Ο υπερήλικος ποταμός Νέστος (έχει ζωή 5 εκατομμυρίων χρόνων) είναι από μόνος του εξαιρετική αφορμή για ταξίδι στην Ξάνθη.
Ταξιδευτής και ο ίδιος, πηγάζει από την οροσειρά της Ρίλας στη Βουλγαρία και εκβάλλει στο Θρακικό Πέλαγος απέναντι από τη Θάσο.
Θα σας μαγέψει όχι μόνο με τη φυσική ομορφιά του αλλά και με τον πλούτο συναισθημάτων που προκαλεί όταν περπατάτε πλάι του ή τον κατεβαίνετε με φουσκωτή βάρκα (ράφτινγκ) ή κανόε-καγιάκ.
Ανάμεσα στο χωριό Τοξότες και τη Σταυρούπολη, στο σημείο όπου ο ποταμός διαιρεί τους ορεινούς όγκους του νοτίου τμήματος της Ροδόπης, βρίσκονται τα Στενά του Νέστου με το πανέμορφο Αισθητικό Δάσος.
Είναι μία λωρίδα γης παράλληλη με την κοίτη του ποταμού, η έκταση της οποίας είναι περίπου 24.000 στρέμματα.
Εδώ αλλά και γενικότερα στα Στενά συναντώνται περίπου 150 από τα 203 είδη πουλιών που ζουν στον Νέστο.
Τα Στενά του Νέστου είναι μια υδάτινη διαδρομή σπάνιας ομορφιάς, που προσφέρει μοναδικές συγκινήσεις και εμπειρίες.
Τα μαρμαρογενή πετρώματα της περιοχής, διαβρωμένα εδώ και αιώνες από τη συνεχή ροή του ποταμού, δημιουργούν απότομες βραχώδεις πλαγιές και πολλές σπηλιές.
Για να βρείτε το δάσος (έκταση 2.800 στρέμματα) πρέπει να μπείτε στους Τοξότες και να συνεχίσετε με κατεύθυνση προς τη διπλανή Γαλάνη.
Πολύ σύντομα οι πινακίδες θα σας οδηγήσουν στο πάρκινγκ όπου θα αφήσετε το αυτοκίνητο για να περπατήσετε μέχρι τις όχθες του ποταμού.
Ένα εκπληκτικό μονοπάτι ξεκινά από εδώ. Πηγαίνει παράλληλα με τα νερά του ποταμού και είναι σκαμμένο στο βουνό. Ανήκει στο δίκτυο παρόχθιων και ορεινών μονοπατιών της περιοχής, δημιουργήθηκε το 1977 και ακολουθώντας το μπορείτε να περπατήσετε έως την Πηγή του Κρωμνικού (7 χλμ.), το Κρωμνικό (11,5 χλμ.) τα Κάτω Λιβερά (11,5 χλμ.) και τον Σιδηροδρομικό Σταθμό Λιβερών στα 14,5 χλμ.
Είναι στενό αλλά βατό με εκπληκτική θέα στον Νέστο, πάνω από τις γραμμές του τρένου.
Κυριαρχεί η απόλυτη ησυχία που διαταράσσεται μόνο από τον ήχο των νερών ή από το τρένο.
Αν το ακούσετε περιμένετέ το, καθώς η εικόνα του όπως μπαίνει και βγαίνει από τα τούνελ είναι μοναδική.
Η βλάστηση εδώ είναι πλούσια, με ποικιλία δέντρων και θάμνων (πλατάνια, σκλήθρα, ιτιές, αγριοκουμαριές, κέδροι, βελανιδιές, αγριοπασχαλιές, αγριελιές), καθώς και σπάνιων αγριολούλουδων (βιολέτες, ίριδες ορχιδέες).
Επίσης, εδώ ζουν πολλά σπάνια πουλιά, όπως ερωδιοί, αετοί, γύπες, και ακόμη σπανιότερα θηλαστικά όπως οι βίδρες.
Χαρακτηριστικό στοιχείο του Νέστου είναι οι μαίανδροί του. Στα Στενά ο ποταμός ελίσσεται σαν φίδι προσφέροντας ένα θέαμα μοναδικό που θα απολαύσετε καλύτερα αν ανέβετε ψηλά, στο Παρατηρητήριο του Νέστου. Επιστρέφοντας προς τους Τοξότες θα δείτε τη διακλάδωση που οδηγεί στο «Πανοραμικό σημείο θέας» (όπως αναφέρεται το Παρατηρητήριο).
Ο δρόμος έως το 10ο χλμ. είναι ανηφορικός. Το παρατηρητήριο «κρύβεται» πίσω από μία κεραία, σε υψόμετρο 891 και εκεί το Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης έχει φτιάξει μία ιδιαίτερα επιμελημένη κατασκευή, όχι μόνο για να απολαύσετε τη θέα στον Νέστο αλλά και για να μάθετε ποιες είναι οι γύρω περιοχές (όπως το Παγγαίο, το Φαλακρό, το Δέλτα του Νέστου κ.λπ.).
Διαδρομή με τρένο
Ο μόνος τρόπος για να επισκεφτεί κανείς την κοιλάδα του Νέστου είναι το τρένο, και μάλιστα μόνο την Κυριακή.
Ο επισκέπτης παίρνει το ειδικό τρένο από τη Δράμα, τη Σταυρούπολη ή του Τοξότες και πηγαίνει ως το σταθμό στα Λιβερά.
Ειδικά από τους Τοξότες προς τα Λιβερά η διαδρομή είναι πολύ γραφική, καθώς στα 18 χλμ. της διαδρομής το τρένο μπαινοβγαίνει σε 28 γαλαρίες και βρίσκεται συνεχώς δίπλα στο ποτάμι.
Στα Λιβερά αποβιβάζονται και όσοι επιθυμούν να κατέβουν με καγιάκ τον Νέστο.
Η διαδρομή, ανάλογα με την ποσότητα των νερών του ποταμού, μπορεί να διαρκέσει έως και 5 ώρες.
Επίσης ο επισκέπτης μπορεί ν' ανεβεί στο ύψωμα Καρπούζι, απ' όπου η θέα στον κάμπο της Ξάνθης, στη Θάσο και τη Λήμνο είναι εντυπωσιακή.
Οι λάτρεις του τρένου αγαπούν πολύ αυτή τη διαδρομή. Τα μοναδικά σημεία που ξεκολλάει κανείς το πρόσωπο από το παράθυρο είναι στα μικρά συνεχόμενα τούνελ έξω από το χωριό Γαλάνη. Τη διαδρομή (που διαρκεί περίπου μισή ώρα) μπορείτε να την κάνετε με τρένο του ΟΣΕ (τηλ. ΟΣΕ Ξάνθης: 25410-22581, Σταυρούπολης: 25410-22233) ή με το παλιό παραδοσιακό τρενάκι του Νέστου, κατόπιν συνεννοήσεως (τηλ. Ορέστης Μπόσκος 6947-825551).
Βιστονίδα
Η Βιστονίδα δεσπόζει με τη μεγάλη της έκταση στην περιοχή. Το εμβαδόν της λίμνης φτάνει τα 42.000 στρέμματα ανάλογα και με την εποχή, ενώ το βάθος της είναι μικρό (2-3μ.).
Φλαμίνγκο, αργυροπελεκάνοι, ροδοπελεκάνοι, ερωδιοί όλων των ειδών είναι μερικά μόνο από τα 307 είδη πουλιών που κατοικούν σε αυτή την τεράστια λίμνη. Μόνο ο μόνιμος πληθυσμός των πανέμορφων φλαμίνγκο φτάνει τα 3.000.
Προστάτης της Βιστονίδας είναι ο θαλασσινός Άγιος Νικόλαος (μετόχι της Μονής Βατοπεδίου, Αγίου Όρους) που θυμίζει Κυκλάδες.
Στα νότιά της η λίμνη επικοινωνεί με το Θρακικό Πέλαγος ενώ έχουν σχηματιστεί μικρές λιμνοθάλασσες.
Μία ξύλινη γέφυρα οδηγεί στην καρδιά της λιμνοθάλασσας, στη νησίδα όπου είναι κτισμένη η εκκλησία της Παναγίας της Παντάνασσας. Και οι δύο εκκλησίες αποτελούν καλό παρατηρητήριο για τα σπάνια πουλιά της λίμνης.
Το γεγονός ότι μεταβάλλεται η περιεκτικότητα της λίμνης σε αλάτι δημιουργεί διαφορετικές συνθήκες περιβάλλοντος στις οποίες προτιμούν να ζουν τα διάφορα είδη υδρόβιων πουλιών.
Αυτός είναι ο λόγος που εδώ ζουν πουλιά που τους αρέσουν τα γλυκά νερά, όπως ο Πορφυροτσικνιάς (Ardea purpurea), ο Κρυπτοτσικνιάς (Ardeola ralloides) και ο Νυχτοκόρακας (Nycticorax nycticorax), πουλιά που προτιμούν τα υφάλμυρα νερά, όπως ο Σταχτοτσικνιάς (Ardea cinerea), ο Αργυροτσικνιάς (Egretta alba) και ο Λευκοτσικνιάς (Egretta garzetta), αλλά και πουλιά που ψαρεύουν ακόμη και στα αλμυρά νεά, όπως είναι ο Κορμοράνος (Phalacrocorax carbo sinensis).
Δίπλα στη Βιστονίδα είναι το Πόρτο Λάγος, τόσο ήσυχο όσο και τα νερά της λίμνης.
Η λιμνοθάλασσα του Πόρτο Λάγος είναι αβαθής και εξασφαλίζει την επικοινωνία της με τη θάλασσα μέσω στενών διαύλων.
Στα δυτικά της έχουν κατασκευαστεί τάφροι και στα βόρεια υπάρχουν αλυκές, όπου ζουν αρκετά φοινικόπτερα (Phoenicopterus rubber).
Γύρω από το Πόρτο Λάγος υπάρχει πευκοδάσος, όπου επίσης φωλιάζει σημαντικός αριθμός από πουλιά.
Το Πόρτο Λάγος ενδείκνυται για περιπάτους στην παραλία με θέα τους ψαράδες που καθαρίζουν υπομονετικά τα δίχτυα τους και υπόκρουση τις φωνές των γλάρων, κάποιοι από τους οποίους επιδίδονται σε εντυπωσιακά μακροβούτια αναζητώντας τροφή. Στην άκρη του λιμανιού το πανέμορφο δασάκι είναι ιδανικό για περιπάτους. Εδώ αναπαράγονται οι ερωδιοί της Βιστονίδας.
Λίγο πριν από την είσοδο στο Πόρτο Λάγος είναι το Κέντρο Ενημέρωσης Βιστονίδας, το οποίο όμως δεν είναι πάντα ανοικτό.
Θα βρείτε όλες τις χρήσιμες πληροφορίες για τη Βιστονίδα, τη γειτονική Ισμαρίδα και το Δέλτα του Νέστου (τηλ. για ραντεβού 24510-96646, 25910-51831).
Στη Βιστονίδα θα φτάσετε ακολουθώντας τον δρόμο προς Κομοτηνή. Προσοχή όμως, μην μπείτε δεξιά στην Εγνατία Οδό (πινακίδα περίπου 6,6 χλμ. από την κεντρική πλατεία) γιατί τότε θα βγείτε απευθείας στην Κομοτηνή. Ο δρόμος είναι σχεδόν μία ευθεία και ύστερα από περίπου 24 χλμ. μπαίνετε στο Πόρτο Λάγος.
Δραστηριότητες
Στον Νέστο μπορείτε να κάνετε:
* κανόε-καγιάκ με διαδρομές χαμηλής δυσκολίας κατάλληλες για όλη την οικογένεια
* κατάβαση (ράφτινγκ) με φουσκωτή βάρκα σε ορμητικά νερά
* ποδηλασία βουνού
* περιήγηση με τζιπ ή πεζοπορία σε μονοπάτια και δρόμους των παραποτάμιων περιοχών.
Στις βάσεις που διατηρούν οι εταιρείες στους Τοξότες ή τη Σταυρούπολη, προσφέρουν τη δυνατότητα και για τοξοβολία, αναρρίχηση, rappel, flying fox.
Οι εταιρείες που οργανώνουν δραστηριότητες στο ποτάμι είναι οι:
Riverland: Με βάση στους Τοξότες και τη Σταυρούπολη. Χατζησταύρου 8, Ξάνθη. Τηλ. 25410-62488
www.riverland.gr
Vistonis: Γεωργίου Μιλτιάδη 7, Ξάνθη. Τηλ. 25410-23047, 21084.
Nativus: Ηροδότου και Λεωφόρος Στρατού 2, Ξάνθη. Τηλ. 25410-83535
www.nativus.gr
Βόλτες με άλογα στην Κοιλάδα του Νέστου μπορείτε να κάνετε με την εταιρεία ο «Έφιππος» (τηλ. 6972-763767). Ιππασία, στον Ιππικό Όμιλο Αβδήρων Ξάνθης, στη φάρμα αραβικών αλόγων του Κωνσταντίνου Γεωργαντζή (τηλ. 6944-747609,
www.arabianstud.gr) που βρίσκεται στην Γκιώνα, 16 χλμ. από το κέντρο της Ξάνθης.
Σταυρούπολη
Η Σταυρούπολη είναι γραφική κωμόπολη 797 κατοίκων με πλούσια ιστορία, έδρα του ομώνυμου δήμου, στην καρδιά του ορεινού όγκου της Ροδόπης, δίπλα στον ποταμό Νέστο. Απέχει 29 χλμ. από την Ξάνθη και 65 χλμ. από τη Δράμα.
Κτισμένο δίπλα στον Νέστο αλλά σε φυσικό εξώστη, το χωριό αυτό έχει την καλύτερη θέα και εντυπωσιάζει με τη γαλήνη του. Αφετηρία για τον περίπατο είναι η μικρή κεντρική πλατεία.
Η περιήγηση στα στενά λιθόστρωτα σοκάκια αποκαλύπτει πέτρινα σπίτια παραδοσιακής αρχιτεκτονικής με σαχνισιά και τα τζάκια τους να καπνίζουν. Τις καθημερινές το χωριό είναι πολύ ήσυχο.
Κάποτε (1961) είχε 1.375 κατοίκους αλλά πολλοί έφυγαν για Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Γερμανία. Κοντά στην πλατεία θα δείτε το μικρό Λαογραφικό Μουσείο (τηλ. 25410-22260). Το κτίριο ανήκε παλαιότερα στην Εφορία Καπνού, αλλά σήμερα στεγάζει την πλούσια συλλογή της οικογένειας Καραμπατζάκη.
Η Σταυρούπολη ήταν σημαντικό κέντρο καλλιέργειας και επεξεργασίας καπνού ως τη δεκαετία του 1960.
Τα σημάδια της οικονομικής ευημερίας του πρόσφατου παρελθόντος είναι αποτυπωμένα στα μακεδονικής και θρακικής αρχιτεκτονικής σπίτια της.
Σήμερα αποτελεί ιδανικό μέρος για διαμονή και ξεκούραση. Ο επισκέπτης μπορεί να περπατήσει στα δρομάκια με τα παραδοσιακά σπίτια.
Κοντά στη Σταυρούπολη, στην κοίτη του ποταμού Νέστου, έχουν τη βάση τους εταιρείες εναλλακτικών δραστηριοτήτων. Δίπλα στα νερά του έχει δημιουργηθεί και ποδηλατόδρομος.
Προς τα βόρεια υπάρχουν δύο εκπληκτικά σημεία: ο Λειβαδίτης με τον ψηλό καταρράκτη (θέλει περίπου μιάμιση ώρα πεζοπορία, πηγαινέλα) και το δάσος του Ερύμανθου.
Στο χωριό του Λειβαδίτη ζούσαν παλαιότερα 70 οικογένειες ενώ σήμερα έχουν μείνει μόνο 10.
Την ιστορία του χωριού θα σας πει παρέα με ένα ζεστό φλιτζάνι τσάι δίπλα στην ξυλόσομπα ο κυρ Αντώνης, ιδιοκτήτης του σούπερ μάρκετ του χωριού. Μη φανταστείτε καμιά μεγάλη εγκατάσταση, είναι παλιό σπίτι στο οποίο θα βρείτε από κρουασάν μέχρι αλυσίδες για κυνηγόσκυλα και από βότκα μέχρι κονσέρβες και τσιγάρα! Το έχει εδώ και 45 χρόνια και παρά τις πιέσεις που δέχεται από παιδιά και εγγόνια να γυρίσει στην πόλη της Χρυσούπολης αντιστέκεται.
Στα 3,7 χλμ. του δρόμου που οδηγεί στα Κομνηνά είναι ο Μακεδονικός Τάφος.
Χαρακτηρίζεται ως ο μεγαλύτερος και ο πιο εντυπωσιακός κτιστός τάφος της Θράκης και είναι κτισμένος με γωνιόλιθους από μάρμαρο της περιοχής.
Για να περιηγηθείτε στους θαλάμους του πρέπει να επικοινωνήσετε με τον φύλακα Αρχαιοτήτων Σταυρούπολης κ. Στέργιο Κωστέλη (τηλ. 25420-22040, 6945-182229).
Ο μακεδονικός μαρμάρινος τάφος του 200-150 π.Χ. είναι συλημένος. Οι κάτοικοι γνώριζαν από πολλά χρόνια την ύπαρξή του, όμως η πρώτη επίσκεψη αρχαιολόγου έγινε το 1950. Ο τάφος αποτελείται από διάδρομο και καμαροσκεπή, προθάλαμο και θάλαμο.
Στο θάλαμο υπάρχουν δυο μαρμάρινες κλίνες, με διπλά μαρμάρινα προσκεφάλια στα δυο τους άκρα και ζωγραφιστή διακόσμηση στα πόδια τους.