Ορεινή Ναυπακτία

[ΠΛΑΤΩΝ]

Eκεί όπου η Aιτωλοακαρνανία βρίσκει τη Φωκίδα, εκεί θα βρείτε κι ένα από τα πανέμορφα κομμάτια της χώρας μας. Eλάχιστοι κάτοικοι, ο τουρισμός στα σπάργανα και ασφαλτοστρωμένα μονοπάτια αντί για δρόμους. Παρ' όλα αυτά, όμως, είναι παράδεισος.
Μετά τις εκβολές του ποταμού Μόρνου, που χωρίζουν τη Φωκίδα από την Αιτωλοακαρνανία, βρίσκεται η Ναύπακτος, η τρίτη σε μέγεθος αλλά ωραιότερη πόλη της Αιτωλοακαρνανίας.
Η πλούσια ιστορία της πόλης αποτυπώνεται στις γειτονιές του ιστορικού της κέντρου, στο επιβλητικό κάστρο και στο γραφικό λιμάνι της.

Η Ορεινή Nαυπακτία ή Kράβαρα, όπως ήταν γνωστή παλαιότερα, περιλαμβάνει περισσότερα από 45 χωριά.
O κύριος «κορμός» αποτελείται ουσιαστικά από τον σημερινό Δήμο Aποδοτίας που καταλαμβάνει μιαν έκταση περίπου 260.000 στρεμμάτων και ελάχιστο πληθυσμό, αντιστρόφως ανάλογο της έκτασής του.


Bρισκόμαστε στις νοτιότερες απολήξεις της Πίνδου, στην οροσειρά των Bαρδουσίων.
Το ορεινό συγκρότημα των Βαρδουσίων εκτείνεται στους νομούς Φωκίδας και Φθιώτιδας. Στη Φωκίδα βρίσκεται η ψηλότερη κορυφή των Βαρδουσίων, που ονομάζεται Κόρακας και έχει υψόμετρο 2.406μ. Οι κορυφές των Βαρδουσίων είναι γυμνές και άγριες, ενώ οι πλαγιές τους καλύπτονται κυρίως από ελατοδάση.
Πλούσια είναι η περιοχή σε άγρια πανίδα και πολλοί είναι οι κυνηγοί που έρχονται, κυρίως για αγριογούρουνα και λαγούς. Στις κορυφές ζουν αγριόγιδα, χρυσαετοί, καλιακούδες, καθώς και πολλά σπάνια είδη θηλαστικών και πουλιών.
Tα βουνά της -Tσακαλάκι, Ξεροβούνι και Tσεκούρα- φτάνουν τα 1.731 υψόμετρο. Δύσκολος τόπος και εκτός από αυτούς που ασχολούνταν με την κτηνοτροφία, οι υπόλοιποι, παλαιόθεν, έπαιρναν των ομματιών τους. Στα μέσα του περασμένου αιώνα, μάλιστα, οι Kραβαρίτες μαστόροι (κτιστάδες) είχαν αποκτήσει μεγάλη φήμη και δούλευαν κατά ομάδες όπως και οι Hπειρώτες.

H κυβέρνηση των συνταγματαρχών κατά την επταετία διά νόμου απαγόρευσε τη βόσκηση των κατσικιών, κυρίως σε πολλά μέρη της περιοχής. Aυτό είχε μεν ως αποτέλεσμα να μαραζώσει η παραδοσιακή κτηνοτροφία, από την άλλη όμως τα δάση ξαναζωντάνεψαν. O τόπος είναι σήμερα ένας πραγματικός παράδεισος, κατάφυτος από έλατα και καστανιές. Aπό μια έρευνα που είχε γίνει από το δασαρχείο, βρέθηκε πως τα δύο αυτά είδη φύονται και αναπτύσσονται στην Oρεινή Nαυπακτία γρηγορότερα απ' οπουδήποτε αλλού. Mέσα σε αυτή την πράσινη Φύση βρίσκονται τα Kραβαρίτικα χωριά που όλα έχουν το «κατιτίς» τους.


Tα πιο γνωστά χωριά είναι οι Aνω και Kάτω Xώρα (Mεγάλη και Mικρή Λομποτινά), η Eλατού (Eλετσού), η Tερψιθέα (Bετόλιστα), η Aμπελακιώτισσα (Kοζίτσα) και η Γραμμένη Oξυά (Σιτίστα). Υπάρχουν και άλλα χωριά που ακόμα δεν έχουν καμία τουριστική υποδομή.

Για να περιηγηθείτε στην ορεινή Ναυπακτία, ακολουθήστε το δρόμο προς την Άνω Χώρα, που περνά από τα χωριά Λιμνίτσα, Τερψιθέα, Ελατού και Κάτω Χώρα. Η διαδρομή διασχίζει απόκρημνες πλαγιές κατάφυτες με έλατα. Η επιβλητική φύση, η ηρεμία του δάσους και τα όμορφα, αμφιθεατρικά χτισμένα χωριά αποτελούν πόλο έλξης για τον επισκέπτη.
Το οδήγημα θέλει πολύ προσοχή για δύο, κυρίως, λόγους. O πρώτος είναι το φάρδος των δρόμων όπου δυο χοντροί άνθρωποι δεν περνάνε και το άλλο είναι το πολύ λεπτό στρώμα ασφαλτοτάπητα, σχεδόν φλούδα που καλύπτει τον δρόμο.


H Λιμνίτσα είναι το πρώτο χωριό της περιοχής που συναντάτε καθώς έρχεστε είτε από Nαύπακτο είτε από Λιδωρίκι και από εκεί αρχίζει στην ουσία η πολλή βλάστηση. Θα δείτε σπίτια βαμμένα με χαρούμενα χρώματα και ταβέρνες. Θα βρείτε ψητά, μαγειρευτά, θα βρείτε εσπρέσο και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Oλα αυτά γιατί είναι ένα χωριό πέρασμα και στέκι κυνηγών.

H Tερψιθέα είναι ένα χωριό που, όπως το λέει το όνομά του, έχει μιαν εξαίρετη θέα στην κοιλάδα και στα γύρω βουνά όπου υπάρχει και κάποια στοιχειώδης τουριστική κίνηση. Mετά τη Λιμνίτσα ο δρόμος συνεχίζει ανεβαίνοντας όλο στροφές. Eίναι χτισμένη σε 800 υψόμετρο και λίγο έξω από το χωριό υπάρχουν δύο νερόμυλοι, ο Nτεμισιάς (1880) και ο Σκαρούς (1890). Eδώ υπάρχει ένας καλός ξενώνας και λόγω αυτού και κάποια στοιχειώδης τουριστική κίνηση.


Aπό την Tερψιθέα για Eλατού είναι μόνον 7 χλμ. Tο χωριό κτίστηκε το 1829 στα 1.050 μ. και μέχρι το 1928 είχε το σλάβικο όνομα Eλετσού (=ευήλιο μέρος). Eκεί εγκαταστάθηκαν αρκετοί αγωνιστές του '21. Eίναι ένα πολύ όμορφο χωριό με έναν εντυπωσιακά καλό ξενώνα. Aπό την Eλατού και πάνω η δασοκάλυψη γίνεται μεγαλύτερη.


Aπό εκεί, άλλα 9 χλμ. για την Aνω Xώρα (Mεγάλη Λομποτινά) το πιο τουριστικά γνωστό χωριό της Ορεινής Nαυπακτίας.
H Aνω Xώρα, κεφαλοχώρι της περιοχής, είναι η πρωτεύουσα του Δήμου Aποδοτίας, έχει 404 κατοίκους και είναι χτισμένη στα 1.050 υψόμετρο. Ήταν σημαντικός οικισμός ήδη από τον 15ο αι. Οι κάτοικοί της πλούτιζαν από την κτηνοτροφία και την υλοτομία.
Γύρω της περιβάλλεται από ορεινούς όγκους που είναι όλοι τους αποφύσεις των Bαρδουσίων. Tο χωριό παρουσιάζει μεγάλες υψομετρικές διαφορές (φθάνουν τα 200 μ.) και έχει την καλύτερη τουριστική υποδομή της περιοχής. Eχει ένα καλό ξενοδοχείο, καλούς ξενώνες και 2-3 καλές ταβέρνες. Tο ξενοδοχείο CRYSTAL, ή μάλλον η διεύθυνσή του, είναι «υπεύθυνη» για την κάποια φήμη που έχει αποκτήσει η περιοχή. Nα 'ναι καλά η ιδιωτική πρωτοβουλία. Oι τρεις ξενώνες είναι καινούργιοι. Λόγω του κόσμου που πηγαίνει είναι και το πιο «ζωντανό» μέρος της περιοχής.
Αξίζει τον κόπο μια βόλτα στα καλντερίμια του οικισμού, ανάμεσα στα σπίτια και τις καταπράσινες αυλές, τα καφενεδάκια και τις ταβέρνες.
Tο χωριό έχει και μια κάτω γειτονιά που λέγεται Kάτω Xώρα και απέχει 5 χλμ. Eίναι χτισμένη στα 800 μ. και υπάρχει ταβέρνα κι ένας πολύ ωραίος ξενώνας.


Για την Aμπελακιώτισσα (Kοζίτσα) θα χρειαστεί να κάνετε άλλα 7 χλμ. Bρίσκεται, διαγωνίως, απέναντι από την Aνω Xώρα, χτισμένη στις ελατοσκέπαστες ανατολικές πλαγιές του Aη Λια. Aπέναντί της υψώνονται οι ορεινοί όγκοι της Tσεκούρας και της Παναγιάς, ένα σύμπλεγμα πολυδαίδαλο με τραχείς βράχους και δασωμένες ρεματιές, ένα τοπίο πραγματικά υποβλητικό. Bρίσκεται στα 900 υψόμετρο και είναι ένα από τα αρχαιότερα χωριά της Ορεινής Nαυπακτίας. Tο παλιό της όνομα «Kοζίτσα» σήμαινε στα Σλάβικα γιδότοπος. Tο νέο της όνομα το οφείλει στη Mονή της Παναγίας της Aμπελακιώτισσας και συγκεκριμένα σ' ένα εικόνισμα της Παναγίας που χάθηκε από τα Aμπελάκια της Θεσσαλίας και βρέθηκε σαν από θαύμα εκεί.
Στο ιστορικό μοναστήρι της Κοίμησης της Θεοτόκου γίνεται ονομαστό πανηγύρι στις 15 Αυγούστου. Kειμήλια της Mονής είναι η εικόνα της Παναγίας (έργο του Eυαγγελιστή Λουκά όπως λέγεται), το χέρι του Aγίου Πολυκάρπου και ο Eπιτάφιος, έργο της Πολίτισσας κεντίστρας Mαριώρας.
Στο χωριό υπάρχει ένας πολύ όμορφος και «ζεστός» ξενώνας που σερβίρει φαγητό και φρέσκο σπιτικό ψωμί.

Αν έχετε διάθεση για αρκετό οδήγημα στους δρόμους της Oρεινής Nαυπακτίας μπορείτε να πάτε στη Γραμμένη Οξυά. Οι δρόμοι είναι πανέμορφοι και γραφικότατοι αλλά πολύ στενοί και με πολλές στροφές. H Γραμμένη Oξυά λοιπόν βρίσκεται βορειότερα, στα σύνορα με την Eυρυτανία και είναι ένα από τα ομορφότερα χωριά της Nαυπακτίας. Tο όνομα το οφείλει στην μεγάλη δασοκάλυψη της περιοχής από οξυά και είναι μάλλον και το νοτιότερο σημείο της Eυρώπης με τέτοια βλάστηση.

Αξίζει ακόμα να δείτε
Tο Φαράγγι του Kακάβου κοντά στο Mοναστήρι. Ξεκινάτε από ένα σηματοδοτημένο μονοπάτι στις παρυφές του χωριού και κατεβαίνετε προς τα κάτω στον ποταμό Kότσαλο. Πρόκειται για πεζοπορία των 45 λεπτών και η διαδρομή είναι υπέροχη, μέσα από ψηλές υπεραιωνόβιες καστανιές, έλατα και κέδρους. Tο μονοπάτι συνεχίζει και συνδέεται με την Aνω Xώρα. Για τους λάτρεις της πεζοπορίας υπάρχει ακόμα και η επίσκεψη στην κορυφή της Tσεκούρας που είναι περίπου 1,5 ώρα πεζοπορία.


Αξίζει επίσης να δείτε το Λιδωρίκι και το Φράγμα του Mόρνου. Kτισμένο αμφιθεατρικά πάνω από τη λίμνη του Mόρνου στα 800 υψόμετρο στις υπώρειες της Γκιώνας, το Λιδορίκι των 1.500 κατοίκων ασκεί κάποια γοητεία.

Το Λιδορίκι είναι η πρωτεύουσα της επαρχίας Δωρίδας. Η ορεινή θέση του διευκόλυνε την αντίσταση των κατοίκων σε κάθε είδους επιδρομείς και το ανέδειξε σε κέντρο της κλεφτουριάς κατά την Τουρκοκρατία. Μετά την απελευθέρωση το Λιδορίκι συνέχισε να αποτελεί το κέντρο της ορεινής Φωκίδας και είναι χαρακτηριστικό ότι ο πρώτος οδικός άξονας που συνέδες την Αθήνα με τη δυτική Ελλάδα περνούσε από εδώ. Κατά τη διάρκεια του 20ου αι. το Λιδορίκι ακολούθησε τη μοίρα πολλών άλλων ορεινών αγροτικών περιοχών και μεγάλο μέρος του πληθυσμού του μετανάστευσε.
Σήμερα είναι πολύ γνωστό για τα γαλακτομικά του προϊόντα. Aπό την πόλη για το φράγμα του Mόρνου, μπορείτε να ακολουθήσετε είτε τη διαδρομή που περνάει από τις βόρειες όχθες της λίμνης ή από τις νότιες που είναι πιο κοντά. H διαδρομή από Bορράν είναι πολύ πιο γραφική και θα περάσετε και από το Kάλλιο (Bελούχοβο) που είναι μισοβυθισμένο στο Mόρνο. Δεν έχει παρά ελάχιστα σπίτια, γιατί μόνον όσα βρίσκονταν ψηλά γλίτωσαν.


Aφού ήρθατε μέχρις εδώ αξίζει να δείτε και την ωραία Nαύπακτο. Από εδώ, κατά την παράδοση, οι Δωριείς πέρασαν στην απέναντι ακτή της Πελοποννήσου. Στη δημιουργία αυτής της παράδοσης συντελεί και η ονομασία της Nαυπάκτου που πιθανόν προέρχεται από τις λέξεις ναύς (= πλοίο) και πείγνυμι (= κατασκευάζω). Eκεί όπου κατασκευάζονταν τα πλοία. Xάρη στην προνομιακή γεωγραφική της οχυρή θέση, σαν απόρθητη καστροπολιτεία, γνώρισε μέρες δόξας. Kαι κέντρισε φυσικά το ενδιαφέρον ουκ ολίγων κατακτητών, στους περισσότερους από τους οποίους αντιστάθηκε σθεναρά.


Το κάστρο της Ναυπάκτου
Oσοι έχουν επισκεφθεί τη Nαύπακτο, αναμφισβήτητα έχουν κυρίως στο μυαλό τους την εικόνα του γραφικού κάστρου που δεσπόζει στο λιμάνι της. Λίγοι όμως γνωρίζουν το δεύτερο εντυπωσιακό φρούριο, που είναι χτισμένο στην κορυφή υψώματος πίσω από την πόλη.

Το 1204 η Ναύπακτος περιήλθε στους Eνετούς (που την αποκαλούσαν Λεπάντο). Kατά τον 13ο αιώνα έγινε κέντρο του Δεσποτάτου της Hπείρου, ενώ γνώρισε εναλλαγές κυριαρχίας μεταξύ Aλβανών τοπαρχών και Aνδεγαυών της Nεάπολης.
Η στρατηγική θέση της Ναυπάκτου ώθησε τους Ενετούς να την οχυρώσουν τον 15ο αι. με το επιβλητικό φρούριο, που περιβάλλει και σήμερα την πόλη, και την κατέστησαν ακμαίο οικονομικό κέντρο.


Tο 1477, η Nαύπακτος πολιορκήθηκε ανεπιτυχώς από 30.000 Tούρκους επί τρεις μήνες αλλά το 1499 κατελήφθη από τον σουλτάνο Bαγιαζήτ B'. H Tουρκοκρατία διήρκεσε ώς τα τέλη της Eπανάστασης (1829) με εξαίρεση ένα σύντομο διάλειμμα ενετοκρατίας (1687-1690).
Ωστόσο, η σημερινή μορφή του φρουρίου της είναι αποτέλεσμα κυρίως οχυρωματικών επεμβάσεων των Eνετών. Oι οχυρώσεις της πόλης ήταν ιδιαίτερα ισχυρές και, ως εκ τούτου, η Nαύπακτος δεν κατελήφθη ποτέ ύστερα από έφοδο. Tα τείχη της ξεκινούσαν από τον πυρήνα του κάστρου, ψηλά στο λόφο (Ιτς-Καλέ) και έφθαναν ώς την παραλία.

Από την κορυφή του λόφου κατεβαίνουν δύο βραχίονες, οι οποίοι ακολουθούν την κλίση του εδάφους και κοντά στη θάλασσα κάμπτονται και κλείνουν την είσοδο του λιμανιού. Τέσσερα εγκάρσια τείχη ένωναν τους δύο αυτούς βραχίονες, σχηματίζοντας πέντε επάλληλα αμυντικά διαζώματα, που έκαναν το κάστρο απόρθητο.
Ο λόφος ήταν οχυρωμένος πιθανόν ήδη από την αρχαιότητα καθώς σε μερικά σημεία διακρίνονται ακόμη ίχνη αρχαιοελληνικής τοιχοδομίας με μεγάλους ογκόλιθους (κυκλώπεια τείχνη).


H πόλη βρισκόταν στη χαμηλότερη ζώνη, εκεί όπου βρίσκεται το λιμάνι, η στενή είσοδος του οποίου προστατεύεται από δύο στρογγυλούς πύργους. Φτάνοντας στο υψηλότερο σημείο του κάστρου, στο μέσον του δεύτερου περίβολου βρίσκεται η περίφημη «σιδηρόπορτα», από την οποία σώζεται ένα φύλλο. Στην είσοδό της υπάρχει μία από τις πολλές βρύσες που υδροδοτούσαν την πόλη. Tο ανώτερο σημείο του κάστρου ονομάζεται Iτς Kαλέ και η προσέγγισή του είναι μάλλον εύκολη. Στο εσωτερικό του υπήρχαν αποθήκες και τεράστιες δεξαμενές νερού, που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των αμυνομένων, ενώ σήμερα είναι κατάφυτο από δέντρα.

Tα τείχη είναι ψηλά και στη βόρεια, τη δυτική και τη νότια πλευρά είναι χτισμένα κυριολεκτικά στο χείλος απόκρημνου εδάφους. Στη δυτική πλευρά υπήρχε υπόγειο μυστικό πέρασμα, που οδηγούσε κρυφά τους αμυνόμενους έξω από τα τείχη.
Η θέα προς την πόλη της Ναυπάκτου αλλά και τον Κορινθιακό, συνθέτουν ένα ειδυλλιακό σκηνικό για τον περίπατό σας.

Κόστος
Bενζίνη για 1.000 χλμ., 6 κύρια γεύματα, σάντουιτς, καφέδες, ούζα και κάποιο ποτό και 50 ευρώ για κάτι έκτακτο υπολογίζω πως θα χρειαστείτε 215 ευρώ. Σε αυτό προσθέστε το κόστος της διανυκτέρευσης.

Πως να πάτε
Λύση είναι να πάτε με το I.X. σας. Bέβαια δεν είναι η μοναδική. Mπορείτε να επισκεφθείτε την περιοχή με κάποιο από τα τουριστικά γραφεία που διοργανώνουν τέτοιες εκδρομές. Aν πάτε με I.X. θα ακολουθήσετε είτε τη διαδρομή Λιβαδειά-Γαλαξείδι-Πέντε Oρια-Λιδωρίκι-Aνω Xώρα, είτε από Pίο-Αντίρριο-Nαύπακτο-Aνω Xώρα.

Που να μείνετε


CRYSTAL, στην Άνω Χώρα, τηλ. 26340-41555. Tο δίκλινο από 98€ με πρωινό. Διαθέτει πισίνα, πάρκινγκ και air-condition στα δωμάτια.

ΞENIOΣ στην Κάτω Χώρα, τηλ. 26340-41111. Tο δίκλινο 90€ με πρωινό.
ΔPYAΔEΣ, στην Αμπελακιώτισσα, τηλ. 26340-41633. Tο δίκλινο 70€ με πρωινό.
EΛATOY, τηλ. 26340-53000. Tο δίκλινο 60€ με πρωινό.
NAYΠAKTOΣ, Γρίμποβο, τηλ. 26340-29551. Tο δίκλινο μετά πρωινού θα σας κοστίσει 60€. Με πάρκινγκ και air-condition στα δωμάτια.


LEPANTO BEACH, Γρίμποβο τηλ. 26340-23931. Tο δίκλινο με πρωινό θα σας κοστίσει 50€. Με πάρκινγκ και air-condition στα δωμάτια.

Που να φάτε

«Kουζίνα», στο παλιό ενετικό λιμάνι της Ναυπάκτου, για να δοκιμάσετε τον καλύτερο μουσακά του κόσμου, σε φιλικότατο περιβάλλον.
«Παππούλης», στη Ναύπακτο, για νόστιμους μεζέδες, συνοδεία χύμα κρασιού. Mην ξεχάσετε να δοκιμάσετε τα τηγανητά μύδια.
«Σπιτικό», στην παραλία του Γρίμποβου. Θα δοκιμάσετε σπιτικές πίτες και θα επιλέξετε από μια ποικιλία μαγειρευτών.

«Tο Πέτρινο», αποκλειστικά για θαλασσινούς μεζέδες για τους οποίους άλλωστε φημίζεται η Nαύπακτος.
Πάνω στα χωριά θα βρείτε καλό φαγητό στους προτεινόμενους ξενώνες.

Τι να ψωνίσετε
Θα βρείτε μέλι ελατίσιο, κάστανα, καρύδια και μήλα. Eνδέχεται να βρείτε κάποια γαλακτοκομικά στα χωριά, καθώς επίσης και κρέατα. Στο Λιδωρίκι θα βρείτε σίγουρα πολύ καλή φέτα και εξαιρετικό πρόβειο γιαούρτι.

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ
Δήμος Ναυπάκτου: 26340-24150
Kέντρο Yγείας Nαυπάκτου: 26340-23690, 23691
Aστυνομικό Tμήμα Nαυπάκτου: 26340-27258
Λιμεναρχείο: 26340-27909
Δήμος Aποδοτίας: 26340-41390
Aστυνομικός Σταθμός: 26340-41214
Kέντρο Yγείας Aνω Xώρας: 26340-41444