Σχεδόν Διάφανο Γαλάζιο

[ΠΛΑΤΩΝ]

ΣΧΕΔΟΝ ΔΙΑΦΑΝΟ ΓΑΛΑΖΙΟ
Συγγραφέας: Ryu Murakami
Εκδοτικό Οίκος Ροές, Εκδόσεις Printa
Σελίδες 206
Τιμή: 13-14€

Σ' ένα προάστιο του Τόκιο, στα μέσα της δεκαετίας του 1970, μια παρέα νεαρών Γιαπωνέζων κοντά σε μια αμερικανική βάση επιδίδεται σε υπερκατανάλωση αλκοόλ και παραισθησιογόνων ουσιών αλλά και σε σεξουαλική γυμναστική. Αυτοβιογραφικό, το πρώτο βιβλίο του Ryu Murakami προκάλεσε σάλο στην Ιαπωνία το 1976 λόγω της απελπισίας και της κενότητας που αναδείκνυε χωρίς να αποπειράται καμιά εμβάθυνση στο μεταπολεμικό ιαπωνικό αναπτυξιακό θαύμα.


Ο γεννημένος το 1952 Ryu Murakami σοκάρισε την ιαπωνική κοινωνία με το παρόν βιβλίο, κέρδισε το ιαπωνικό Γκονκούρ, το βραβείο Akutagawa το 1976 και τον έκανε διάσημο σε όλο τον κόσμο. Ο Murakami συνέχισε να σοκάρει με σπαρακτικά θέματα (λ.χ. στο ''Coin Lokker Βabies'', που αναφέρεται σε παιδιά εγκαταλειμμένα σε θυρίδες σιδηροδρομικών σταθμών ή το ''Η Κυόκο στη Νέα Υόρκη''). Περισσότερο από κλασικό μυθιστοριογράφο, εξελίχθηκε πάντως σε σεναριογράφο και σκηνοθέτη (Αuditions, Raffles Ηotel, Τokyo Decadence). Αυτή η κλίση του προαναγγέλλεται περίτρανα στο παρόν πρώτο έργο του, όπου ο συγγραφέας αναδεικνύεται σε καλό παρατηρητή των φωτοσκιάσεων, της σκηνικής ισορροπίας και των σύντομων, σχεδόν ασθματικών πλάνων, όποτε δεν επιδίδεται σε μακρόσυρτες περιγραφές σεξουαλικών οργίων και λεπτομερείς αναλύσεις μιας ευρύτατης γκάμας ναρκωτικών ουσιών και των ενίοτε κλινικών επιπτώσεών τους.


Η πλοκή του βιβλίου είναι στοιχειώδης αν όχι ανύπαρκτη. Στις παρυφές του Τόκιο, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, μια νεανική παρέα δίνεται ψυχή τε και σώματι στην εφαρμογή του τρίπτυχου sex, drugs and rock΄n΄roll. Με την παρότρυνση φαντάρων μιας από τις πολλές αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις στην Ιαπωνία, οι οποίοι προσφέρουν τζαζ και ροκ, ναρκωτικά και ομαδικό σεξ σε γερές δόσεις, και έχοντας κόψει για λόγους που δεν μνημονεύονται κάθε γέφυρα με την καθώς πρέπει κοινωνία, ο αφηγητής και οι φίλοι του χάνονται σε ένα ταξίδι ανάμεσα στην πραγματικότητα και τις παραισθήσεις, χωρίς ισχυρούς συντροφικούς δεσμούς. Οι ήρωες του Ριού Μουρακάμι συνεχίζουν την αυτοκαταστροφική ζωή τους παθητικά, μαζοχιστικά, χωρίς καμία ιδεολογική αναφορά, χωρίς όνειρα πλην της εξασφάλισης της επόμενης δόσης, χωρίς διάθεση κριτικής της κοινωνίας τους και χωρίς καμία προοπτική εξέγερσης κατά του τρέχοντος βιομηχανικού/αναπτυξιακού/εκσυγχρονιστικού προτάγματος.


Το ''Σχεδόν Διάφανο Γαλάζιο'' είναι µια βίαιη ιστορία για τη χαµένη νιότη µιας γενιάς. Με τρόπο κινηματογραφικό, σε σύντομες σκηνές, χωρίς πλοκή, ο Murakami αποτύπωσε την εναγώνια αναζήτηση ταυτότητας της ιαπωνικής νεολαίας σε έναν υπερ-αστικοποιημένο, καταναλωτικό κόσμο που της στερεί το όνειρο.
Το «Σχεδόν διάφανο γαλάζιο» είναι μια ακολουθία ιδιαιτέρως σκληρών σκηνών, που καταγράφονται με πρωτοπρόσωπη αφήγηση του πιο αποστασιοποιημένου της παρέας Ryu ή με τριτοπρόσωπη αφήγηση. Ο αφηγητής, λοιπόν, δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον συγγραφέα, που παρατηρεί τα πάντα μέσω των παραισθήσεών του, δίνοντας ενίοτε εξαιρετικής ομορφιάς εικόνες μιας «ξεχωριστής πραγματικότητας». Εν τούτοις, αυτές οι ιδιαίτερης λεπτότητας σελίδες χάνονται μέσα σε έναν πληκτικά απωθητικό ωκεανό εκκρίσεων, όπου κατά μέσο όρο κάθε δυο-τρεις σελίδες έχουμε ένα ξερατό, μια λιποθυμία, ούρα, σπέρμα, αίμα, σάλια και ιδρώτα, παντοειδή συνθλιβόμενα ζωύφια και ακραία βία. Έτσι, το ίδιο το πραγματολογικό υλικό του μυθιστορήματος καταντά σαθρό και όχι ιδιαίτερα πειστικό. Η αγριότητα και η ωμότητα, συνδυασμένες με μια «λεπτουργία της σιχασιάς» κρύβουν τελικά την τρυφερότητα που αναδεύεται δειλά, πολύ βαθιά χωμένη όμως, κάτω από το δέρμα του ήρωα. Είναι εμφανές και δεδηλωμένο ότι ο Ριού Μουρακάμι επιχείρησε να μιμηθεί τον Ζαν Ζενέ και τον Τσαρλς Μπουκόφσκι και, παρ΄ ότι δεν τα κατάφερε ιδιαίτερα καλά, πέτυχε τουλάχιστον να αναστατώσει την κοινωνία του. Μιας και η Ιαπωνία δεν έζησε ποτέ τα «60's» της, μιας και ο χιπισμός, ο αναχωρητισμός, ο Μάης του ΄68, το ειρηνιστικό κίνημα, ακόμη και οι οικολογικές ιδέες ελάχιστα ευδοκίμησαν τότε ή αργότερα στη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου, το ιαπωνικό λογοτεχνικό κατεστημένο της εποχής επιβράβευσε ένα βιβλίο αναζήτησης ταυτότητας για μια νεολαία που έμοιαζε να βιώνει τραυματικά τη ραγδαία δυτικοποίηση.


Τα ιαπωνικά τραύματα της ραγδαίας δυτικοποίησης ελάχιστα διαφαίνονται, πολλώ μάλλον αναλύονται, στο παρόν βιβλίο. Εδώ μοιάζει σαν ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος να μη συνέβη ποτέ. Μοιάζει σαν η Χιροσίμα και το Ναγκασάκι να βρίσκονται σε άλλη ήπειρο. Μοιάζει σαν το αμερικανικό όνειρο να έχει ριζώσει για τα καλά, σε ότι αφορά όμως αποκλειστικά το σκέλος της παραβατικότητας, της βίας, της ωμότητας και της περιθωριοποίησης (γι΄αυτό και οι ήρωές μας την «βρίσκουν» κατά κανόνα με τους μαύρους πεζοναύτες). Μοιάζει ακόμη σαν η εισβολή των δυτικών αξιών να βιώνεται ως καρικατούρα από μια νεολαία, που αναρωτιέται κανείς αν εκφράζει κάτι άλλο πέραν των εξατομικευμένων εμπειριών καθενός εκ των συστατικών της στοιχείων.


Ευλόγως, ίσως, θα αντιτείνει κάποιος ότι δεν πρέπει να κρίνουμε τους δημιουργούς για προθέσεις που δεν έχουν. Σωστό ενδεχομένως. Μόνο που το «ιαπωνικό θαύμα» προσφέρει τη δυνατότητα πολλαπλών αναγνώσεων και είναι κρίμα όταν χάνεται η ευκαιρία να γίνουμε λίγο σοφότεροι. Πολλώ μάλλον που η ιαπωνική λογοτεχνική παράδοση έχει δώσει αφορμές να νιώσουμε ακόμη και την παραμικρή πνοή αύρας στο τσιμεντοποιημένο Τόκιο, να ακούσουμε το ανεπαίσθητο σούρσιμο ενός παλιόχαρτου στο πεζοδρόμιο, να οσφρανθούμε τον ιδρώτα της καλής μας από ένα χιλιόμετρο μακριά και βεβαίως να αναρωτηθούμε για τα αναπτυξιακά επιτεύγματα της χώρας, παρά τις κακοφορμισμένες πληγές του πολέμου και τη διχοστασία παράδοσης/εκσυγχρονισμού.
Πλαστική και ακριβής η μετάφραση του Αλέξανδρου Καρατζά, ενώ ο πρόλογος της Πόπης Μουσουράκη δεν αποδεικνύεται απαραίτητoς για την κατανόηση του βιβλίου.