Ο Γερμανός μουτζαχεντίν

[ΠΛΑΤΩΝ]

Ο ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΜΟΥΤΖΑΧΕΝΤΙΝ
Συγγραφέας: Boualem Sansal
Εκδόδεις Πόλις
Σελίδες: 304
Τιμή: 15-17€

Μερικά βιβλία ξέρεις ότι θα σε κερδίσουν εξ αρχής. Απαγορευμένο στην Αλγερία, μαζί με άλλα βιβλία του Σανσάλ, το μυθιστόρημα αποτελεί μια περίπλοκη αλλά συγκλονιστική τοιχογραφία της αλγερινής πραγματικότητας. Ο συγγραφέας καταγγέλλει το φανατισμό σε όλες τις εκδοχές του, συνδυάζοντας στη μυθοπλασία του το σκοτεινό παρελθόν του ναζισμού αλλά και την ταραγμένη Ιστορία της Αλγερίας. Είναι ένα βιβλίο για τη μάχη εναντίον της λήθης και της άρνησης του Ολοκαυτώματος, το οποίο συνδέει δεξιοτεχνικά τη φρίκη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, με τη φρίκη της Αλγερίας κατά τη δεκαετία του '90.

Το μυθιστόρημα του Μπουαλέμ Σανσάλ θα μπορούσε να διαβαστεί εκ πρώτης όψεως σαν μια περιεκτική ακτινογραφία της κατάστασης που επικρατεί στην Αλγερία. Μία χώρα που κατέκτησε την ανεξαρτησία της χύνοντας πολύ αίμα κι αφού πέρασε από το επαναστατικό καθεστώς του Μπουμεντιέν, βυθίστηκε σε έναν επίσης αιματηρό εμφύλιο τον οποίον κατάφερε να καταπνίξει ο στρατός για να αναδείξει στην εξουσία τη σημερινή κυβέρνηση του Μπουτεφλίκα. Μια κυβέρνηση απολυταρχική η οποία κρατάει διά της βίας ένα ισλαμιστικό κίνημα κοινωνικά ισχυρό, έτοιμο ανά πάσα στιγμή να την ανατρέψει.


Η Αλγερία του μυθιστορήματος είναι μια χώρα μοιρασμένη ανάμεσα στην κρατική αυθαιρεσία και την απειλή της ισλαμιστικής βίας. Ο,τι περισσεύει είναι μια κοινωνία αδρανής, η οποία μοιάζει να υφίσταται μοιρολατρικά τους διχασμούς της.
Και κάπως έτσι αρχίζει αυτή η ιστορία, όταν στη διάρκεια του εμφυλίου, τον Απρίλιο του 1994, μια ομάδα ισλαμιστών σφάζει τον πληθυσμό ενός χωριού της ενδοχώρας. Ανάμεσά τους είναι και ο πατέρας των δύο μυθιστορηματικών ηρώων του βιβλίου: του Σαλέμ και του Μάλριχ Σίλλερ. Και μέσω αυτών η ιστορία ξεπερνάει τα σύνορα της Αλγερίας για να αγγίξει ένα πρόβλημα ιδιαιτέρως καυτό για τη σημερινή Ευρώπη, το πρόβλημα της πολυπολιτισμικής της σύστασης. Γιατί ο Σαλέμ και ο Μάλριχ, οι δύο ήρωες της ιστορίας, μεγαλώνουν σε προάστιο του Παρισιού ενώ οι γονείς τους ζουν σ' ένα χωριό στην Αλγερία. Ο πατέρας τους προτού φτάσει στην Αλγερία, όπου και παντρεύτηκε τη μητέρα τους, ζούσε στη Γερμανία. Για την ακρίβεια ήταν Γερμανός και, όπως ανακαλύπτει ο γιος του μετά τον θάνατό του, δεν ήταν διόλου τυχαίος Γερμανός. Χημικός μηχανικός, έχοντας καταταγεί στα Waffen SS, πέρασε από όλα τα στρατόπεδα της φρίκης, όπου και χρησιμοποίησε την επιστημοσύνη του για την παραγωγή των αερίων του θανάτου. Στην Αλγερία κατέληξε μετά τον πόλεμο, μέσω Τουρκίας και Αιγύπτου, για να γλιτώσει από τη σύλληψή του. Πήρε άφεση αμαρτιών από τον επαναστάτη Μπουμεντιέν στον οποίον πρόσφερε τις γνώσεις του. Το επαναλαμβάνω. Δεν ήταν τυχαίος Γερμανός. Ήταν ένας Γερμανός αμετανόητος, που ασπάστηκε το Ισλάμ, αγωνίστηκε μαζί με τους Αλγερινούς εναντίον της γαλλικής αποικιοκρατίας, απόλαυσε του σεβασμό των συμπολιτών του και άσκησε τα καθήκοντα του δημάρχου του χωριού. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου που σπαράζει την Αλγερία, το 1994,οι περισσότεροι κάτοικοι του χωριού, μαζί και οι γονείς των δύο αδελφών, σφαγιάζονται.


Η υπαρξιακή κρίση του γιου έρχεται ως φυσικό επακόλουθο μετά την ανακάλυψη της πραγματικής ζωής του πατέρα. Η αφήγηση αρχίζει με την αυτοκτονία του γιου στο γκαράζ του σπιτιού του από την εξάτμιση του αυτοκινήτου. Ο Οιδίπους δεν μπορεί να σκοτώσει τον νεκρό του πατέρα. Εκπληρώνει όμως το συμβολικό του χρέος αυτοκτονώντας, και μάλιστα από ασφυξία, με τον τρόπο με τον οποίο ο πατέρας εξολόθρευε τα θύματά του.
Αφήνει πίσω του ένα ημερολόγιο στο οποίο έχει καταγράψει τα αποτελέσματα των ερευνών του, καθώς και τη δική του κρίση, υπαρξιακό κληροδότημα στον αδελφό του ο οποίος ζει σ΄ ένα παρισινό προάστιο όπου έχει κηρυχτεί μία απ΄ αυτές τις χιλιάδες τζιχάντ που συνθέτουν το πρόσωπο της πολυπολιτισμικής Ευρώπης.

Τον αραβικό πληθυσμό του προαστίου ελέγχει ένας ιμάμης με τους μουσάτους πιστούς του οι οποίοι φροντίζουν για την ισλαμική καθαρότητα της επικράτειάς τους. Αρκεί ένα κορίτσι να βάφεται, να καπνίζει και να φλερτάρει με απίστους για να βρεθεί με το σώμα της καρβουνιασμένο από την αστυνομία η οποία παρακολουθεί τα γεγονότα αν όχι νίβοντας τας χείρας της, τουλάχιστον κρατώντας τις αποστάσεις που θα εξασφαλίσουν τις ελάχιστες δυνατές αναταραχές. Στο μυαλό του νεώτερου από τους δύο αδελφούς, του επιζήσαντος Μάλριχ, οι αυτοματισμοί είναι ευπρόσδεκτοι- ο ίδιος παραδέχεται πως είναι αμόρφωτος. Το Ισλάμ ταυτίζεται με τους Ναζί όχι μόνον εξαιτίας της πορείας του πατέρα του, όχι μόνον επειδή το μεν αρνείται να αποδεχθεί τα εγκλήματα των δε, όχι μόνον τέλος εξαιτίας του ριζικού αντισιωνισμού και των δύο. Ταυτίζεται μέσα από την τυφλή εφαρμογή της βίας ως μόνου μέσου άσκησης της εξουσίας, μέσα από τη θρησκευτική πίστη στην απολυταρχία.


Και τα πράγματα θα μπορούσαν να σταματήσουν κάπου εδώ. Θα μπορούσε κανείς να πει πως ο Μπουαλέμ Σανσάλ, Αλγερινός ο οποίος ζει στο πετσί του τον φόβο των ισλαμιστών, έφτιαξε ένα πολιτικό βιβλίο στηριγμένο σε μια σχηματική ιστορική αναλογία- ή μάλλον ένα ιστορικό σχήμα το οποίο όπως όλα τα ιστορικά σχήματα που στηρίζονται σε αναλογίες είναι σχηματικό. Οι ισλαμιστές και οι Ναζί δένονται από εκλεκτικές συγγένειες που τους έφεραν κοντά στον Β΄ Παγκόσμιο, συνεχίζουν όμως να τους συνδέουν ακόμη και σήμερα.
Μέσα από τη μορφή του πατέρα και την κρίση των δύο του γιων όμως, το ιστορικό αυτό σχήμα αποκτά μια υπαρξιακή διάσταση που υπερβαίνει τα όρια της ιστορικής αναλογίας. Και είναι η υπαρξιακή διάσταση της τραγωδίας, ενός διχασμού του οποίου οι ρίζες βρίσκονται τόσο βαθιά και οι διαδρομές που ακολουθούν για να φτάσουν ώς το σήμερα είναι τόσο περίπλοκες ώστε η αποθεραπεία τους καθίσταται σχεδόν αδύνατη.

Υ.Γ. Ο Μπουαλέμ Σανσάλ γεννήθηκε το 1949 στο Τενιέτ-ελ-Χάαντ της Αλγερίας και σήμερα ζει στο Μπουμερντές, κοντά στο Αλγέρι.