Γουέμπλεϊ '71

[ΠΛΑΤΩΝ]

Γουέμπλεϊ '71
Εκδόσεις: Μίλητος

Αρκετή συζήτηση έγινε τον τελευταίο καιρό για το ενδιαφέρον βιβλίο «Ελλάς, Ευρώπη, Παναθηναϊκός 100 χρόνια ελληνικής ιστορίας, 1908-2008» (Εκδ. Greekworks) του Αλέξανδρου Κιτροέφ, ιστορικού της νεοελληνικής διασποράς και εγγονού παλαιού προέδρου του Παναθηναϊκού, με θέμα την ιστορία του Τριφυλλιού. O Κιτροέφ, παρότι οπαδός ο ίδιος, προσπάθησε να αντιμετωπίσει την αγαπημένη του ομάδα με κάποια κριτική απόσταση και με διάθεση ιστορικοποίησης της ποδοσφαιρικής εμπειρίας μέσα από πηγές και τεκμήρια.

Στα 100 χρόνια ιστορίας του Παναθηναϊκού, από το 1908 και μετά, αφιερώνει ένα ολόκληρο κεφάλαιο στη μεγαλύτερη επιτυχία της ομάδας (και του ελληνικού ποδοσφαίρου γενικότερα σε επίπεδο συλλόγων): την περίφημη συμμετοχή του στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών στο Γουέμπλεϊ το 1971 απέναντι στον θρυλικό Αγιαξ του Γιόχαν Κρόιφ. Και αυτό δίχως να παραλείψει να αναφερθεί ούτε στο ασφυκτικό πλαίσιο της εποχής, δηλ. στη χούντα, αλλά ούτε και στη γνωστή θεωρία (συνωμοσίας που θέλει την ομάδα να φτάνει στον τελικό αφού το καθεστώς δωροδόκησε τον Ερυθρό Αστέρα Βελιγραδίου, αντίπαλό της στα ημιτελικά. Οπως γράφει ο Κιτροέφ, δεν υπάρχουν πειστήρια πως κάτι τέτοιο πράγματι συνέβη (πέρα από τη γνωστή «μαρτυρία» της χήρας του δικτάτορα, Δέσποινας Παπαδοπούλου), αν και η αλήθεια είναι πως δοσοληψίες τέτοιου τύπου συνήθως αποδεικνύονται με εξαιρετική δυσκολία.


Παρότι σφραγίστηκε με ήττα (2-0), η πορεία προς τον τελικό που έκανε το Τριφύλλι του «στρατηγού» Μίμη Δομάζου και του «ψηλού» Αντώνη Αντωνιάδη (υπό την καθοδήγηση του θρυλικού Φέρεντς Πούσκας) ονομάστηκε «έπος». Με αυτήν ακριβώς την εποποιία καταπιάνεται και το πολυτελές λεύκωμα της «Μιλήτου» με ανέκδοτο υλικό και διηγήσεις πρωταγωνιστών. Το φωτογραφικό υλικό είναι πραγματικά εντυπωσιακό: πέρα από τα σπάνια ενσταντανέ από κάθε αγώνα, βλέπουμε διάφορους επώνυμους φαν - όπως η Μοσχολιού με μίνι και ντουντούκα ή ο Κόκοτας να κουβαλάει στους ώμους του τον άσο της εποχής Τότη Φυλακούρη, αλλά και εκστασιασμένοι ανώνυμοι φιλάθλοι (με κοστούμι και γραβάτα οι περισσότεροι) στο στάδιο ή πάνω σε βέσπες και τρίκυκλα απ' έξω. Στον πρόλογό του ο εκδότης Νίκος Χαϊδεμένος γράφει πως προσπάθησε να αποτυπώσει «όλα τα γεγονότα εντός και εκτός των αγωνιστικών γηπέδων: στιγμιότυπα και φάσεις από όλους τους αγώνες, σημαδιακές φωτογραφίες, αρχεία εφημερίδων, τον σφυγμό και τα σχόλια της εποχής». Κρίμα που μέσα σε όλα αυτά ξέχασε το ιστορικό πλαίσιο που απουσιάζει δραματικά από αυτή την έκδοση.

Μπορούμε άραγε να δούμε τον αθλητισμό έξω από τα συμφραζόμενά του; Και ας αφήσουμε κατά μέρος τις Ολυμπιάδες που πολιτικοποιήθηκαν εκ των πραγμάτων ελέω ναζισμού, αραβοϊσραηλινής διένεξης ή ψυχροπολεμικών ανταγωνισμών. Ας κοιτάξουμε το ποδόσφαιρο. Μπορούμε να δούμε το ιταλικό τρόπαιο στο Μουντιάλ του '34 χωρίς να έχουμε στο μυαλό μας τον Μουσολίνι; Τη δυτικογερμανική κατάκτηση του Παγκοσμίου του '54 στη Βέρνη χωρίς να αναλογιστούμε την ανάγκη των ηττημένων Γερμανών να «ξαναγίνουν κάποιοι» (όπως ήταν το σλόγκαν της εποχής); Ή τον αργεντίνικο θρίαμβο στο Μουντιάλ του '78 χωρίς να κάνουμε αναφορές στη δικτατορία του Βιντέλα; Και, τέλος, ποιος μπορεί να αγνοήσει την αυξημένη πολιτική σημασία των αναμετρήσεων της καταλανικής Μπαρτσελόνα με την καθεστωτική Ρεάλ Μαδρίτης εν μέσω φρανκισμού στην Ισπανία; Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις το ιστορικό πλαίσιο καθόρισε όχι μόνο τη σημειολογία των αναμετρήσεων, αλλά και το ειδικό τους βάρος.


Δεν θα περίμενε κανείς ένα λεύκωμα αυτού του είδους να ασχοληθεί σοβαρά με το κατά πόσο ισχύει ή όχι το αν ο Στυλιανός Παττακός είπε για τον ημιτελικό πως «το πληρώσαμε και θα το πάρουμε». Αλλά όταν ο ίδιος ο εκδότης αναφέρει πως παραδίδει στους αναγνώστες ένα «φωτογραφικό αλλά και κοινωνικο-ιστορικό λεύκωμα» και την ίδια στιγμή παραλείπει να αναφερθεί στο ότι για τον Γεώργιο Παπαδόπουλο ο θρίαμβος του Παναθηναϊκού ήταν «νίκη της Επαναστάσεως», αποκρύπτοντας σκοπίμως τις φωτογραφίες των ποδοσφαιριστών με τον περιχαρή δικτάτορα, τότε αυτοαναιρείται αγρίως. Ή ότι στα επίκαιρα της εποχής ακουγόταν το τραγούδι «Σαν και σας, εκλεχτά παλικάρια, μόνο η Ελλάδα γεννά», αφιερωμένο στους εν λόγω μπαλαδόρους, που ταίριαζε γάντι με τον εθνοκεντρισμό των δικτατόρων.
Ούτε πρέπει να ξεχνάμε πως η χούντα απόλυσε προπονητές, διόρισε προέδρους και έδωσε δάνεια κατά το δοκούν στον κόσμο του ποδοσφαίρου. Ετσι, η πορεία του Παναθηναϊκού προβλήθηκε αδιάκοπα από το καθεστώς που εξήρε το «πραγματικόν ελληνικόν πνεύμα» με το οποίο αγωνιζόταν η συγκεκριμένη ομάδα, κάνοντας τα πάντα για να εκμεταλλευτεί τις επιτυχίες της. Και αυτό είναι καλό να το θυμόμαστε στην επέτειο τον 40 χρόνων από εκείνο τον ιστορικό τελικό, ανεξάρτητα από τις όποιες σωματειακές μας προτιμήσεις.




Κείμενο του Κωστή Κορνέτη. Ο Κωστής Κορνέτης διδάσκει Σύγχρονη Ελληνική και Ευρωπαϊκή Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Brown.