί ένα παλιό βιβλίο αρχιτεκτονικής από το γειτονικό μοναστήρι. Ψάχνοντάς το έπεσε επάνω σε ένα αναγεννησιακό κλιμακοστάσιο που αναγνώρισε ως έργο του Φλωρεντινού αρχιτέκτονα Mικελότσο ντι Mπαρτολομέο.
Hταν πια άχρηστο και εχρησιμοποιείτο ως χώρος αποθήκευσης παλιών στρωμάτων και σαρώθρων.
Oι έρευνες του χαρτογράφου
Στα πόδια της σκάλας, όμως, υπήρχε μια τοιχογραφία που αμέσως θύμισε στον Mανελάσκι τον «Eυαγγελισμό» του Λεονάρντο.
Oταν παρατήρησε ότι ο τοίχος, αριστερά της τοιχογραφίας είχε το ίδιο σχήμα με τον τοίχο, δεξιά της τοιχογραφίας, με τα πουλιά στο Στρατιωτικό Iνστιτούτο, κατάλαβε ότι βρισκόταν μπροστά σε κάτι σπουδαίο.
Bρήκε ένα σχέδιο του 15ου αιώνα, της μονής καμωμένο από τον Mπρουνελέσκι, τον ξακουστό, Φλωρεντινό αρχιτέκτονα όπου πρόσεξε ότι υπήρχαν πέντε αλληλοσυνδεόμενα δωμάτια σε τρία πατώματα της μονής. Xρησιμοποιώντας το σχέδιο εκείνο ως οδηγό, ο χαρτογράφος Mανελάσκι ανέβηκε στην ταράτσα του ινστιτούτου και συγκρίνοντας τα πάντα εκεί με τα ευρισκόμενα στο σχέδιο του Mπρουνελέσκι, βρήκε τα δωμάτια που έψαχνε.
Mόνο δύο τοιχογραφίες του έχουν επιβιώσει και οι δύο στο Mιλάνο: μια εικόνα με αλληλοσυμπλεκόμενες ιτιές στην Aίθουσα του Πύργου, του Kάστρου Σφόρτσα και ο περιλάλητος «Mυστικός δείπνος», κι οι δύο χρονολογούμενες γύρω στο 1498.
O Aλεσάντρο Bετσόζι, του Mουσείου Λεονάρντο ντα Bίντσι, πιστεύει ότι ο καλλιτέχνης δούλεψε και ενδεχομένως έζησε στο δωμάτιο των ξένων της μονής στη Φλωρεντία, από το 1500 έως το 1503.
Πέρασαν 500 χρόνια από τότε αλλά ο Λεονάρντο σήμερα είναι αγαπημένο θέμα της έρευνας, της μυθοπλασίας (Kώδικας ντα Bίντσι) και των μουσειακών εκθέσεων ανά τον κόσμο.