Σύνδρομο Σταντάλ

[ΠΛΑΤΩΝ]

Το 1817, κατά τη διάρκεια μιας περιδιάβασης στη βασιλική Σάντα Κρότσε (του Τιμίου Σταυρού) της Φλωρεντίας, ο Γάλλος συγγραφέας Σταντάλ ή Ανρί Μπελ (1783-1842), όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, βιώνει πρωτογενώς ό,τι συνήθως καλείται «σφοδρός έρωτας για το αισθητικό πλήρωμα».
Ο μποέμ συγγραφέας βρέθηκε μπροστά στους τάφους των Μακιαβέλι, Γαλιλαίου και Μιχαήλ Αγγέλου, και το σώμα του δεν μπόρεσε να αντισταθεί στην κραταιά συγκίνηση. Η συναφής εξομολόγησή του αποτελεί αμάχητο τεκμήριο του θριάμβου του Άλλου στο εγώ. Παραθέτω:
«Είχα ήδη περιέλθει σε ένα είδος έκστασης από τη σκέψη και μόνο ότι βρισκόμουν στη Φλωρεντία, και από το γεγονός ότι βρέθηκα τόσο κοντά σε σπουδαίους άνδρες των οποίων τους τάφους μόλις είχα αντικρίσει. Απορροφημένος όπως ήμουν από τη θέαση της ανυπέρβλητης ομορφιάς, την παρατηρούσα από κοντά, την άγγιζα κατά κάποιον τρόπο. Είχα φτάσει σε εκείνο το συναισθηματικό σημείο όπου οι ουράνιες συγκινήσεις που χαρίζουν οι Καλές Τέχνες ανταμώνουν με τα αισθήματα του πάθους. Βγαίνοντας από τη Σάντα Κρότσε, μ' έπιασε ταχυπαλμία...· η ζωή είχε χαθεί από μέσα μου, προχωρούσα με το φόβο ότι θα σωριαστώ».


Η ψυχίατρος Γκρατσιέλα Μαγκερίνι, η οποία μελέτησε ανάλογες περιπτώσεις τουριστών, εργαζόμενη στο παρακείμενο νοσοκομείο Σάντα Μαρία Νουόβα, κατονόμασε, ουχί αδίκως, το φαινόμενο αυτό «Σύνδρομο Σταντάλ».
Ο καθηγητής Αντρέα Κανέσκι, επικεφαλής της ψυχιατρικής πτέρυγας του Σάντα Μαρία, γίνεται πολύ σαφής όταν αναφέρεται στην πάθηση που στέλνει στα θεραπευτήρια, ιδίως το καλοκαίρι, πολλούς επισκέπτες της Φλωρεντίας. Πρόκειται για τη λεγόμενη "Φλωρεντινή Νόσο" ή "hyperculturamie".


Και πώς να μην υπάρχουν τόσα κρούσματα; Η Φλωρεντία υπερηφανεύεται για 61 μουσεία, 215 παλάτσι, 167 εκκλησίες και μοναστήρια και τα περισσότερα έχουν να επιδείξουν έργα Τζιότο, Μποτιτσέλι, Φρα Αντζέλικο, Μιχαήλ Αγγέλου.
Σύμφωνα με τον Ιταλό ψυχίατρο «το αντίκρισμα τόσης συγκεντρωμένης αρμονίας κι ομορφιάς προκαλεί στους επισκέπτες της Φλωρεντίας τέτοια αναστάτωση, ώστε εμφανίζουν ζάλη, πανικό και σύγχυση, αύξηση παλμών και λιποθυμικές τάσεις, σε σημείο ώστε να είναι απαραίτητη η νοσηλεία τους. Πρόκειται για κατάσταση στρες με ψυχοσωματικά επακόλουθα, π.χ. σταδιακή απώλεια της αίσθησης χώρου και χρόνου. Σε ορισμένες περιπτώσεις έντονων συμπτωμάτων διαρκείας, χορηγούμε ελαφρά ψυχοφάρμακα -αν και συνήθως αρκεί μια ήρεμη συζήτηση με τους πάσχοντες στη μητρική τους γλώσσα, που λειτουργεί καθησυχαστικά».


Η αίσθηση είναι λίγο-πολύ γνωστή σε όλους όσοι χωρίς ανάπαυση επισκέπτονται σε... ρυθμό υπαγόρευσης μουσεία κι εκκλησίες. Οι επίπονοι ρυθμοί των περιηγήσεων επιδεινώνουν τη συναισθηματική ένταση. Η Τέχνη κατορθώνει να μας κάνει να αισθανθούμε κάποια πράγματα που δεν έχουμε εκφράσει ποτέ και συχνά δεν τα γνωρίζουμε καν.
Μια υπερβολική δόση αισθητικής τελειότητας μπορεί να δημιουργήσει έντονες εκρήξεις στο ασυνείδητο κι όταν τα περιεχόμενά του ξεχειλίζουν, οι αισθήσεις υποχωρούν. Ιδιαίτερα ευάλωτοι αποδεικνύονται οι τουριστικοί επισκέπτες από τις ΗΠΑ και τις ζώνες βορείως των Αλπεων, οι γυναίκες χωρίς σύντροφο, οι μοναχικοί ταξιδιώτες. Εχει συμβεί, μάλιστα, επισκέπτες να υποστούν κρίση και ως προς τη σεξουαλική τους ταυτότητα, όπως περίπτωση Γερμανού επισκέπτη μπροστά στο «νεαρό Βάκχο» του Καραβάτζιο.


Ζάλη και τάση απώλειας των αισθήσεων είχε βιώσει κι ο Ζίγκμουντ Φρόιντ το 1904 μετά την αναρρίχησή του στην Ακρόπολη και είχε συγγράψει πονήματα «για την "καταστροφική" δύναμη της Τέχνης».

Τι μπορεί να κάνει κάποιος όταν εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα του «συνδρόμου»; Η συμβουλή των ειδικών είναι απλή: «ηρεμία, ανάπαυλα κι επαφή με συμπατριώτες». Τα τελευταία χρόνια, πολλοί επισκέπτες είναι ενήμεροι για το τι τους περιμένει -σε τουριστικά καταλύματα του εξωτερικού κυκλοφορούν σχετικά φυλλάδια, που πληροφορούν και προειδοποιούν σχετικά με το τι μπορεί να συμβεί όταν έρθει κανείς σε ελεύθερη κι ανέμελη επαφή με την Τέχνη...