Κατάθλιψη: ένας "δαίμονας" μέσα μας

[Piggy]

«Το "κενό" υπάρχει όσο δεν πέφτεις μέσα του» έγραφε ο Ελύτης, αλλά τι γίνεται όταν πέσεις μέσα σε αυτό και δεν βρίσκεις την πόρτα ή ακόμα χειρότερα αν γίνεις εσύ ο ίδιος ένα «κενό»; Το «κενό» αυτό, μία αληθινή μάστιγα της σύγχρονης εποχής, λέγεται κατάθλιψη αλλά με την κατάλληλη βοήθεια μπορεί να ξεπεραστεί.Αν κάποιος δει τον περίφημο πίνακα ζωγραφικής «Κραυγή», του Munch, έχει την πλήρη εικόνα τού πως θα μπορούσε να ζωγραφιστεί η κατάθλιψη. Η απόγνωση που εμποδίζει τη σκέψη, την πιο απλή ενέργεια, το όποιο συναίσθημα και μετατρέπεται σε έναν ανελέητο εσωτερικό οδυρμό που παραλύει την όποια επιθυμία ζωής αποτυπώνεται στον καμβά με δραματικό τρόπο.


Η "Κραυγή" του Munch

Η ιστορία της κατάθλιψης είναι η ιστορία της ανθρωπότητας μολονότι ο όρος «κατάθλιψη» σαν ψυχιατρικό σύνδρομο συναισθηματικής διαταραχής εισήχθη επίσημα την δεκαετία του 1920 από τον Γερμανό ψυχίατρο Μέγιερ ( Meyer).

Η κλινική «εικόνα» της ασθένειας περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Όμηρο στην Ιλιάδα («.με την εγκατάλειψη των Θεών σβήνει το θάρρος και η δύναμη της ζωής και είναι το απόλυτο κενό, η ανελέητη θλίψη με την οποία μάχεται ο ήρωας και φθείρεται.». Την συναντάμε ακόμα στον Πλούταρχο, τον Σενέκα* («.Το κακό που μας τυραννάει δεν είναι στο χώρο όπου βρισκόμαστε αλλά μέσα μας. Είμαστε χωρίς δύναμη να υπομείνουμε τις δυσκολίες, ανίκανοι να αντέξουμε τον πόνο, ανίσχυροι να χαρούμε ευχάριστα πράγματα, πάντα δυσαρεστημένοι από τον εαυτό μας.»), τον Πετράρχη**.

Όταν η κατάθλιψη χτυπά την πόρτα βρίσκει τον άνθρωπο απροετοίμαστο, ανυποψίαστο σχεδόν για το πόσο βαθιά μπορεί να πέσει μέσα στο «κενό». Στη σημερινή κοινωνία υπολογίζεται ότι ο κίνδυνος να αρρωστήσει οποιοσδήποτε από «μείζονα καταθλιπτική διαταραχή» ή «μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο», όπως αποκαλείται επιστημονικά η κατάθλιψη, είναι μέχρι 25% για τις γυναίκες και 12% για τους άνδρες, ενώ το διαγνωσμένο ποσοστό των γυναικών που υποφέρουν από κατάθλιψη κυμαίνεται από 5% έως 9% και το αντίστοιχο των ανδρών από 2% έως 3%.

Συμπτώματα - Διάγνωση



Η κατάθλιψη περιπλέει ανάμεσα στο φυσιολογικό και το παθολογικό. Ίσως γι αυτό δεν αναγνωρίζεται εύκολα, ούτε εύκολα ορίζεται σαν ασθένεια που χρήζει βοήθειας γιατρού. Το όριο ανάμεσα στις δύο καταστάσεις είναι το αν παρουσιάζεται μετά από κάποιο τραυματικό γεγονός, αν πρόκειται δηλαδή για κάποιας μορφής πένθος, ή αν πρόκειται για θεραπεύσιμη ψυχική διαταραχή.

Την κατάθλιψη-νόσο σηματοδοτούν πέντε ή περισσότερα συμπτώματα, τα οποία παρουσιάζονται σταθερά επί δύο τουλάχιστον εβδομάδες, για το μεγαλύτερο διάστημα της ημέρας και σχεδόν κάθε μέρα, αλλάζοντας τη ζωή του πάσχοντος. Το ένα τουλάχιστον από αυτά τα συμπτώματα πρέπει να είναι η καταθλιπτική διάθεση ή η απώλεια του ενδιαφέροντος και της ικανοποίησης.

1. Καταθλιπτική διάθεση, με αίσθημα θλίψης ή κενού.
2. Έντονη απώλεια του ενδιαφέροντος ή της ικανοποίησης σε όλες ή σχεδόν όλες τις δραστηριότητες.
3. Σημαντική απώλεια βάρους ή απότομη αύξηση βάρους (πάνω από το 5% του σωματικού βάρους μέσα σε ένα μήνα), ή αυξομειώσεις της όρεξης σχεδόν καθημερινά.
4. Αϋπνία ή υπνηλία.
5. Νευρικότητα ή επιβράδυνση ψυχοκινητικών λειτουργιών.
6. Απώλεια ενέργειας ή αίσθηση κόπωσης σχεδόν κάθε μέρα.
7. Έλλειψη αυτοεκτίμησης ή υπερβολικό ή ανυπόστατο αίσθημα ενοχής.
8. Μείωση της ικανότητας συγκέντρωσης και σκέψης ή αναποφασιστικότητα.
9. Συχνές σκέψεις αυτοκτονίας.

Τα συμπτώματα αυτά επηρεάζουν την προσωπική, την κοινωνική και την επαγγελματική ζωή του ασθενούς και είναι εμφανή και στους γύρω του. Μπορούν επίσης να χωριστούν και με διαφορετικό τρόπο, ως:

* Ψυχικά: θλίψη, απελπισία, αδιαφορία, αίσθηση εσωτερικού κενού, απάθεια στις αποφάσεις, αναστολή, απαισιοδοξία, σκέψεις θανάτου ή καταστροφής, αμνησία, έλλειψη αυτοεκτίμησης, ενοχές.
* Ψυχοκινητικά: επιβράδυνση, υπερκινητικότητα
* Ψυχοσωματικά: αϋπνία και υπνηλία, ένταση, έλλειψη ενέργειας, ζαλάδες, υπόταση, δύσπνοια, δυσκοιλιότητα, κολίτιδα, ανορεξία, βουλιμία, απώλεια βάρους, υποθερμία, ταχυπαλμία, διάχυτοι πόνοι.

Όλα αυτά τα συμπτώματα βέβαια χάνουν τον παθολογικό τους χαρακτήρα από τη στιγμή που είναι αποτέλεσμα επήρειας κάποιας ουσίας ή πένθους και εφόσον δεν διαρκέσουν σε τέτοια περίπτωση για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Η αντιδραστική κατάθλιψη στο πένθος ως φυσιολογικό φαινόμενο μπορεί να ιδωθεί μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Αντίθετα η μεγάλη διάρκειά της εγκυμονεί τον κίνδυνο να μετατραπεί σε νόσο, αν δεν αντιμετωπιστεί.

Ο ρόλος του ψυχιάτρου


Η έξοδος από το «κενό» αρχίζει όταν ζητήσουμε βοήθεια από τον ψυχίατρο.

Πέρα από τη διάγνωση και την σωστή φαρμακευτική αγωγή θεωρείται απαραίτητη η δημιουργία μιας καλής σχέσης ανάμεσα στο γιατρό και τον ασθενή. Μια σχέση που θα επιτρέψει στο γιατρό να κατανοήσει το βάθος του πόνου του ασθενή και να μοιραστεί μαζί του εκείνη την φοβερή αίσθηση του «κενού». Ο γιατρός επίσης είναι εκείνος που οφείλει να ενημερώσει την οικογένεια του ασθενούς για το έλλειμμα θέλησης που ο άνθρωπός τους νοιώθει, ότι δηλαδή δεν υποφέρει γιατί το θέλει αλλά γιατί δεν μπορεί να μην υποφέρει. Ότι δεν αρκεί ένα χτύπημα στην πλάτη, ούτε η συμβουλή να αντιδράσει και να αντιμετωπίσει τις ευθύνες του. Αντίθετα μια τέτοια συμπεριφορά απέναντι στον άνθρωπο που υποφέρει διογκώνει το πρόβλημα αυξάνοντας τις ενοχές του.

Ο καταθλιπτικός αξίζει τον σεβασμό, έναν σεβασμό βαθύ όσο βαθύς είναι και ο πόνος του. Βέβαια έχει ανάγκη και από την αποφασιστικότητα των άλλων που θα τον στηρίξουν να δει την πραγματικότητα κατανοώντας απόλυτα ότι σήμερα η κατάθλιψη, χάρη στα φάρμακα και στην ψυχοθεραπεία, είναι ένας δαίμονας που μπορεί να νικηθεί.

Πρόληψη


Ούτε το «θα το ξεπεράσω μόνος μου», ούτε το «πρέπει να το παλέψεις» μπορούν να νικήσουν τον «δαίμονα» που κάνει την εμφάνισή του στην πόρτα της ζωής. Αντίθετα ο «δαίμονας» ξορκίζεται εύκολα στην αρχή, πριν χρονίσει η εγκατάστασή του και υποτροπιάσει η δράση του μέσα στον άνθρωπο. Γι' αυτό μεγάλη σημασία έχει η έγκαιρη αναγνώριση της ασθένειας και η άμεση βοήθεια από ειδικό γιατρό.

Χωρίς θεραπεία, η κατάθλιψη διαρκεί 6 έως 9 μήνες, υποτροπιάζει σε περισσότερο από το 50% των περιπτώσεων, ενώ στο 10% γίνεται χρόνια. Αντίθετα η έγκαιρη παρέμβαση και η καθοδήγηση από τον ψυχίατρο περιορίζει τη διάρκεια σε λίγες εβδομάδες και ελέγχει αποτελεσματικά την μακρόχρονη πορεία της διαταραχής, γεγονός που μπορεί να κριθεί αναγκαίο από τον γιατρό σε ορισμένες περιπτώσεις.

«Κάνε άλμα πιο γρήγορο από τη φθορά», έγραψε ο Ελύτης - και είναι στην προκειμένη περίπτωση πιο εύκολο από ό,τι αρχικά μπορεί να φανεί.

health.ana-mpa.gr

*

 click to show

Σενέκα:Στωικός φιλόσοφος, πολιτικός, ποιητής και δραματουργός, γεννημένος στην Κόρδοβα. Επέλεξε τη σταδιοδρομία του δημόσιου υπαλλήλου και έφτασε στις ανώτατες θέσεις. Θύμα μιας αυλικής σκευωρίας, εξορίστηκε το έτος 41 από τον αυτοκράτορα Κλαύδιο στην Κορσική, αλλά επανήλθε στη Ρώμη (έτος 49) και ίδρυσε φιλοσοφική σχολή, όπου είχε μαθητή του, μεταξύ άλλων, τον μετέπειτα αυτοκράτορα Νέρωνα (Claudius Drusus Germanicus Nero). Τα έτη 54-59 ανέλαβε, μετά την κατάληψη της εξουσίας από τον Νέρωνα, μαζί με τον Sextus Afranius Burrus τη συνολική πολιτική του ρωμαϊκού κράτους. Εξαναγκάστηκε το 65 μ.Χ. από τον Νέρωνα να αυτοκτονήσει, λόγω υποψίας ότι ήταν συμμέτοχος σε κάποια συνωμοσία σε βάρος του αυτοκράτορα.

sfr.ee.teiath.gr

**

 click to show

Πορτραίτο του ποιητή, έργο του Andrea del Castagno (Φλωρεντία, Galleria degli Uffizi).
Γεννήθηκε στο Αρέτζο, στις 20 Ιουλίου του 1304. Γιος συμβολαιογράφου από την Φλωρεντία, εξόριστου για πολιτικούς λόγους, πήρε την εκπαίδευσή του στο Carpentras και στο Μονπελιέ, όπου σπούδασε νομικά. Το 1320 επέστρεψε στην Μπολώνια της Ιταλίας, για να συνεχίσει τις νομικές σπουδές με τον αγαπημένο αδερφό του Γκεράρδο, αλλά έπειτα από τέσσερα χρόνια τις διέκοψε, σκοπεύοντας να αφιερωθεί αποκλειστικά στις κλασσικές σπουδές. Για τα επόμενα 30 χρόνια περίπου, ο ποιητής έζησε μεταξύ Ιταλίας και Γαλλίας χωρίς να παραλείψει πολλά ταξίδια στη Βόρεια Ευρώπη. Το 1353 αποφάσισε να επανεγκατασταθεί στην Ιταλία, πρώτα στο Μιλάνο, μετά στην Πάδοβα και έπειτα στη Βενετία (όπου το κράτος του παραχώρησε ένα σπίτι, με αντάλλαγμα τη μετά θάνατον δωρεά όλων των βιβλίων του στην πόλη). Τα τελευταία χρόνια της ζωής του επέλεξε ως τόπο διαμονής το Αρκουά (Arquà), όπου έζησε σε απομόνωση προκειμένου να αφιερωθεί με ηρεμία στις λογοτεχνικές του ασχολίες. Εκεί, πέθανε τη νύχτα της 18ης Ιουλίου του 1374. Πολλοί υπήρξαν οι συνθέτες που επέλεξαν τα ποιήματα του ιταλού συγγραφέα Φραντσέσκο Πετράρχη (1304-1374), ως κείμενα για τις μουσικές συνθέσεις τους. Μια συνεχής και αδιάλειπτη αφοσίωση προς το πρόσωπο του Πετράρχη παρατηρείται από το 1350, έτος κατά το οποίο χρονολογείται το πρώτο διασωθέν μουσικό έργο σε κείμενό του.

www.mmb.org.gr