Ο Καθοδηγητής

[ΠΛΑΤΩΝ]

Ο ΚΑΘΟΔΗΓΗΤΗΣ
Κατασκοπικό Θρίλερ
Σκηνοθέτης: Ρόμπερτ Ντε Νίρο
Παίζουν: Matt Damon, Angelina Jolie, William Hurt, Alec Baldwin, Robert De Niro.


Ο Έντουαρντ Γουίλσον, νεαρός της καλής κοινωνίας από πατέρα ναύαρχο, κατά την αποφοίτησή του από το Yale στρατολογείται στην κλειστή αδελφότητα «Skull and Bones» (στην οποία μυούνται οι ισχυροί της προτεσταντικής λευκής Αμερικής).
Στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Γουίλσον, που θέλει να ξεχάσει τον αυτόχειρα πατέρα του, επιλέγεται από έναν «Καλό Ποιμένα» (ο αυθεντικός τίτλος της ταινίας είναι «The Good Shepherd») που λογοδοτεί απευθείας στον Αμερικανό πρόεδρο, να γίνει ιδρυτικό μέλος και πρώτο βιολί της κατασκοπικής οργάνωσης OSS -το πρόπλασμα της μυστικής υπηρεσίας CIA.

Το σενάριο βασίζεται σε αληθινά γεγονότα και παρουσιάζει τη γέννηση και την ενηλικίωση της CIA, μέσα από το προσωπικό δράμα του Γουίλσον.


Ο ‘‘Καθοδηγητής’’ είναι μια ιστορία κατασκόπων που συνδυάζει το οικογενειακό δράμα με τα υπαρξιακά αδιέξοδα.
Είναι η ληξιαρχική πράξη της CIA με τη σφραγίδα και τις υπογραφές τριών σπουδαίων του Χόλιγουντ: του Ρόμπερτ Ντε Νίρο (σκηνοθέτης), του Φράνσις Κόπολα (ο επιφανέστερος μεταξύ των παραγωγών) και του άσημου (όπως συνηθίζεται για σεναριογράφους) Έρικ Ροθ.

Κι όμως. Το σενάριο του Έρικ Ροθ, είναι ένα από τα πιο ολοκληρωμένα σενάρια όλων των εποχών! Η μεγαλύτερη αρετή του είναι η πλάγια, υπολανθάνουσα, αναφορά στη σημερινή αμερικανική σκηνή. Ο Ροθ παραλληλίζει διακριτικά το χθες με το σήμερα, υπαινισσόμενος τις πρακτικές της ακραίας προτεσταντικής λευκής Αμερικής που οδήγησαν στο αδιέξοδο του Ιράκ.
Έτσι, ενώ η ιστορία πηγαινοέρχεται από τα τέλη της δεκαετίας του 1930 μέχρι το 1961 και το φιάσκο στον Κόλπο των Χοίρων, είναι ολοφάνερες οι αιχμές, οι συσχετισμοί και οι παραλληλισμοί με το κράτος του Μπους.
Η σκηνή όπου απελπισμένος Σοβιετικός πράκτορας έπειτα από βασανιστήρια ωρών προσπαθεί να πείσει για την ταυτότητά του και που πάνω στην απελπισία του φωνάζει στους Αμερικανούς πράκτορες «Η Ρωσία είναι μια παραφουσκωμένη αγελάδα που δεν είναι, ούτε ήταν, απειλή. Απλώς σας βολεύει για να διατηρείτε την πολεμική σας βιομηχανία» είναι συνταρακτική.


Ένα άλλο πλεονέκτημα της ταινίας είναι η αλληλοδιαδοχή επεισοδίων, ενσωματωμένων οργανικά στη δράση της ιστορίας, που πλαγίως αναφέρονται στο σύμπαν των μυστικών υπηρεσιών. Μερικά από αυτά: το φιάσκο του Κόλπου των Χοίρων, η διπλή υπόσταση των μεγάλων κεφαλών των βρετανικών υπηρεσιών και παράλληλα μελών του Κομμουνιστικού Κόμματος της ΕΣΣΔ, και οι άλλοτε αληθινές και άλλοτε πλαστές αποσκιρτήσεις Σοβιετικών πρακτόρων.


Ο Ροθ και ο Ντε Νίρο σκιαγραφούν έναν κύκλο ίντριγκας και προδοσίας, σε προσωπικό και πολιτικό επίπεδο, αριστοτεχνικά χαραγμένο σε ό,τι αφορά τη δραματουργία και την κλιμάκωση των εσωτερικών εντάσεων. Κύκλος, που ανοίγει την τραγωδία της CIA (η σχεδιασμένη επέμβαση στην Κούβα που οδήγησε σε φιάσκο) και κλείνει με την προσωπική τραγωδία του ταλαντούχου κύριου Γουίλσον, που χάνεται σαν σκιά στο σκοτάδι.


Δολοφονίες, συνωμοσίες, δολοπλοκίες, προδοσίες στο όνομα της πατρίδας, της οικογένειας, της Αμερικής.
Τίποτα δεν σταματάει και τίποτα δεν τρομάζει ή ταράζει τον Έντουαρντ Γουίλσον.
Δολοφόνος με αγγελικό πρόσωπο χωρίς να έχει λερώσει τα χέρια του με μισή ρανίδα αίματος. Νονός χωρίς όπλο. Νονός με πτυχίο Yale. Το στίγμα της προδοσίας χαραγμένο στην καρδιά του από τον πρώτο έρωτά του.
Χάνει παντελώς την ψυχή του όταν εγκαταλείπει το κορίτσι του για να παντρευτεί θυγατέρα της καλής κοινωνίας, με το πρόσχημα «είναι έγκυος στο πρώτο μου παιδί». Από εκεί και πέρα κανένα εμπόδιο, κανένας φραγμός. Όποιος βρεθεί στον δρόμο του καταλήγει στον τάφο. Ο πλήρης ορισμός του τυχοδιώκτη που δουλεύει παρασκηνιακά.
Ο απόλυτος κυνισμός ντυμένος με κοστούμι, γραβάτα, καλοξυρισμένος, πεντακάθαρος αστός, διοπτροφόρος, σιωπηλός, αξιοσέβαστος και εγκεφαλικός.
Ένας άνθρωπος δίχως ηθική και άδειος από συναισθήματα, μετέωρος σαν σκιά ανάμεσα σε ένα τραυματικό παρελθόν και ένα αδιέξοδο μέλλον.


Το κορυφαίο επίτευγμα και η μέγιστη τόλμη, για μια τόσο δαπανηρή αμερικανική παραγωγή, είναι η απόλυτη ταύτιση φόρμας-περιεχομένου.
Ο Ντε Νίρο πετάει στα σκουπίδια βία, θόρυβο και μπουνιές, και σκηνοθετεί δράμα συνωμοσίας ψιθύρων και δωματίων. Όλα χαμηλόφωνα, σιγανά, ανεπαίσθητα, υπαινικτικά. Όπως οι σκιές των μυστικών υπηρεσιών. Τα πάντα στα μουλωχτά. Για να απολαύσει ο θεατής πρέπει να τεντώσει μυαλό και αυτιά.

Αυτό που είναι επίσης εντυπωσιακό σ’ αυτή την ταινία, είναι ο χειρισμός τόσων πολλών, πασίγνωστων πρωταγωνιστών, ακόμα και σε ρόλους των πέντε λεπτών. Ο Ματ Ντέιμον είναι η βιτρίνα της ταινίας. Ενσαρκώνει τον νεαρό Αμερικανό, απόφοιτο του Yale, που μεταμορφώνεται σε ψυχρό δολοφόνο.


Άπαντες οι ηθοποιοί προσφέρουν σπουδαίες ερμηνείες, πλην της Angelina Jolie που προσπαθεί αλλά δεν μπορεί.

Το μοντάζ αλληλοδιαδοχής χρόνων από το 1930 στο 1961 (όταν κορυφώνεται ο Ψυχρός Πόλεμος), με ενδιάμεση στάση την Αγγλία του 1943 και το Βερολίνο του 1945, κυλά σαν γάργαρο ποτάμι, σαν κρυστάλλινη ενότητα χώρου και χρόνου. Από τις ελάχιστες φορές που οι χρονικές εναλλαγές και τα φλας μπακ υπηρετήθηκαν με τόση ομοιογένεια και τόσο οργανικά κολλημένα στον στόχο της ταινίας.

O «Kαθοδηγητής» μπορεί να μην προσφέρει θέαμα και δράση, είναι, όμως, ένα στιβαρό κατασκοπικό θρίλερ «δωματίου» που κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή.

Βαθμολογία: 4 (με άριστα το 5)


Τα λάθη της ταινίας:
1. Στη σκηνή του βασανιστηρίου (που εξελίσσεται το 1960), ένα από τα τραγούδια που τραγουδάει ο Ρώσος κατάσκοπος, είναι το ‘‘May There Always Be Sunshine’’. Μόνο που το τραγούδι αυτό παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1962.
2. Στην αρχή της ταινίας, σε μία σκηνή που διαδραματίζεται τον Απρίλιο του 1961, διακρίνεται, σε μία γωνία του δρόμου, ένα μπλε γραμματοκιβώτιο. Εκείνη την εποχή, όμως, τα αμερικάνικα γραμματοκιβώτια ήταν βαμμένα με κόκκινο από τη μέση και πάνω, και με μπλε από τη μέση και κάτω.
3. Υπάρχει μία σκηνή χορού που διαδραματίζεται μεταξύ 1939 και 1940, στην οποία ακούγεται το τραγούδι ‘‘Night and Day’’ του Frank Sinatra. Ο Sinatra το ηχογράφησε για πρώτη φορά το… 1942.
4. Σε μία σκηνή φλας-μπακ, όπου ο Γουίλσον θυμάται την αυτοκτονία του πατέρα του, λέει ότι η στολή του πατέρα του (ναυάρχου) ήταν στην ντουλάπα. Όμως, η στολή που βλέπουμε δεν είναι ναυάρχου αλλά πλοιάρχου (4 λωρίδες στη μανσέτα και ένας αετός στην επωμίδα).
5. Στο Βερολίνο του 1945, βλέπουμε τη Martina Gedeck να χρησιμοποιεί για βοήθεια ένα μικρό ασύρματο ακουστικό. Αυτός ο τύπος ακουστικού που χρησιμοποιεί εφευρέθηκε το 1952.