Κωνσταντινούπολη

[ΠΛΑΤΩΝ]

Η Κωνσταντινούπολη εκτείνεται εκατέρωθεν των στενών του Βοσπόρου, τόσο στο ευρωπαϊκό όσο και στο ασιατικό μέρος της Τουρκίας. Η Θάλασσα του Μαρμαρά αποτελεί το νότιο σύνορό της. Ο Βόσπορος, αλλά και ο Κεράτιος Κόλπος, που είναι φυσικό λιμάνι, χωρίζουν την πόλη σε δύο τμήματα. Μολονότι δεν είναι πλέον πρωτεύουσα της Τουρκίας, η Κωνσταντινούπολη παραμένει η μεγαλύτερη και πιο μνημειώδης πόλη της χώρας. Εκτιμάται ότι ο πληθυσμός της είναι περίπου 13.500.000.
Στον οδηγό αυτό η κεντρική Κωνσταντινούπολη χωρίζεται σε τέσσερις περιοχές. Τρεις απ’ αυτές βρίσκονται νότια του Κεράτιου Κόλπου.
1. Ακρωτήριο Σαραγιού, όπου βρίσκεται το μεγαλοπρεπές Παλάτι Τοπκαπί.
2. Περιοχή Σουλτάναχμετ, όπου δεσπόζουν δύο αριστουργήματα της αρχιτεκτονικής, η Αγία Σοφία και το Μπλε Τζαμί.
3. Η Συνοικία της Αγοράς, ένας λαβύρινθος από στενά δρομάκια που σφύζει από εμπορική δραστηριότητα και όπου ο ρυθμός της ζωής είναι πολύ διαφορετικός.
4. Πέραν ή Μπέγιογλου, βόρεια του Κεράτιου, που επί αιώνες ήταν ο αγαπημένος τόπος διαμονής των ξένων κοινοτήτων. Διατηρεί ακόμα την κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρά του.

Η Κωνσταντινούπολη ιδρύθηκε τον 7ο αιώνα π.Χ. σε ένα σημείο φυσικά προφυλαγμένο, από όπου ελεγχόταν η εμπορική δραστηριότητα στο Βόσπορο. Επί 16 αιώνες ήταν μεγάλη αυτοκρατορική πρωτεύουσα, αρχικά της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας κι έπειτα των Οθωμανών σουλτάνων. Επί χίλια σχεδόν χρόνια η Κωνσταντινούπολη ήταν η πλουσιότερη πόλη της χριστιανοσύνης.
Οι περισσότεροι επισκέπτες εντυπωσιάζονται αμέσως από το πλήθος των τεμενών, που κυμαίνονται από επιβλητικά κτίσματα με τρούλους που δεσπόζουν στον ορίζοντα μέχρι μικρά τζαμιά που βρίσκονται σε κάθε γειτονιά και θα περνούσαν απαρατήρητα αν δεν υπήρχαν οι μιναρέδες τους. Αρκετά από αυτά ήταν αρχικά εκκλησίες, που μετατράπηκαν σε ισλαμικούς χώρους λατρείας μετά την κατάκτηση των Οθωμανών. Τα πιο ξεχωριστά έχουν ανακηρυχθεί εθνικά μνημεία, αλλά δεν χρησιμοποιούνται πλέον για λατρευτικούς σκοπούς.
Σε ολόκληρη την Κωνσταντινούπολη, πέντε φορές τη μέρα, από μεγάφωνα πάνω στους μιναρέδες της πόλης ακούγεται ο ύμνος που καλεί τους πιστούς σε προσευχή. Πάνω από το 99% του πληθυσμού είναι μουσουλμάνοι.


Ως πρώην πρωτεύουσα μιας αυτοκρατορίας που εκτεινόταν από την Αλγερία ως το Ιράκ και από την Αραβία ως την Ουγγαρία, η Κωνσταντινούπολη φιλοξενεί τεράστιες και πολυποίκιλες συλλογές θησαυρών. Κάποιοι από αυτούς, που κυμαίνονται από μουσικά όργανα έως κοσμήματα ανεκτίμητης αξίας, βρίσκονται στα πανέμορφα πρώην παλάτια των Οθωμανών σουλτάνων, τα οποία αξίζει να επισκεφτείτε για να θαυμάσετε την αρχιτεκτονική και την πολυτελή διακόσμησή τους.
Κάθε μουσείο στην Κωνσταντινούπολη συνεισφέρει στο τεράστιο πολιτισμικό παζλ αυτής της κοσμοπολίτικης πόλης. Από τα αρχαία ελληνικά ερείπια και τα πρώιμα κινεζικά κεραμικά, που έφτασαν στην πόλη από το Δρόμο του Μεταξιού, ως τα πλακίδια του 16ου αιώνα στα μεγάλη τεμένη και τα σύγχρονα βιομηχανικά, όλα έχουν τη θέση τους στην ιστορία της Κωνσταντινούπολης. Τα σημαντικότερα μουσεία περιλαμβάνουν μεγάλη ποικιλία εκθεμάτων.

Η Κωνσταντινούπολη ανέκαθεν προσέλκυε ξένους επισκέπτες. Συμπεριλαμβανόταν στο ταξίδι της Μεγάλης Διαδρομής του 19ου αιώνα, το οποίο επιχειρούσαν όσοι ήθελαν να συνδυάσουν τη διεύρυνση των οριζόντων τους με τις εξωτικές απολαύσεις. Λόγω της στρατηγικής γεωγραφικής θέσης που κατείχε η πόλη, οι πρέσβεις των μεγάλων δυνάμεων της Ευρώπης ήταν πρόσωπα σημαντικά και είχαν στενές σχέσεις με τους σουλτάνους. Άλλοι επισκέπτες κατέφθασαν εδώ λόγω πολέμου, είτε λαμβάνοντας μέρος σε μάχες είτε ως πρόσφυγες. Μερικοί από τους διάσημους επισκέπτες και κατοίκους της Πόλης ήταν οι: Λόρδος Βύρων, Πιερ Λοτί, Γκουρτζίεφ, Αγκάθα Κρίστι, Λε Κορμπιζιέ, Άνταμ Μιτσκιέβιτς, Γουλιέλμος Β’, Έρνεστ Χέμινγουεϊ, Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ, Λαίδη Γουόρτλι Μόνταγκιου κ.α.


Η καλύτερη εποχή για να επισκεφτεί κανείς την Κωνσταντινούπολη είναι στα τέλη Μαΐου ή στις αρχές Σεπτεμβρίου. Την περίοδο από τον Ιούνιο μέχρι τον Αύγουστο τα πάντα είναι πιο ακριβά, ενώ υπάρχει πολυκοσμία και ζέστη. Ωστόσο, τότε γίνονται οι περισσότερες πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπως θερινά φεστιβάλ τέχνης και μουσικής. Από τέλη Νοεμβρίου μέχρι τον Νοέμβριο η πόλη καλύπτεται από γκρίζο νέφος. Παρόλα αυτά, ο καιρός είναι ήπιος τόσο το φθινόπωρο όσο και το χειμώνα. Εκτός από τα καλλιτεχνικά και αθλητικά γεγονότα, στη διάρκεια του έτους υπάρχουν επίσης πολλές επίσημες αργίες και θρησκευτικές γιορτές. Καλό θα είναι να τις λάβετε υπόψη σας όταν σχεδιάζετε διαδρομές που θα ακολουθήσετε, καθώς κάποια αξιοθέατα μπορεί να είναι κλειστά ή γεμάτα από ντόπιους. Σε μερικές από αυτές τις γιορτές περιλαμβάνονται και εντυπωσιακά, πολύ ενδιαφέροντα θεάματα.


ΑΚΡΩΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΣΑΡΑΓΙΟΥ
Το καταπράσινο ακρωτήριο στο οποίο συναντιούνται ο Βόσπορος με τη Θάλασσα του Μαρμαρά βρίσκεται σε φυσική στρατηγική θέση. Κατά τους βυζαντινούς χρόνους, σ’ αυτή την ασύγκριτη τοποθεσία υπήρχαν μοναστήρια και δημόσια κτήρια. Σήμερα εδώ δεσπόζει το μεγαλειώδες συγκρότημα κτηρίων που αποτελεί το Παλάτι Τοπκαπί, κατοικία των Οθωμανών σουλτάνων και των γυναικών του χαρεμιού επί 400 χρόνια. Το παλάτι, με τα πολυτελή διαμερίσματα και τις εκθαμβωτικές συλλογές κοσμημάτων και άλλων θησαυρών, είναι ανοιχτό για το κοινό ως μουσείο. Αρχικά το παλάτι κάλυπτε σχεδόν όλη την περιοχή με τους κήπους και τα περίπτερά του. Σήμερα, ένα τμήμα του έχει μετατραπεί σε δημόσιο πάρκο. Ακριβώς δίπλα βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο, που στεγάζει μια εξαιρετική συλλογή ευρημάτων από την Τουρκία και την Εγγύς Ανατολή.


Παλάτι Τοπκαπί
Μεταξύ 1459 και 1465, λίγο μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, ο Μωάμεθ Β’ έχτισε το Παλάτι Τοπκαπί ως κύρια κατοικία του. Επρόκειτο για μια σειρά από περίπτερα γύρω από τέσσερις μεγάλες αυλές –ήταν οι πέτρινες εκδοχές των σκηνών στις οποίες κατοικούσαν αρχικά οι Οθωμανοί νομάδες. Το παλάτι χρησιμοποιούνταν ως κυβερνητικό κέντρο και είχε μια σχολή στην οποία εκπαιδεύονταν οι στρατιώτες και οι δημόσιοι υπάλληλοι. Το 16ο αιώνα, όμως, η κυβέρνηση μεταφέρθηκε στην Υψηλή Πύλη. Ο σουλτάνος Αβδούλ Μετζίτ Α’ εγκατέλειψε το Τοπκαπί το 1853 και εγκαταστάθηκε στο Παλάτι Ντολμαμπαχτσέ. Το 1924 άνοιξε για το κοινό ως μουσείο.
Κατά τα 470 χρόνια της κυριαρχίας τους, οι Οθωμανοί σουλτάνοι συγκέντρωσαν μία εξαιρετική συλλογή θησαυρών. Μετά την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας το 1923 εθνικοποιήθηκε και μεγάλο μέρος της εκτίθεται στο Παλάτι Τοπκαπί. Εκτός από τα δώρα διπλωματών και τα αντικείμενα που ήταν παραγγελίες στους τεχνίτες των εργαστηρίων του παλατιού, πολλά από τα εκθέματα έφτασαν στο παλάτι ως λάφυρα από στρατιωτικές εκστρατείες. Αρκετά τρόπαια χρονολογούνται από την περίοδο επέκτασης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την εποχή της βασιλείας του Σελίμ Α’ (1512-1520), όταν κατακτήθηκαν η Συρία, η Αραβία και η Αίγυπτος.


Σημείο 1. Πύλη των Χαιρετισμών: είσοδος του παλατιού.
Σημείο 2. Δεύτερη αυλή.


Σημείο 3. Ντιβάν: Εδώ συνεδρίαζαν οι βεζίρηδες του αυτοκρατορικού συμβουλίου, τους οποίους, μερικές φορές, παρακολουθούσε κρυφά ο σουλτάνος.
Δίπλα ακριβώς στεγάζεται η έκθεση όπλων και πανοπλιών. Στην αίθουσα που είναι γνωστή ως Εσωτερικό Θησαυροφυλάκιο αποθηκεύονταν οι φόροι υποτέλειας από κάθε γωνιά της αυτοκρατορίας. Καθώς μπαίνετε βλέπετε μία σειρά από λάβαρα με ουρές αλόγων, που χρησιμοποιούνταν σε παρελάσεις ή επιδεικνύονταν έξω από σκηνές επισημαίνοντας το αξίωμα των ιδιοκτητών. Οι βεζίρηδες, για παράδειγμα, είχαν τρεις ουρές, ο Μέγας Βεζίρης είχε πέντε, ενώ το λάβαρο του σουλτάνου είχε εννέα ουρές. Στα όπλα περιλαμβάνονται περίτεχνα ξίφη και διάφορα τόξα που είχαν φτιάξει οι ίδιοι οι σουλτάνοι (ειδικά ο Βαγιαζίτ Β’ ήταν εξαιρετικός τεχνίτης). Δίπλα σ’ αυτά τα εξαίσια κομμάτια, τα τεράστια σιδερένια ξίφη των Ευρωπαίων σταυροφόρων φαντάζουν χοντροκομμένα. Επίσης, μπορείτε να δείτε οθωμανικές πανοπλίες του 15ου αιώνα και πολύχρωμες ασπίδες. Οι ασπίδες έχουν μεταλλικό κέντρο που πλαισιώνεται από μια σφιχτοπλεγμένη ψάθα ζωγραφισμένη με λουλούδια.
Σημείο 4. Η Πύλη της Ευτυχίας ονομάζεται επίσης και Πύλη των Λευκών Ευνούχων.


(φωτό: Κ. Παυλικιάνης)

Σημείο 5. Χαρέμι. Επισκεφτείτε το λαβύρινθο των αιθουσών όπου ζούσαν οι γυναίκες και οι παλλακίδες του σουλτάνου. Η λέξη χαρέμ προέρχεται από την αραβική λέξη για το «απαγορευμένο». Ήταν η οικία των συζύγων, παλλακίδων και παιδιών του σουλτάνου και φρουρούνταν από μαύρους ευνούχους σκλάβους. Ο σουλτάνος και οι γιοι του ήταν οι μόνοι άντρες που επιτρεπόταν να μπουν στο χαρέμι, το οποίο περιλάμβανε και το Κλουβί, μια σειρά δωματίων στα οποία περιορίζονταν τα αδέρφια του σουλτάνου ώστε να αποφεύγονται διαμάχες για τη διαδοχή. Το χαρέμι του Τοπκαπί διαμορφώθηκε από τον Μουράτ Γ’ το 16ο αιώνα και είναι ένας σωστός λαβύρινθος από διαδρόμους και αίθουσες με πλακίδια.
Οι γυναίκες του χαρεμιού ήταν σκλάβες, συγκεντρωμένες από τα πέρατα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κι ακόμα μακρύτερα. Όνειρό τους ήταν να γίνουν ευνοούμενες του σουλτάνου και να γεννήσουν γιο, πράγμα που μερικές φορές οδηγούσε σε γάμο. Ο ανταγωνισμός ήταν έντονος, καθώς στην ακμή του το χαρέμι στέγαζε πάνω από χίλιες παλλακίδες, πολλές από τις οποίες παρέμειναν για πάντα υπηρέτριες των συγκρατούμενών τους. Οι τελευταίες γυναίκες έφυγαν το 1909.

Σημείο 6. Οι κουζίνες φιλοξενούν εκθέσεις κεραμικών, γυαλικών και ασημικών. Τα τουρκικά και ευρωπαϊκά αντικείμενα επισκιάζονται από την εντυπωσιακή συλλογή κινεζικής και, σε μικρότερη κλίμακα, ιαπωνικής πορσελάνης, που κατέφθασε στην Τουρκία από το Δρόμο του Μεταξιού. Η συλλογή κινεζικής πορσελάνης του Τοπκαπί είναι η δεύτερη καλύτερη στον κόσμο έπειτα από αυτή που βρίσκεται στην ίδια την Κίνα. Τα εκθέματα κινεζικής πορσελάνης καλύπτουν την περίοδο τεσσάρων δυναστειών: τη δυναστεία Σουνγκ (10ος-13ος αιώνας), που ακολουθήθηκε από τη Γιουάν (13ος-14ος αιώνας), τη δυναστεία Μινγκ (14ος-17ος αιώνας) και τη δυναστεία Τσινγκ (17ος-20ος αιώνας). Η πράσινη πορσελάνη, η πλέον πρώιμη μορφή που συνέλεγαν οι σουλτάνοι, έμοιαζε με νεφρίτη, που ήταν η τυχερή πέτρα των Κινέζων.
Οι Οθωμανοί τη θεωρούσαν πολύτιμη γιατί λεγόταν ότι εξουδετέρωνε το δηλητήριο στις τροφές. Πιο κομψές είναι οι εξαιρετικές γαλανόλευκες πορσελάνες της δυναστείας των Μινγκ. Η κινεζική αισθητική άσκησε σημαντική επιρροή στους Οθωμανούς τεχνίτες, ειδικά στη δημιουργία σχεδίων για την παραγωγή κεραμικών του Ιζνίκ. Στη συλλογή του Τοπκαπί δεν υπάρχουν κεραμικά από το Ιζνίκ, αλλά πολλά από τα πλακίδια στους τοίχους του παλατιού προέρχονται από κει. Σε αυτά φαίνεται ξεκάθαρα η κινεζική επιρροή. Οι μεταγενέστερες πορσελάνες, ειδικότερα του τύπου Ιμαρί της Ιαπωνίας, προορίζονταν αποκλειστικά για εξαγωγές. Χαρακτηριστικά δείγματα είναι τα πιάτα που έχουν διακοσμηθεί με στίχους από το Κοράνι.
Ένα μέρος της κουζίνας, το κελάρι των ζαχαροπλαστών, έχει διατηρηθεί όπως ήταν την εποχή που χρησιμοποιούνταν. Εκεί εκτίθενται μεγάλα καζάνια και άλλα σκεύη που χρησιμοποιούσαν οι μάγειροι του παλατιού για να ετοιμάσουν φαγητό για 12.000 κατοίκους και καλεσμένους.
Σημείο 7. Αίθουσα του Θρόνου.
Σημείο 8. Βιβλιοθήκη του Αχμέτ Γ’. Η βιβλιοθήκη που χτίστηκε το 1719 είναι ένα κομψό μαρμάρινο κτήριο. Στον τοίχο κάτω από την κύρια είσοδο υπάρχει μία κρήνη.


Σημείο 9. Θησαυροφυλάκιο. Απ’ όλες τις εκθέσεις του παλατιού η πιο εντυπωσιακή είναι ίσως αυτή του Θησαυροφυλακίου, καθώς λάμπει ολόκληρη από χιλιάδες πολύτιμους και ημιπολύτιμους λίθους. Έκπληξη προκαλεί ο μικρός αριθμός γυναικείων κοσμημάτων. Ενώ οι θησαυροί των σουλτάνων και των βεζίρηδων αποτελούσαν κρατική περιουσία και επέστρεφαν στο παλάτι μετά το θάνατό τους, δεν συνέβαινε το ίδιο και με τα υπάρχοντα των γυναικών της αυλής.
Στην πρώτη αίθουσα βλέπουμε την πανοπλία με τα διαμάντια του Μουσταφά Γ’ (1757-1774), που σχεδιάστηκε για επίσημες τελετές. Στα διπλωματικά δώρα περιλαμβάνεται ένα λεπτό αγαλματίδιο από σεντέφι που παρουσιάζει έναν πρίγκιπα κάτω από το υπόστεγο, το οποίο στάλθηκε στον Αβδούλ Αζίζ (1861-1876) από την Ινδία.
Τα σημαντικότερα εκθέματα βρίσκονται στη δεύτερη αίθουσα. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει το στιλέτο του Τοπκαπί (φωτογραφία) του 1741. Αυτό το εξαιρετικό αντικείμενο ήταν παραγγελία κάποιου σουλτάνου στους τεχνίτες του. Προοριζόταν να δωριστεί στο σάχη της Περσίας, ο οποίος πέθανε προτού το παραλάβει. Μεταξύ των εκθεμάτων περιλαμβάνονται επίσης και λοφία (φτερά) με πολύτιμους λίθους που κοσμούσαν τα αυτοκρατορικά σαρίκια.
Στην τρίτη αίθουσα, το 86 καρατίων Διαμάντι του Κουταλά λέγεται ότι ανακαλύφθηκε το 17ο αιώνα ανάμεσα σε σκουπίδια κι αγοράστηκε από έναν παλιατζή έναντι τριών κουταλιών.
Άλλο έκθεμα είναι ο χρυσοποίκιλτος θρόνος Μπαϊράμ, που δόθηκε στον Μουράτ Γ’ από τον κυβερνήτη της Αιγύπτου το 1574, και χρησιμοποιούνταν σε κρατικές τελετές.


Η συλλογή αυτοκρατορικών φορεσιών φιλοξενείται στην Αίθουσα των Ιπποκόμων Εκστρατείας, των οποίων καθήκον ήταν να φροντίζουν τα αυτοκρατορικά ενδύματα. Κατά παράδοση, όταν ένας σουλτάνος πέθαινε, τα ρούχα του φυλάσσονταν σε σφραγισμένα μπαούλα. Έτσι, σήμερα μπορούμε να δούμε άριστα διατηρημένο το καφτάνι του Μωάμεθ του Πορθητή (φωτογραφία). Οι αλλαγές του σουλτάνου Μαχμούτ Β’ έφεραν επανάσταση και στον τρόπο ντυσίματος. Το τέλος μιας εποχής ήρθε όταν το απλό γκρίζο σερζ αντικατέστησε τα πολυτελή μεταξωτά υφάσματα.
Σημείο 10. Έκθεση με μινιατούρες και χειρόγραφα. Μόνο ένα μικρό τμήμα από τη συνολική συλλογή των 13.000 μινιατουρών και χειρογράφων εκτίθεται στο Τοπκαπί. Σε αυτό περιλαμβάνεται μία σειρά από απεικονίσεις πολεμιστών και τρομερών πλασμάτων με τον τίτλο «Δαίμονες και Τέρατα στη Ζωή των Νομάδων», που φιλοτέχνησε ο Μοχάμεντ Σιγιάχ Καλέμ, πιθανόν το 12ο αιώνα.
Το οθωμανικό στυλ μινιατούρας εξελίχτηκε από την ανατολική παράδοση ζωγραφικής σε μινιατούρες, που επικρατούσε στη Μογγολική Ινδία και την Περσία.
Επίσης, θα δείτε εξαιρετικά δείγματα καλλιγραφίας, καθώς και αντίγραφα του Κορανίου, χειρόγραφα με ποιήματα και διάφορα φιρμάνια, δηλαδή διατάγματα των σουλτάνων.
Σημείο 11. Περίπτερο του Ιερού Μανδύα. Σ’ αυτές τις πέντε θολωτές αίθουσες εκτίθενται κάποια από τα ιερότερα κειμήλια του Ισλάμ, και γι’ αυτό αποτελούν χώρο προσκυνήματος για τους μουσουλμάνους. Τα περισσότερα κειμήλια του Περιπτέρου βρήκαν το δρόμο για την Κωνσταντινούπολη μετά την κατάκτηση της Αιγύπτου και της Αραβίας από τον Σελίμ Α’. Ο πιο ιερός θησαυρός είναι ο μανδύας που φορούσε κάποτε ο Προφήτης Μωάμεθ.
Οι επισκέπτες δεν μπορούν να μπουν στο δωμάτιο όπου φυλάσσεται: κοιτούν μέσα σ’ αυτό από την ανοιχτή πόρτα ενός προθάλαμου. Μέρα και νύχτα, ιερωμένοι απαγγέλουν εδάφια από το Κοράνι πάνω από το χρυσό μπαούλο όπου φυλάσσεται ο μανδύας. Μπροστά από το μπαούλο επιδεικνύονται δύο από τα ξίφη του Μωάμεθ.
Σε ένα γυάλινο ντουλάπι στον προθάλαμο επιδεικνύονται τρίχες από τα γένια του Προφήτη, ένα ιδιόχειρο γράμμα του και ένα αποτύπωμα του ποδιού του. Στις άλλες αίθουσες μπορείτε να δείτε τη ράβδο του Μωυσή, το σπαθί του Δαβίδ, ένα χέρι του Ιωάννη του Πρόδρομου και μερικές από τις περίτεχνες κλειδαριές και τα κλειδιά της Κάαμπα που έστειλαν διάφοροι σουλτάνοι στη Μέκκα.
Σημείο 12. Η τέταρτη αυλή είναι μια σειρά κήπων με μικρά περίπτερα. Εδώ βρίσκεται και το εστιατόριο Κόνιαλι.


Σημείο 13. Περίπτερο της Βαγδάτης. Το 1639, ο Μουράτ Δ’ έχτισε αυτό το περίπτερο με τα εξαιρετικά γαλανόλευκα πλακίδια για να γιορτάσει την κατάκτηση της Βαγδάτης.
Δίπλα βρίσκεται το περίπτερο Ιφταριγιέ. Αυτό το μπαλκόνι ανάμεσα στο Περίπτερο της Βαγδάτης και το Περίπτερο της Περιτομής, προσφέρει θέα στον Κεράτιο Κόλπο. Στο σημείο αυτό τελειώνει και η περιήγηση στο Παλάτι Τοπκαπί.


(φωτό: Κ. Παυλικιάνης)

Κρήνη του Αχμέτ Γ’
Η ωραιότερη από τις αμέτρητες κρήνες της Κωνσταντινούπολης, που χτίστηκε το 1728, διασώθηκε μετά τη βίαιη εκθρόνιση του σουλτάνου Αχμέτ Γ’ δύο χρόνια αργότερα. Πολλά από τα υπόλοιπα μνημεία που κατασκευάστηκαν κατά τη βασιλεία του σουλτάνου, γνωστή ως Εποχή της Τουλίπας, έχουν καταστραφεί. Η κρήνη είναι σε ρυθμό τουρκικού ροκοκό, με πέντε μικρούς θόλους, κόγχες σε σχήμα μιχράμπ και εντυπωσιακά ανάγλυφα λουλουδιών.
Οι οθωμανικές κρήνες δεν είναι ακριβώς πίδακες νερού αλλά περίτεχνες δημόσιες βρύσες. Μερικές φορές περιλάμβαναν έναν πάγκο, το σεμπίλ, όπου προσφερόταν νερό. Στην προκειμένη περίπτωση, καθένας από τους τέσσερις τοίχους της κρήνης είναι εξοπλισμένος με μια βρύση (τσεσμέ) πάνω από μια σκαλιστή μαρμάρινη λεκάνη. Πάνω από κάθε βρύση υπάρχει μία καλλιγραφική επιγραφή του ποιητή του 18ου αιώνα Σεγίτ Βεχμπί Εφέντι. Η επιγραφή σε χρυσό πάνω σε γαλαζοπράσινο φόντο είναι προς τιμήν του ιδρυτή της κρήνης. Σε καθεμία από τις τέσσερις γωνίες, μπροστά από τρία παράθυρα με περίτεχνες μαρμάρινες γρίλιες υπάρχει ένα σεμπίλ. Αντί για το συνηθισμένο κρύο νερό, όσοι περνούσαν από τη συγκεκριμένη κρήνη απολάμβαναν σερμπέτια και αρωματισμένα νερά σε ασημένια κύπελλα.


(φωτό: Κ. Παυλικιάνης)

Σοκάκι Σογούκτσεσμε
Γοητευτικά ξύλινα σπίτια πλαισιώνουν αυτό το στενό κατηφορικό πλακόστρωτο, το «δρόμο της κρύας βρύσης», που βρίσκεται ανάμεσα στα εξωτερικά τείχη του Παλατιού Τοπκαπί και τους ψηλούς μιναρέδες της Αγίας Σοφίας. Τέτοια παραδοσιακά σπίτια χτίζονταν στην πόλη από τα τέλη του 18ου αιώνα και μετά. Τα κτήρια του δρόμου ανακαινίστηκαν από την Τουρκική Λέσχη Αυτοκινητιστών και Περιηγητών (ΤΤΟΚ) κατά τη δεκαετία του 1980. Κάποια από αυτά τώρα αποτελούν την Πανσιόν Αγία Σοφία, μία σειρά ξενώνων σε παστέλ χρώματα, πολύ δημοφιλή στους τουρίστες. Ένα άλλο κτήριο έχει μετατραπεί από τη λέσχη ΤΤΟΚ σε βιβλιοθήκη ιστορικών εγγράφων, με αρχείο γκραβούρων και φωτογραφιών της πόλης. Η ρωμαϊκή δεξαμενή στο τέρμα του δρόμου στεγάζει σήμερα το εστιατόριο Σαρνίτς.
Τα χαρακτηριστικά κομψά αστικά σπίτια της Κωνσταντινούπολης του 19ου αιώνα είχαν πέτρινο ισόγειο πάνω από το οποίο υψώνονταν ένας ή δύο ξύλινοι όροφοι. Επίσης, κατά κανόνα, τα κτίσματα είχαν και τσικμά, ένα τμήμα που προεξείχε προς το δρόμο. Αυτό εξελίχτηκε από το παραδοσιακό τούρκικο μπαλκόνι, που στα βόρεια της χώρας ήταν κλειστό λόγω του ψυχρότερου κλίματος. Πάνω από τα παράθυρα των επάνω ορόφων τοποθετούνταν κάφεσλερ, δηλαδή ξύλινες γρίλιες, από τις οποίες οι γυναίκες του σπιτιού παρακολουθούσαν την κίνηση στο δρόμο χωρίς να τις βλέπουν. Λίγα ξύλινα σπίτια σώζονται πλέον. Όσα απομένουν οφείλουν την ύπαρξή τους στον τουρισμό –πολλά έχουν αναπαλαιωθεί και λειτουργούν ως ξενοδοχεία. Ο νόμος απαγορεύει την κατεδάφισή τους, ωστόσο είναι εξαιρετικά δύσκολο να ασφαλιστούν αφού η πόλη έχει πληγεί επανειλημμένως από καταστροφικές πυρκαγιές.


(φωτό: Κ. Παυλικιάνης)

Υψηλή Πύλη
Οι ξένοι πρέσβεις στην οθωμανική Τουρκία ήταν γνωστοί ως Πρέσβεις της Υψηλής Πύλης, λόγω αυτής της μνημειώδους πύλης που κάποτε οδηγούσε στα γραφεία και στο παλάτι του Μεγάλου Βεζίρη. Ο θεσμός της Υψηλής Πύλης έπαιζε σημαντικό ρόλο στην οθωμανική κοινωνία γιατί συχνά λειτουργούσε ως αποτελεσματικό αντίβαρο στα καπρίτσια των σουλτάνων.
Η ροκοκό πύλη που βλέπετε σήμερα χτίστηκε τη δεκαετία του 1840. Σήμερα, η είσοδος με το φυλάκιο εξυπηρετεί τα γραφεία της δημοτικής αρχής της Κωνσταντινούπολης.


Σταθμός Σίρκετζι
Ο εντυπωσιακός σταθμός Σίρκετζι κατασκευάστηκε για να υποδεχτεί το πολυαναμενόμενο Οριάν Εξπρές από την Ευρώπη. Εγκαινιάστηκε επίσημα το 1890, αν και το πολυτελές τρένο είχε αρχίσει να εκτελεί τη διαδρομή προς την Κωνσταντινούπολη ένα χρόνο νωρίτερα. Το σχέδιο του Γερμανού αρχιτέκτονα Γιάσμουντ ενσωματώνει με επιτυχία στοιχεία από διάφορες αρχιτεκτονικές παραδόσεις της Κωνσταντινούπολης. Πέτρες και τούβλα βυζαντινού στυλ συνδυάζονται με πύλες σε εσοχές σελτζουκικού στυλ και μουσουλμανικές αψίδες σε σχήμα πετάλου γύρω από παράθυρα. Στο σταθμό υπάρχει επίσης ένα ευχάριστο καφενείο. Ο Σίρκετζι συνδέεται με την Ελλάδα και άλλες χώρες της Ευρώπης, καθώς και με την ευρωπαϊκή πλευρά της Τουρκίας. Ο άλλος μεγάλος σιδηροδρομικός σταθμός της πόλης είναι αυτός του Χαϊντάρπασα στην ασιατική πλευρά.
Το Οριάν Εξπρές έκανε το πρώτο του ταξίδι από το Παρίσι στην Κωνσταντινούπολη το 1889, καλύπτοντας τη διαδρομή 2.900 χιλιομέτρων σε τρεις μέρες. Ο σταθμός Σίρκετζι και το ξενοδοχείο Πέρα Παλάς κατασκευάστηκαν ειδικά για να υποδεχτούν τους επιβάτες του. Στους πλούσιους και συχνά διάσημους επιβάτες του «Τρένου των Βασιλιάδων, Βασιλιά των Τρένων» περιλαμβάνονταν όντως βασιλείς, πρόεδροι, πολιτικοί, αριστοκράτες και ηθοποιοί. Ο Βασιλιάς Βόρις Γ’ της Βουλγαρίας συνήθιζε να οδηγεί το τρένο όταν διέσχιζε τη χώρα του μ’ αυτό. Το Οριάν Εξπρές, συνώνυμο του εξωτισμού και του ρομαντισμού, συνδέθηκε με την ανατολίτικη άποψη της Κωνσταντινούπολης ως καταφύγιο διπλωματών και εμπόρων όπλων. Αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για 19 βιβλία –μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν τα «Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές» της Αγκάθα Κρίστι και «Οριάν Εξπρές» του Γκράχαμ Γκριν-, 6 κινηματογραφικά έργα και ένα μουσικό κομμάτι. Την εποχή του ψυχρού πολέμου έχασε την πολυτέλειά του, ωστόσο συνέχισε να κάνει δρομολόγια, ακόμα και χωρίς εστιατόριο, μέχρι το 1977, φτάνοντας δύο φορές την εβδομάδα στην Κωνσταντινούπολη.


ΣΟΥΛΤΑΝΑΧΜΕΤ
Τα δύο κυριότερα μνημεία της Κωνσταντινούπολης αντικρίζουν το ένα το άλλο στην περιοχή των κήπων που είναι γνωστή ως Πλατεία Σουλτάναχμετ. Αυτό το τμήμα της πόλης πήρε τ’ όνομά του από το σουλτάνο Αχμέτ Α’, που έχτισε το Μπλε Τζαμί. Απέναντι βρίσκεται η Αγία Σοφία, εξαιρετικό δείγμα πρώιμης βυζαντινής αρχιτεκτονικής και μία από τις πιο ωραίες εκκλησίες του κόσμου ακόμα και σήμερα. Ο παραλληλόγραμμος χώρος δίπλα στο Μπλε Τζαμί επισημαίνει τη θέση του Ιπποδρόμου, ένα στάδιο για αρματοδρομίες που χτίστηκε από τους Ρωμαίους γύρω στο 200 μ.Χ. Από την άλλη πλευρά του Μπλε Τζαμιού, το Σουλτάναχμετ κατηφορίζει προς τη Θάλασσα του Μαρμαρά. Εδώ, πάνω στα ερείπια του Μεγάλου Παλατιού των Βυζαντινών αυτοκρατόρων, χτίστηκαν παραδοσιακά οθωμανικά σπίτια.
Σε αυτή τη γοητευτική ιστορική συνοικία υπάρχουν επίσης αρκετά μουσεία, όπως το Μουσείο Μωσαϊκών, χτισμένο πάνω από ένα τμήμα του παλιού βυζαντινού Μεγάλου Παλατιού, και το Μουσείο Τουρκικής και Ισλαμικής Τέχνης. Το γραφικό σκηνικό συμπληρώνουν οι πωλητές σιμίτ (κουλούρι) και χαλιών, καθώς και τα παιδιά που πωλούν αναμνηστικές κάρτες.


(φωτό: Κ. Παυλικιάνης)

Αγία Σοφία
Ο «Ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας» συγκαταλέγεται στα μεγαλύτερα αρχιτεκτονικά επιτεύγματα του κόσμου. Αποτελεί μνημείο της εξέλιξης της βυζαντινής πρωτεύουσας του 6ου αιώνα μ.Χ. και άσκησε σημαντικότατη επιρροή στην αρχιτεκτονική των αιώνων που ακολούθησαν. Το τεράστιο κτίσμα κατασκευάστηκε στη θέση δύο παλιότερων εκκλησιών και εγκαινιάστηκε από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό το 537. Το 15ο αιώνα οι Οθωμανοί το μετέτρεψαν σε τέμενος –οι μιναρέδες, οι τάφοι και οι κρήνες είναι αυτής της περιόδου. Για να στηριχτεί το ογκώδες κτήριο, το εξωτερικό έχει επανειλημμένως ενισχυθεί με αντερείσματα, έτσι το αρχικό του σχήμα έχει αλλοιωθεί.
Το εσωτερικό της Αγίας Σοφίας, σχεδιασμένο έτσι ώστε να καθρεφτίζει επί γης τα ουράνια, προκαλεί δέος. Σημεία που παρουσιάζουν καλλιτεχνικό ενδιαφέρον είναι τα παραστατικά ψηφιδωτά –απομεινάρια της διακόσμησης που κάποτε κάλυπτε τα υπερώα, αλλά σήμερα έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Αυτά τα εξαιρετικά βυζαντινά έργα τέχνης χρονολογούνται από τον 9ο αιώνα ή και αργότερα, μετά την εικονοκλαστική περίοδο. Μερικά από τα περίτεχνα ψηφιδωτά, πάντως, και ιδιαίτερα αυτά που κοσμούν το νάρθηκα και τη γειτονική Αίθουσα των Πολεμιστών, είναι μέρος του αυθεντικού διακόσμου του ναού από τον 6ο αιώνα.
Το πρώτο από τα διασωθέντα βυζαντινά μωσαϊκά διακρίνεται πάνω από την Αυτοκρατορική Πύλη. Κάποτε μόνο ο αυτοκράτορας και οι αυλικοί του είχαν το δικαίωμα να περνούν απ’ αυτή την πύλη. Το μωσαϊκό πάνω από την είσοδο, που παρουσιάζει τον ένθρονο Χριστό με έναν αυτοκράτορα γονατιστό δίπλα του, χρονολογείται μεταξύ 886 και 912. Λέγεται ότι ο αυτοκράτορας είναι ο Λέων ΣΤ’ ο Σοφός.


(φωτό: Κ. Παυλικιάνης)

Τα στοιχεία που ξεχωρίζουν στο ισόγειο είναι αυτά που προστέθηκαν από Οθωμανούς σουλτάνους μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, όταν ο ναός μετατράπηκε σε τέμενος. Το μιχράμπ (στο βάθος), η κόγχη που δείχνει την κατεύθυνση της Μέκκας, τοποθετήθηκε στην αψίδα απέναντι από την είσοδο. Το θεωρείο του σουλτάνου, αριστερά του μιχράμπ όπως το κοιτάτε, ήταν έργο των αδερφών Φοσάτι. Οι Ιταλοελβετοί αρχιτέκτονες ανέλαβαν τη συντήρηση της Αγίας Σοφίας για το σουλτάνο Αβδούλ Μετζίτ το 1847-1849. Δεξιά από το μιχράμπ είναι το μινμπάρ, δηλαδή ο άμβωνας, που τοποθετήθηκε από τον Μουράτ Γ’ (1574-1595). Αυτός ανάρτησε επίσης και τα τέσσερα μουεζίν μαχφιλί, τα μαρμάρινα βάθρα από όπου απαγγέλλονταν εδάφια από το Κοράνι. Το περίτεχνο μαρμάρινο χοροστάσιο δίπλα, επισημαίνει τη θέση του θρόνου των Βυζαντινών αυτοκρατόρων, που ονομάζεται και ομφαλός (κέντρο του κόσμου). Στο νότιο κλίτος (δεξιά στη φωτογραφία) βρίσκεται η βιβλιοθήκη του Μαχμούτ Α’, που κατασκευάστηκε το 1739. Η μπρούτζινη πόρτα της εισόδου είναι περίτεχνα διακοσμημένη. Διασχίζοντας το κεντρικό κλίτος, ανάμεσα σε δύο κολόνες (αριστερά στη φωτογραφία) βρίσκεται ένα από τα διάφορα μακσουρά. Πρόκειται για χαμηλά βάθρα τοποθετημένα δίπλα σε τοίχους και κολόνες όπου κάθονταν οι γηραιότεροι και άκουγαν ή διάβαζαν το Κοράνι. Στη βορειοδυτική και τη δυτική γωνία του ναού βρίσκονται δύο μαρμάρινες κρήνες που χρονολογούνται από την ελληνιστική ή πρωτοβυζαντινή περίοδο. Η ορθογώνια κολόνα πίσω από τη μία κρήνη είναι η Στήλη του Αγίου Γρηγορίου του Θαυματουργού, η οποία θεωρούνταν ότι είχε θεραπευτικές δυνάμεις.
Βγαίνοντας από το ναό περνάτε από την Αίθουσα των Πολεμιστών, που ονομάζεται έτσι γιατί εκεί περίμενε η φρουρά του αυτοκράτορα όσο εκείνος προσευχόταν. Καθώς μπαίνετε κοιτάξτε πίσω σας το υπέροχο ψηφιδωτό με την Παρθένο, τον Κωνσταντίνο και τον Ιουστινιανό, πάνω από την πύλη. Παρουσιάζει τη Θεοτόκο σε ένα θρόνο να κρατάει το Θείο Βρέφος με δύο από τους μεγαλύτερους αυτοκράτορες στο πλευρό της. Στα δεξιά της ο Κωνσταντίνος τής προσφέρει το σύμβολο της Πόλεως ενώ ο Ιουστινιανός το σκάριφο της Αγίας Σοφίας. Αυτό το ψηφιδωτό δημιουργήθηκε πολύ αργότερα από την εποχή της βασιλείας τους, πιθανότατα το 10ο αιώνα, την εποχή του Βασιλείου Β’. Οι επισκέπτες βγαίνουν από το ναό από την πύλη που ήταν κάποτε έξοδος του αυτοκράτορα επειδή βρισκόταν κοντά στο Μέγα Παλάτιο.


(φωτό: Κ. Παυλικιάνης)

Από το ισόγειο, ένα επικλινές πέρασμα οδηγεί στον γυναικωνίτη. Εδώ, στην ανατολική πλευρά του μεγάλου βορειοδυτικού υποστυλώματος, θα δείτε το μωσαϊκό του αυτοκράτορα Αλεξάνδρου, που κρατά ένα κρανίο, από το 10ο αιώνα. Στη δυτική πλευρά υπάρχει μια μεσαιωνική ζωγραφιά γαλιονιού. Το μόνο ενδιαφέρον σημείο στο δυτικό κλίτος είναι ο πράσινος μαρμάρινος δίσκος που επισημαίνει τη θέση του θρόνου της αυτοκράτειρας του Βυζαντίου.
Περισσότερα θα δείτε στο νότιο κλίτος. Θα περάσετε τις λεγόμενες Πύλες της Κόλασης και του Παραδείσου, μια μαρμάρινη πύλη για την οποία ξέρουμε μόνο ότι είναι προγενέστερη της άλωσης. Στρίβοντας δεξιά, αφού περάσετε από αυτή την πύλη, θα δείτε το Μωσαϊκό της Δεήσεως, όπου εικονίζεται η Θεοτόκος και ο Ιωάννης ο Βαπτιστής μαζί με τον Χριστό Παντοκράτορα. Στο απέναντι δάπεδο είναι ο τάφος του Ενρίκο Δάνδολο, δόγη της Βενετίας που ήταν υπεύθυνος για τη λεηλασία της Κωνσταντινούπολης το 1204. Στο τελευταίο μέρος του νότιου γυναικωνίτη υπάρχουν άλλα δύο ψηφιδωτά. Αυτό στα δεξιά εικονίζει τη Θεοτόκο Βρεφοκρατούσα μαζί με τον Ιωάννη Β’ τον Κομνηνό και την αυτοκράτειρα Ειρήνη. Το άλλο ψηφιδωτό εικονίζει τον Χριστό με τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο το Μονομάχο και την αυτοκράτειρα Ζωή. Τα πρόσωπα του αυτοκράτορα και της αυτοκράτειρας έχουν αλλοιωθεί. Οκτώ μεγάλες ξύλινες πλάκες με καλλιγραφικές επιγραφές κρέμονται στο επίπεδο του γυναικωνίτη, πάνω από το κεντρικό κλίτος. Πρόκειται για προσθήκη των αδερφών Φοσάτι και φέρουν τις ονομασίες του Αλλάχ, του Προφήτη Μωάμεθ, των τεσσάρων πρώτων χαλίφηδων και των Χασάν και Χουσεΐν, δύο εγγονών του Προφήτη που τιμώνται ως μάρτυρες.

Στο ημιθόλιο της αψίδας δεσπόζει το εντυπωσιακό μωσαϊκό της Θεοτόκου με το Θείο Βρέφος στην αγκαλιά. Δύο άλλα ψηφιδωτά στην αψίδα εικονίζουν τον Αρχάγγελο Γαβριήλ και απέναντι τον Αρχάγγελο Μιχαήλ (από το δεύτερο διασώζονται λίγα μόνο κομμάτια). Η αποκάλυψη αυτών των μωσαϊκών την Κυριακή του Πάσχα του 867 γιορτάστηκε ως θρίαμβος επί των εικονοκλαστών.
Τρία ψηφιδωτά πορτρέτα αγίων κοσμούν τις βάσεις του βόρειου τυμπάνου. Διακρίνονται από το νότιο γυναικωνίτη και το κεντρικό κλίτος. Από αριστερά προς τα δεξιά εικονίζονται ο Άγιος Ιγνάτιος ο Νέος, ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος και ο Άγιος Ιγνάτιος Θεοφόρος.
Στα τέσσερα λοφία (τρίγωνα στην κυκλική βάση του τρούλου) υπάρχουν μωσαϊκά των εξαπτέρυγων σεραφείμ. Αυτά στα ανατολικά λοφία χρονολογούνται από τα 1346-1355, αλλά ίσως είναι αντίγραφα προγενέστερων. Εκείνα στη δυτική πλευρά είναι απομιμήσεις του 19ου αιώνα που προστέθηκαν από τους αδερφούς Φοσάτι.
Ο μεγάλος τρούλος είναι διακοσμημένος με επιγραφές από το Κοράνι. Κάποτε καλυπτόταν από χρυσό μωσαϊκό –μέχρι την ανακαίνιση του κτίσματος το 19ο αιώνα τα κομμάτια που έπεφταν στο δάπεδο ήταν συνηθισμένο φαινόμενο.


(φωτό: Κ. Παυλικιάνης)



Συνεχίζεται...

[ΠΛΑΤΩΝ]

Βασιλική Κινστέρνα
Αυτή η μεγάλη υπόγεια δεξαμενή, πανέμορφο δείγμα βυζαντινής μηχανικής, είναι το πιο ασυνήθιστο αξιοθέατο της πόλης. Σε αυτό το σημείο πρέπει να υπήρχε προγενέστερη μικρότερη κινστέρνα. Οι στοές από την άλλη πλευρά του Ιπποδρόμου διανοίχτηκαν επί Ιουστινιανού το 532, για να καλυφθούν οι αυξανόμενες ανάγκες του Μεγάλου Παλατιού. Επί έναν αιώνα μετά την Άλωση, οι Οθωμανοί αγνοούσαν την ύπαρξη της κινστέρνας. Ανακαλύφτηκε ξανά όταν βρήκαν κόσμο να προμηθεύεται νερό, ακόμα και να ψαρεύει, κατεβάζοντας κουβάδες από τρύπες στα υπόγειά τους.
Οι επισκέπτες μπορούν να περιηγηθούν υπό τους ήχους κλασικής μουσικής και του νερού που τρέχει. Η στέγη της κινστέρνας στηρίζεται σε 336 κολόνες, καθεμία από τις οποίες έχει ύψος 8 μέτρα. Μόνο τα δύο τρίτα περίπου της αρχικής κατασκευής διακρίνονται σήμερα, τα υπόλοιπα κατά το 19ο αιώνα χτίστηκαν με τούβλα.
Στο αριστερό άκρο, στη γωνία, δύο κολόνες στηρίζονται σε βάσεις που έχουν το σχήμα κεφαλής Μέδουσας. Αυτές αποτελούν απόδειξη της λεηλασίας των παλιότερων βυζαντινών μνημείων. Λέγεται ότι υποδεικνύουν το νυμφαίο, το βωμό προς τιμήν των νυμφών των υδάτων.


(φωτογραφία στην είσοδο της Κινστέρνας)


Μπλε Τζαμί
Το Μπλε Τζαμί, που πήρε το όνομά του από τα μπλε πλακίδια Ιζνίκ που κοσμούν το εσωτερικό του, είναι ένα από τα διασημότερα θρησκευτικά κτίσματα του κόσμου. Το γαλήνιο τζαμί γίνεται μαγικό όταν φωταγωγείται τη νύχτα κι οι γλάροι περιφέρονται γύρω από τους μιναρέδες. Ο σουλτάνος Αχμέτ Α’ παρήγγειλε το τέμενος μία περίοδο κατά την οποία η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρισκόταν σε παρακμή. Χτίστηκε από τον αυτοκρατορικό αρχιτέκτονα Μεχμέτ Αγά το 1609-1616. Τα υπερβολικά πολυτελή σχέδια προκάλεσαν σφοδρές αντιδράσεις την εποχή εκείνη, ειδικά επειδή ένα τέμενος με 6 μιναρέδες θεωρήθηκε ιερόσυλη απόπειρα ανταγωνισμού της αρχιτεκτονικής της Μέκκας.
Το κόστος δεν αποτέλεσε εμπόδιο για τη διακόσμηση του τεμένους. Τα πλακίδια είναι από την εποχή της ακμής της κεραμοποιίας στο Ιζνίκ.
Το μινμπάρ του 17ου αιώνα είναι σκαλισμένο σε λευκό μάρμαρο. Χρησιμοποιείται από τον ιμάμη για τις προσευχές της Παρασκευής.
Χοντρές κολόνες στηρίζουν τον τρούλο. Αραβουργήματα με υποβλητικά σχέδια κοσμούν το εσωτερικό του θόλου και των ημιθολίων του τεμένους. Στα παραθυράκια του θόλου δεν υπάρχουν πλέον τα αυθεντικά βιτρό του 17ου αιώνα.
Ο κομψός «καταρράκτης» από θόλους και ημιθόλια είναι εντυπωσιακός όταν τον βλέπει κανείς από κάτω στην αυλή. Πάνω από 250 παραθυράκια πλημμυρίζουν με φως το τζαμί.
Η αυλή καλύπτει την ίδια έκταση με την αίθουσα προσευχής, δίνοντας ισορροπία στο κτίσμα. Ο τελετουργικός καθαρμός των μουσουλμάνων ολοκληρώνεται με το πλύσιμο των ποδιών. Οι κρήνες έξω από το τζαμί χρησιμοποιούνται από τους πιστούς γι’ αυτό το σκοπό.
Αριστερά από την κύρια είσοδο του Μπλε Τζαμιού ένα κεκλιμένο επίπεδο οδηγεί στο Μουσείο Χαλιών Βακιφλάρ. Στεγάζεται στο πρώην αυτοκρατορικό περίπτερο του τζαμιού, που χτίστηκε από τον Αχμέτ Α’ και χρησιμοποιούνταν κάθε Παρασκευή, όταν αυτός κι οι διάδοχοί τους έρχονταν εδώ για να παραστούν στις προσευχές. Τα χαλιά της συλλογής, που χρονολογούνται από το 16ο έως το 19ο αιώνα, προστατεύονται από την καταστρεπτική ηλιακή ακτινοβολία με βιτρό. Τα περισσότερα είναι από τις περιοχές της Δυτικής Μικράς Ασίας Ούσακ, Μπέργκαμα και Κόντα. Όλα τα χαλιά αυτού του μουσείου μέχρι πρόσφατα βρίσκονταν μέσα σε τεμένη.


(φωτό: Κ. Παυλικιάνης)


Ιππόδρομος
Ελάχιστα στοιχεία απομένουν από το γιγάντιο στάδιο που κάποτε βρισκόταν στην καρδιά της βυζαντινής Κωνσταντινούπολης. Θεμελιώθηκε από τον αυτοκράτορα Σεπτίμιο Σεβήρο τον 3ο αιώνα μ.Χ., κατά την ανοικοδόμηση της πόλης.
Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος επεξέτεινε τον Ιππόδρομο και συνέδεσε το κάθισμα, το αυτοκρατορικό θεωρείο, με το γειτονικό Μέγα Παλάτιο. Λέγεται ότι το στάδιο είχε χωρητικότητα 100.000 ατόμων. Τώρα αποτελεί τον επιμήκη δημόσιο κήπο Ατ Μεϊντανί (Πλατεία των Αλόγων). Ο δρόμος που διασχίζει την πλατεία ακολουθεί σχεδόν την πορεία των διαδρόμων των αρματοδρομιών. Ακόμα, λίγο πιο κάτω μπορείτε να ξεχωρίσετε κάποιες αψίδες της σφενδόνης (καμπύλη άκρη του Ιπποδρόμου). Ο Κωνσταντίνος διακόσμησε τη σπίνα, τον κεντρικό διάδρομο του σταδίου, με οβελίσκους και κίονες από την Αρχαία Αίγυπτο και την Ελλάδα, προσδίδοντας μια αίσθηση ιστορικότητας στη νέα του πρωτεύουσα. Ιδιαίτερα σημαντική δια της απουσίας της είναι η στήλη που υπήρχε κάποτε στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το γραφείο τουριστικών πληροφοριών. Εκεί βρίσκονταν τα 4 χάλκινα άλογα που κλάπηκαν κατά τη διάρκεια της Δ’ Σταυροφορίας και μεταφέρθηκαν στον Άγιο Μάρκο της Βενετίας. Παραμένουν όμως τρία αρχαία μνημεία:
1. Ο αιγυπτιακός οβελίσκος που χτίστηκε το 1500 π.Χ. και προτού τον φέρει ο Κωνσταντίνος στην πόλη βρισκόταν έξω από το Λούξορ. Αυτό το όμορφο σκαλιστό μνημείο έχει σπάσει και σήμερα πιθανότατα βλέπουμε το ένα τρίτο από το αρχικό ύψος του. Στέκεται σε μία βάση του 4ου αιώνα μ.Χ. στην οποία εικονίζεται ο Θεοδόσιος Α’ και η οικογένειά του στο κάθισμα, να παρακολουθούν διάφορες εκδηλώσεις. Οι τέσσερις πλευρές εικονίζουν μία αρματοδρομία, τον Θεοδόσιο να ετοιμάζεται να τιμήσει το νικητή με δάφνινο στεφάνι, φυλακισμένους να ζητούν χάρη από τον αυτοκράτορα και την ανέγερση του ίδιου του οβελίσκου.
2. Δίπλα βρίσκεται η Στήλη των Όφεων που χρονολογείται από το 479 π.Χ. και μεταφέρθηκε εδώ από τους Δελφούς. Πρόκειται για το ανάθημα που έκαναν οι Έλληνες μετά τη νικηφόρα νίκη εναντίον των Περσών στη μάχη των Πλαταιών. Στους Δελφούς υπάρχει ακόμα η βάση της στήλης. Τα κεφάλια των φιδιών έβγαλε από τη θέση τους ένας μεθυσμένος Πολωνός αριστοκράτης το 18ο αιώνα. Ένα από αυτά εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης.
3. Άλλος ένας οβελίσκος που σώζεται, άγνωστης χρονολογίας, συνήθως αποκαλείται Στήλη του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου, προς τιμήν του αυτοκράτορα που τον ανέγειρε το 10ο αιώνα μ.Χ. Μερικές φορές λέγεται και Χάλκινη Στήλη γιατί πιστεύεται ότι κάποτε καλυπτόταν από χάλκινες πλάκες. Η στήλη είναι μισοδιαλυμένη γιατί κάποτε οι νέοι γενίτσαροι τη χρησιμοποιούσαν ως πεδίο επίδειξης της γενναιότητάς τους.
Η μόνη ακόμα κατασκευή στον Ιππόδρομο είναι η κρήνη με το θόλο που χτίστηκε σε ανάμνηση της επίσκεψης του κάιζερ Γουλιέλμου Β’ στην Κωνσταντινούπολη το 1898.
Ο Ιππόδρομος ήταν το σκηνικό του πιο αιματοβαμμένου περιστατικού στην ιστορία της Κωνσταντινούπολης. Το 532 η διαμάχη ανάμεσα σε αντίπαλες ομάδες αρματοδρόμων εξελίχτηκε στη Στάση του Νίκα, κατά την οποία καταστράφηκε μεγάλο μέρος της πόλης. Η εξέγερση κατεστάλη όταν στρατός μισθοφόρων, υπό τις διαταγές του στρατηγού Βελισσάριου, έσφαξε γύρω στους 30.000 ανθρώπους που είχαν παγιδευτεί μέσα στον Ιππόδρομο.


Στήλη του Κωνσταντίνου
Αυτή η στήλη, ύψους 35 μέτρων, που έχει διασωθεί από καταιγίδες και πυρκαγιές, κατασκευάστηκε το 330 μ.Χ. για τους εορτασμούς της ανακήρυξης της νέας βυζαντινής πρωτεύουσας. Κάποτε δέσποζε στο εξαιρετικό Φόρουμ του Κωνσταντίνου. Είναι κατασκευασμένη από πορφυρίτη της Ηλιουπόλεως της Αιγύπτου και αποτελούσε τη βάση για ένα κιονόκρανο με το άγαλμα του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ως Απόλλωνα, το οποίο καταστράφηκε σε καταιγίδα το 1106. Αν και ό,τι απέμεινε δεν είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό, διατηρήθηκε με μεγάλη προσοχή. Το 416 οι 10 πέτρινοι σπόνδυλοι του κίονα ενισχύθηκαν με μεταλλικούς δακτύλιους. Τους ανανέωσε ο σουλτάνος Μουσταφά Γ’ το 1701 κι έκτοτε η στήλη στα τουρκικά είναι γνωστή ως Τσεμπερλίτας (στήλη των δακτυλίων). Αναφέρεται και ως Καμένη Στήλη γιατί υπέστη ζημιές από διάφορες πυρκαγιές, ειδικά αυτή του 1779 που κατέστρεψε τη Μεγάλη Αγορά. Σύμφωνα με το θρύλο, διάφορα φανταστικά ιερά κειμήλια ήταν θαμμένα στη βάση της στήλης, η οποία έχει ενισχυθεί με πέτρα. Τα κειμήλια περιλάμβαναν το τσεκούρι με το οποίο ο Νώε έφτιαξε την κιβωτό, το φλασκί με το έλαιο της Μαρίας Μαγδαληνής και απομεινάρια από τα καρβέλια ψωμί με τα οποία ο Χριστός τάισε τα πλήθη.
Δίπλα στη Στήλη του Κωνσταντίνου, στη γωνία της λεωφόρου Ντιβάνγιογλου, βρίσκονται τα Λουτρά Τσεμπερλίτας. Αυτό το υπέροχο συγκρότημα από χαμάμ ήταν παραγγελία της Νουρ Μπανού, συζύγου του σουλτάνου Σελίμ Β’. Χτίστηκε το 1584 βάσει σχεδίου του Σινάν. Το αυθεντικό γυναικείο τμήμα δεν έχει διασωθεί, ωστόσο τα λουτρά έχουν ακόμα χωριστά τμήματα αντρών και γυναικών. Το προσωπικό έχει συνηθίσει να εξυπηρετεί τουρίστες, έτσι τα λουτρά αυτά προσφέρονται για την πρώτη σας εμπειρία σε τουρκικό χαμάμ.

ΣΥΝΟΙΚΙΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ
Το εμπόριο ήταν πάντα σημαντικό σε μια πόλη που ισορροπούσε ανάμεσα στην ασιατική και την ευρωπαϊκή ήπειρο. Αυτό είναι εμφανές στους δρόμους μεταξύ της Μεγάλης Αγοράς και της Γέφυρας του Γαλατά. Εμπορεύματα πλημμυρίζουν τα πεζοδρόμια μπροστά στα καταστήματα. Αν κοιτάξετε σε οποιαδήποτε στοά ανάμεσα στα μαγαζιά θα ανακαλύψετε κρυφές αυλές ή χάνια με εργαστήρια με φρενήρη δραστηριότητα. Η πολυδαίδαλη Μεγάλη Αγορά, της οποίας η ποικιλία προϊόντων μοιάζει ανεξάντλητη, βρίσκεται στο κέντρο αυτής της εμπορικής συνοικίας. Η γραφική Αγορά Μπαχαρικών είναι μικρότερη, γι’ αυτό και πιο εύκολο να τη γυρίσετε.
Στα στενά δρομάκια γύρω από την Αγορά Μπαχαρικών επικρατεί το πνεύμα της παλιάς Κωνσταντινούπολης. Από εδώ, λεωφορεία, ταξί και τραμ ξεκινούν για τη Γέφυρα του Γαλατά και το κέντρο της πόλης και φέριμποτ αναχωρούν από το Εμίνονου για την ασιατική Πόλη.
Τα μαγαζιά και οι αγορές της συνοικίας είναι το επίκεντρο του ενδιαφέροντος για τους αγοραστές που κατακλύζουν την Αγορά Μπαχαρικών και τους γύρω δρόμους, κάνοντας διάλειμμα για τσάι κάτω από τα δέντρα της αυλής. Απέναντι υψώνονται οι τρούλοι του Νέου Τεμένους.
Σε ένα από τα εμπορικά δρομάκια που καταλήγουν στο τέμενος, μια πόρτα που περνά απαρατήρητη οδηγεί από τις σκάλες στην ταράτσα του γαλήνιου, καλυμμένου από πλακίδια τεμένους Ρουστέμ Πασά.
Πάνω στο λόφο, δίπλα στο πανεπιστήμιο, βρίσκεται το τέμενος Σουλεϊμανιγιέ, ένα υπέροχο δείγμα του οθωμανικού πολιτισμού του 16ου αιώνα. Πρόκειται για ένα από τα πολλά όμορφα τζαμιά της περιοχής.


(φωτό: Κ. Παυλικιάνης)

Νέο Τέμενος
Στο νότιο άκρο της Γέφυρας του Γαλατά βρίσκεται το Νέο Τέμενος, ένα από τα πιο ξεχωριστά τζαμιά της πόλης. Χρονολογείται από την εποχή που μερικές γυναίκες από το χαρέμι απέκτησαν αρκετή ισχύ ώστε να υπαγορεύουν την πολιτική των Οθωμανών σουλτάνων. Το τέμενος άρχισε να χτίζεται το 1597 για τη Σαφιέ, μητέρα του Μωάμεθ Γ’, αλλά οι εργασίες σταμάτησαν με το θάνατο του σουλτάνου, καθώς η Σαφιέ έχασε τη θέση ισχύος. Τελικά, ολοκληρώθηκε το 1773, αφού ανέλαβε τα σχέδια η Τουρχάν Χατιτζέ, μητέρα του Μωάμεθ Δ’. Μολονότι το τέμενος χτίστηκε μετά την κλασική περίοδο της οθωμανικής αρχιτεκτονικής, μοιράζεται πολλά στοιχεία με προγενέστερα αυτοκρατορικά ιδρύματα, όπως η μεγαλειώδης αυλή. Το τέμενος κάποτε είχε νοσοκομείο, σχολείο και δημόσια λουτρά.
Τα τιρκουάζ, μπλε και λευκά εμπριμέ πλακίδια που κοσμούν το εσωτερικό είναι από το Ιζνίκ και χρονολογούνται από τα μέσα του 17ου αιώνα, εποχή που η ποιότητα δεν ήταν πλέον τόσο υψηλή.
Πιο εντυπωσιακά είναι τα τόξα με τα πλακίδια και η κορανική ζωφόρος που κοσμεί το κατώφλι ανάμεσα στην αυλή και την αίθουσα προσευχής. Στη γωνία στο αριστερό άκρο της επάνω γαλαρίας βρίσκεται το θεωρείο του σουλτάνου, που συνδέεται με τα προσωπικά του διαμερίσματα.


Αγορά Μπαχαρικών
Αυτή η τεράστια αγορά σε σχήμα Γ χτίστηκε ως επέκταση του συγκροτήματος του Νέου Τεμένους. Τα έσοδά της κάποτε βοηθούσαν το τέμενος να διατηρεί τα φιλανθρωπικά του ιδρύματα. Στα τουρκικά η αγορά λέγεται Μισίρ Τσαρσισί (Αιγυπτιακό Παζάρι) γιατί χτίστηκε με λεφτά που πληρώθηκαν ως τέλη σε αιγυπτιακές εισαγωγές. Από τη μεσαιωνική εποχή, τα μπαχαρικά ήταν κύρια –και ακριβά- υλικά της μαγειρικής και έγιναν το βασικό προϊόν της αγοράς. Η αγορά ειδικεύτηκε σε μπαχαρικά από την Ανατολή, εκμεταλλευόμενη τη θέση της Κωνσταντινούπολης στην εμπορική οδό από την Ανατολή (όπου παράγονταν τα περισσότερα μπαχαρικά) προς την Ευρώπη. Στους πάγκους πωλούνται μπαχαρικά, βότανα και άλλα αγαθά, όπως μέλι, φουντούκια, ζαχαρωτά και παστουρμάς. Διατίθεται επίσης το σημερινό ακριβό προϊόν της Ανατολής, το χαβιάρι (η καλύτερη ποικιλία είναι ιρανική). Στις μέρες μας στην Αγορά Μπαχαρικών μπορείτε να βρείτε εκλεκτή ποικιλία και άλλων αγαθών, από είδη σπιτιού, παιχνίδια και ρούχα μέχρι εξωτικά αφροδισιακά. Η πλατεία ανάμεσα στα δύο τμήματα της αγοράς σφύζει από ζωή, με καφενεία και πάγκους όπου πωλούνται φυτά και κατοικίδια ζώα.


Κεράτιος Κόλπος
Ο Κεράτιος, που συχνά περιγράφεται ως το μεγαλύτερο φυσικό λιμάνι του κόσμου, κιλά νοτιοδυτικά προς το Βόσπορο. Η εκβολή του ποταμού προσέλκυσε εποίκους τον 7ο αιώνα π.Χ. και αργότερα διευκόλυνε την Κωνσταντινούπολη να γίνει πλούσιο και ισχυρό λιμάνι. Σύμφωνα με το θρύλο, οι Βυζαντινοί έριξαν μέσα τόσα πολλά πολύτιμα αντικείμενα κατά την άλωση που τα νερά γυάλιζαν από το χρυσό. Σήμερα, πάντως, τα νερά είναι μολυσμένα λόγω των πολλών εργοστασίων που υπάρχουν σε μικρή απόσταση. Επί εκατοντάδες χρόνια, τα εμπορεύματα της πόλης διακινούνταν μέσω πλοίων που ξεφόρτωναν τα αγαθά σε αποθήκες στις όχθες του Κεράτιου. Στις μέρες μας τα μεγάλα φορτηγά πλοία που έρχονται στην Κωνσταντινούπολη χρησιμοποιούν τα λιμάνια στη Θάλασσα του Μαρμαρά. Στο στόμιο του Κεράτιου βρίσκεται η Γέφυρα του Γαλατά, που συνδέει το Εμίνονου με το Γαλατά. Η γέφυρα, που κατασκευάστηκε το 1992, ανοίγει ώστε να επιτρέπεται η διέλευση σε ψηλά καράβια. Από αυτό το σημείο μπορείτε να θαυμάσετε τις κορυφές των μιναρέδων στον ορίζοντα της πόλης. Οι ψαρόβαρκες που πωλούν σάντουιτς με σκουμπρί βρίσκονται συνήθως στις άκρες της γέφυρας. Η Γέφυρα του Γαλατά αντικατέστησε την κακόφημη γοητεία της πλωτής γέφυρας με τα πολυσύχναστα εστιατόρια στο χαμηλότερο επίπεδο. Η παλιά γέφυρα ανακατασκευάστηκε νότια του Μουσείου Ραχμί Κοτς. Ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο υπάρχει επίσης κι η Γέφυρα Ατατούρκ και μια τέταρτη, η Γέφυρα Φατίχ, ψηλότερα στον Κεράτιο κοντά στο τέρμα των χερσαίων τειχών.


(φωτό: Κ. Παυλικιάνης)

Τέμενος Σουλεϊμανιγιέ
Το πιο σημαντικό τέμενος της Κωνσταντινούπολης αποτίει φόρο τιμής στον αρχιτέκτονά του, το μεγάλο Σινάν, και είναι μνημείο αφιερωμένο στον ιδρυτή του, τον Σουλεϊμάν το Μεγαλοπρεπή. Χτίστηκε στον Κεράτιο πάνω από τα ερείπια του παλιού παλατιού Εσκί Σαράι το διάστημα 1550-1557. Όπως και τα άλλα αυτοκρατορικά τεμένη της πόλης, το Τέμενος Σουλεϊμανιγιέ δεν ήταν απλώς τόπος λατρείας, αλλά και κιουλιέ, δηλαδή φιλανθρωπικό ίδρυμα. Το τέμενος περιβάλλεται από το πρώην νοσοκομείο του, την κουζίνα, τις σχολές, το καραβανσεράι και τα λουτρά. Το συγκρότημα φρόντιζε για τη σίτιση χιλίων και πλέον απόρων της πόλης –μουσουλμάνων, χριστιανών και Εβραίων.
Εδώ βρίσκεται το μαυσωλείο του Σουλεϊμάν και ο τάφος της Ρωξελάνης, της αγαπημένης συζύγου του Σουλεϊμάν. Η Ρωξελάνη (1500-1558, Χασεκί Χουρέμ στα τουρκικά) από παλλακίδα στο χαρέμι έγινε σύζυγος του σουλτάνου, δηλαδή πρώτη καντίν. Λέγεται ότι ήταν ρωσικής καταγωγής. Ήταν η πρώτη σύζυγος που της επιτράπηκε να κατοικήσει εντός των τειχών του Παλατιού Τοπκαπί. Η Ρωξελάνη δεν δίσταζε μπροστά σε τίποτα προκειμένου να καταφέρει αυτό που ήθελε. Έπεισε τον Σουλεϊμάν να βάλει ανθρώπους να στραγγαλίσουν τον Ιμπραήμ Πασά, Μέγα Βεζίρη και παιδικό φίλο του σουλτάνου, και πολύ αργότερα, το 1553, έβαλε κωφάλαλους να δολοφονήσουν τον όμορφο και δημοφιλή διάδοχο Μουσταφά, γιο του Σουλεϊμάν, ώστε ν’ ανοίξει ο δρόμος της διαδοχής για το δικό της γιο, Σελίμ Β’.
Αυτά μπορεί να φαίνονται σήμερα ως «σημεία και τέρατα» αλλά τότε ήταν συνηθισμένο φαινόμενο. Για παράδειγμα ο Σελίμ Α’ σκότωσε όλους τους άρρενες συγγενείς του εκτός από ένα γιο, ώστε να μην υπάρχουν διαμάχες για τη διαδοχή! Ο μόνος γιος του Σελίμ που επέζησε ήταν ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής. Η Ρωξελάνη, λοιπόν, έβαλε να σκοτώσουν τον πρώτο γιο του Σουλεϊμάν ώστε να γίνει σουλτάνος ο δικός της γιος. Πράγματι, ο Σελίμ Β’ έγινε σουλτάνος μόνο που έμεινε στην ιστορία με το προσωνύμιο «Μέθυσος» καθώς προτιμούσε το ποτό και τη ζωή στο χαρέμι από τις κρατικές υποθέσεις. Τον Σελίμ Β’ αντικατέστησε ο Μουράτ Γ’ ο οποίος είχε πάνω από 100 παιδιά! Στη θέση του Μουράτ Γ’ ανέβηκε ο Μωάμεθ Γ’ αφού η μητέρα του στραγγάλισε τα 18 από τα 19 αδέρφια του! Τουτέστιν ο ένας μετά τον άλλο σουλτάνο ήταν όλοι τους από καλές οικογένειες. Και οι ίδιοι παιδιά μάλαμα. Από κούνια που λέμε. Χρυσοποίκιλτη. Όχι βέβαια ότι οι Βυζαντινοί αυτοκράτορες ήταν καλύτεροι. Από τον Μέγα Κωνσταντίνο (που σκότωσε το γιο του και τη δεύτερή του σύζυγο) μέχρι τον Ιουστινιανό, τον Βασίλειο τον Βουλγαροκτόνο και άλλους, η χριστιανική εκδοχή της αυτοκρατορίας είναι βουτηγμένη μέσα στο αίμα αλλά αυτά δεν τα διατυμπανίζουμε γιατί ως γνωστόν οι βάρβαροι δεν κατάγονταν από τας Ευρώπας…
Τι λέγαμε; Α, ναι. Στο συγκρότημα, λοιπόν, του τεμένους Σουλεϊμανιγιέ βρίσκεται και ο τάφος του μεγάλου αρχιτέκτονα Σινάν. Όπως πολλοί διάσημοι σύγχρονοί του, ο Κοτζά Μιμάρ Σινάν (1491-1588) ήρθε στην Κωνσταντινούπολη στο πλαίσιο του ντεβσιρμέ, του ετήσιου παιδομαζώματος χριστιανών, και εκπαιδεύτηκε σε ένα από τα σχολεία του παλατιού. Έγινε μηχανικός του στρατού αλλά τράβηξε την προσοχή του Σουλεϊμάν, ο οποίος το 1538 τον έκανε αυτοκρατορικό αρχιτέκτονα. Υπό την προστασία του σουλτάνου, ο Σινάν –που τα σχέδιά του θυμίζουν αναγεννησιακό ρυθμό- δημιούργησε αριστουργήματα που δικαίωσαν τον αφέντη του ως πιο μεγαλοπρεπή απ’ όλους τους μονάρχες. Ο Σινάν πέθανε στα 97 του χρόνια, έχοντας χτίσει 131 τεμένη και 200 ακόμα κτήρια!


Μεγάλη Αγορά
Η Μεγάλη Αγορά, αυτός ο λαβύρινθος από δρόμους με ζωγραφισμένες στοές, είναι γεμάτος μικρομάγαζα από τα οποία ξεχύνονται εμπορεύματα. Οι καταστηματάρχες καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για να πείσουν τους υποψήφιους πελάτες να αγοράσουν τα προϊόντα τους. Η αγορά κατασκευάστηκε υπό τον Μωάμεθ Β’ λίγο μετά την άλωση. Δύο από τις πιο εξυπηρετικές εισόδους στη Μεγάλη Αγορά είναι η Πύλη Τσαρσίκαπι (από τη στάση του τραμ Μπεγιαζίτ) και η Πύλη Νουρουοσμανιγιέ (από το τέμενος Νουρουοσμανιγιέ). Παρά τη σήμανση, είναι πολύ πιθανό να χαθείτε στα δρομάκια της αγοράς. Πολλά από τα προϊόντα κατασκευάζονται σε χάνια.


ΜΠΕΓΙΟΓΛΟΥ
Επί αιώνες, στο Μπέγιογλου ή Πέραν, το λόφο βόρεια του Κεράτιου Κόλπου, ζούσαν οι ξένοι κάτοικοι της πόλης. Πρώτοι έφτασαν εδώ οι Γενοβέζοι. Ως ανταμοιβή για τη βοήθειά τους στην ανάκτηση της πόλης από τους Λατίνους το 1261, τους δόθηκε η περιοχή του Γαλατά, όπου σήμερα δεσπόζει ο Πύργος του Γαλατά. Κατά την οθωμανική περίοδο, Εβραίοι από την Ισπανία, Άραβες, Έλληνες και Αρμένιοι δημιούργησαν εδώ κοινότητες. Από το 16ο αιώνα, οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις ίδρυσαν πρεσβείες στην περιοχή για να προωθήσουν τα συμφέροντά τους στα εδάφη της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η περιοχή δεν έχει αλλάξει ιδιαίτερα χαρακτήρα με το πέρασμα των αιώνων. Είναι ακόμα μια ευημερούσα εμπορική συνοικία.


Λεωφόρος Ιστικλάλ
Η πεζοδρομημένη λεωφόρος Ιστικλάλ είναι η κύρια οδική αρτηρία του Μπέγιογλου. Κάποτε ήταν γνωστή ως Μεγάλη Οδός του Πέραν. Πλαισιώνεται από πολυκατοικίες του 19ου αιώνα και πρώην ευρωπαϊκές πρεσβείες, με μεγαλειώδεις πύλες και προσόψεις, που από το 1923, έτος κατά το οποίο τουρκική πρωτεύουσα έγινε η Άγκυρα, μετατράπηκαν σε απλά προξενεία. Απομονωμένες παραμένουν οι εκκλησίες που εξυπηρετούσαν τις κοινότητες των ξένων του Πέραν (όπως λεγόταν η συνοικία). Σε κάποιες συγκεντρώνονται ακόμα πιστοί, ενώ άλλες στέκουν σιωπηλοί μάρτυρες περασμένων εποχών. Οι πρώην κακόφημοι δρόμοι του Μπέγιογλου πίσω από τη λεωφόρο Ιστικλάλ φιλοξενούν πλέον δημοφιλή τζαζ μπαρ και καταστήματα τα οποία πωλούν χειροποίητα κοσμήματα, έπιπλα κ.λπ. Οι κινηματογράφοι και τα εστιατόρια της περιοχής προσελκύουν επίσης πλήθος κόσμου.


Ξενοδοχείο Πέρα Παλάς
Σε όλο τον κόσμο υπάρχουν ξενοδοχεία που έχουν γίνει σχεδόν θρυλικά. Ένα από αυτά είναι και το Πέρα Παλάς. Βασιζόμενο στη γοητεία του παρελθόντος, δεν έχει αλλάξει σχεδόν καθόλου από το 1892, που άνοιξε για να εξυπηρετεί κυρίως τους ταξιδιώτες του Οριάν Εξπρές. Στο μπαρ Γκραν Οριάν σερβίρονται κοκτέιλ υπό το φως των αυθεντικών πολυελαίων, ενώ το ζαχαροπλαστείο προσελκύει τους πελάτες με τα ακαταμάχητα κέικ και την ευχάριστη ατμόσφαιρά του.
Φιλοξενούμενοι που συνέβαλαν στη φήμη του ξενοδοχείου ήταν η Μάτα Χάρι, η Γκρέτα Γκάρμπο, η Τζάκι Ωνάση, η Σάρα Μπερνάρ, η Ζοζεφίνα Μπέικερ και ο Κεμάλ Ατατούρκ. Αν θέλετε, μπορείτε να επισκεφτείτε το δωμάτιο όπου έμεινε η συγγραφέας βιβλίων μυστηρίου Αγκάθα Κρίστι (αρκεί να μην είναι κατειλημμένο).


Μοναστήρι των Μεβλεβί
Μολονότι ο Ατατούρκ απαγόρευσε το σουφισμό το 1924, το μοναστήρι αυτό επιβίωσε ως Ντιβάν Εντεμπιγιατί Μουζεσί, μουσείο της λογοτεχνίας ντιβάν (κλασική οθωμανική ποίηση). Το μοναστήρι ανήκε στην πιο διάσημη αίρεση των σούφηδων, που είναι γνωστοί ως περιστρεφόμενοι δερβίσηδες. Οι πρώτοι δερβίσηδες ήταν μαθητές του μυστικιστή ποιητή Τζελαλεντίν Ρουμί, ο οποίος πέθανε το 1273 στην Κόνια, στη νότια Ανατολία.
Το μουσείο, που βρίσκεται σε ένα δρομάκι το οποίο φέρει το όνομα ενός μεγάλου ποιητή της αίρεσης, του Γκαλίπ Ντεντέ, έχει στο κέντρο ένα θεωρείο του 18ου αιώνα, μέσα στο οποίο υπάρχει η όμορφη οκτάγωνη ξύλινη σκηνή χορού. Εδώ, την τελευταία Κυριακή κάθε μήνα, δίνεται για τους επισκέπτες παράσταση σεμά (τελετουργικός χορός) από ομάδες σύγχρονων σούφηδων. Από τις 17:00 έως τις 19:00 περίπου 12 χορευτές ανεμίζουν τις φαρδιές ποδιές τους καθώς στροβιλίζονται στην αίθουσα σε κατάσταση έκστασης, με τη συνοδεία υποβλητικής μουσικής. Γύρω από τη σκηνή του χορού υπάρχουν βιτρίνες όπου εκτίθενται αντικείμενα που ανήκουν στην αίρεση, όπως καπέλα, ρούχα, χειρόγραφα, φωτογραφίες και μουσικά όργανα. Στον κήπο βρίσκονται οι περίτεχνες ταφόπετρες των κοινών μελών και των εξεχόντων σεΐχ (ηγετών) της αίρεσης. Όμορφες τριανταφυλλιές περιβάλλουν τους σκαλιστούς τάφους.


Πύργος του Γαλατά
Είναι το περίγραμμα που ξεχωρίζει στον ορίζοντα του Γαλατά. Έχει ύψος 62 μέτρα και κωνική κορυφή. Χτίστηκε το 1348 από τους Γενοβέζους ως μέρος των οχυρωματικών τους έργων. Κατά την οθωμανική περίοδο χρησιμοποιήθηκε ως παρατηρητήριο, αλλά μετά ανακαινίστηκε ως τουριστικό αξιοθέατο. Στους δύο τελευταίους ορόφους, στον όγδοο και τον ένατο, βρίσκεται ένα εστιατόριο και ένα νυχτερινό κέντρο. Δυστυχώς, η διακόσμηση του εσωτερικού χώρου δεν μαρτυρά πλέον τη μεσαιωνική καταγωγή του κτηρίου. Μπορείτε ν’ ανεβείτε στην κορυφή του πύργου με τον ανελκυστήρα ή από τη στενή σκάλα. Από τη βεράντα θα θαυμάσετε την υπέροχη πανοραμική θέα στα κυριότερα μνημεία της πόλης και τα Πριγκιποννήσια.


Ταξίμ
Με κέντρο την Πλατεία Ταξίμ (Ταξίμ Μεϊντανί), η συνοικία Ταξίμ συγκεντρώνει τις δραστηριότητες του σύγχρονου Μπέγιογλου. Ταξίμ σημαίνει «κέντρο διανομής νερού», καθώς από τις αρχές του 18ου αιώνα ήταν το σημείο στο οποίο γινόταν η διανομή του νερού που έφτανε από το Δάσος του Βελιγραδίου. Η πέτρινη στέρνα, που χτίστηκε το 1732, επί Μαχμούτ Α’ βρίσκεται ακόμα στην αρχή της λεωφόρου Ιστικλάλ. Νοτιοδυτικά της πλατείας θα δείτε το Μνημείο Ανεξαρτησίας, ένα γλυπτό του Ιταλού καλλιτέχνη Κανόνικα από το 1928. Παρουσιάζει τον Ατατούρκ και τους άλλους ιδρυτές της σύγχρονης Τουρκικής Δημοκρατίας. Πιο πάνω, στη λεωφόρο Τζουμχουριέτ, βρίσκεται το μοντέρνο κτήριο της Γκαλερί Τέχνης Ταξίμ. Εκτός από εναλλασσόμενες εκθέσεις, υπάρχει η μόνιμη έκθεση τοπιογραφιών της Κωνσταντινούπολης. Στο τέρμα του Πάρκου Ταξίμ, βόρεια της Πλατείας Ταξίμ, από τα μπαρ που λειτουργούν στον τελευταίο όροφο του ξενοδοχείου Ιντερκοντινένταλ μπορείτε να απολαύσετε τη θέα στην πόλη και το Βόσπορο.

Η περιοχή βόρεια της Πλατείας Ταξίμ έγινε δημοφιλής το 19ο αιώνα, όταν οι σουλτάνοι έχτισαν παλάτια στις ακτές του Βοσπόρου και στους πράσινους λόφους πάνω από αυτές. Πρώτο χτίστηκε το μεγαλειώδες Παλάτι Ντολμαμπαχτσέ από τον Αβδούλ Μετζίτ Α’. Σύντομα το παράδειγμά του ακολούθησαν ανώτεροι αξιωματούχοι της αυλής. Η περιοχή διατηρεί ακόμα την αίγλη που απέκτησε τότε. Δύο άλλα αξιοθέατα βρίσκονται στην βόρεια ακτή του Κεράτιου. Το Παλάτι Αϊναλί Καβάκ είναι το τελευταίο διασωθέν δείγμα μεγάλου παλατιού, που έχτισε ο Αχμέτ Γ’. Το Ραχμί Κοτς, στο κοντινό Χάσκιοϊ, είναι ένα ενδιαφέρον μουσείο τεχνολογίας. Το 15ο αιώνα, το Χάσκιοϊ έγινε βασιλικό πάρκο κι αργότερα απέκτησε πολλούς δεντρόκηπους. Το 19ο αιώνα, στην περιοχή ιδρύθηκαν πολλά ναυπηγεία.


Συνεχίζεται...

[ΠΛΑΤΩΝ]

Ορτάκιοϊ
Το προάστιο του Ορτάκιοϊ, κάτω από τη γέφυρα του Βοσπόρου, διατηρεί την αίσθηση χωριού. Η δραστηριότητα συγκεντρώνεται στο Ισκελέ Μεϊντανί, την πλατεία πάνω στην παραλία, που μέχρι πρόσφατα ήταν γεμάτη ψαράδες. Σήμερα το Ορτάκιοϊ είναι περισσότερο γνωστό για την κυριακάτικη αγορά του κατά την οποία η πλατεία και οι γύρω δρόμοι γεμίζουν κόσμο και τα καταστήματα πωλούν έργα των ντόπιων τεχνιτών.
Το Ορτάκιοϊ έχει επίσης έντονη νυχτερινή ζωή, ειδικά το καλοκαίρι. Στην παραλία βρίσκεται το τέμενος Μετζιντιέ, το εντυπωσιακότερο ορόσημο της περιοχής. Χτίστηκε το 1855 από τον Νικογός Μπαλιάν, υπεύθυνο και για το Παλάτι Ντολμαμπαχτσέ. Πρόκειται για μια χαριτωμένη και ευχάριστη κατασκευή, με τύμπανα γεμάτα παράθυρα και γωνιακούς πυργίσκους.
Στο Ορτάκιοϊ υπάρχει επίσης μια ελληνορθόδοξη εκκλησία, ο Άγιος Φωκάς, καθώς και η συναγωγή Ετζ Αχαγίμ. Κι οι δύο χρονολογούνται από τη βυζαντινή εποχή.


Πάρκο Γιλντίζ
Το Πάρκο Γιλντίζ αρχικά αποτελούσε τον κήπο του πρώτου Παλατιού Τσιραγάν. Αργότερα εκεί οικοδομήθηκε το Παλάτι Γιλντίζ, ένα περιτειχισμένο συγκρότημα κτισμάτων διαφορετικών εποχών, με είσοδο από τη λεωφόρο Ιχλαμούρ-Γιλντίζ. Το Πάρκο Γιλντίζ, με τα αιωνόβια δέντρα και τα διάφορα περίπτερα, προσφέρεται για πικνίκ. Το πάρκο βρίσκεται σε ένα ψηλό λόφο και, καθώς η διαδρομή είναι αρκετά μεγάλη και κουραστική, ίσως είναι καλύτερα να πάρετε ταξί για το Περίπτερο Σαλέ και να δείτε τα υπόλοιπα αξιοθέατα κατεβαίνοντας.


Τέμενος Ντολμαμπαχτσέ
Το τέμενος που βρίσκεται δίπλα στο Παλάτι Ντολμαμπαχτσέ ολοκληρώθηκε την ίδια εποχή με αυτό, το 1853, από την πλούσια οικογένεια Μπαλιάν. Οι λεπτοί μιναρέδες του κατασκευάστηκαν σε σχήμα κορινθιακών κιόνων, ενώ τα μεγάλα αψιδωτά παράθυρα φωτίζουν το εσωτερικό του. Η διακόσμηση περιλαμβάνει ψεύτικα μάρμαρα και ψευδαισθητική ζωγραφική, που ήταν δημοφιλής στα μέσα του 19ου αιώνα.


Παλάτι Ντολμαμπαχτσέ
Ο σουλτάνος Αβδούλ Μετζίτ Α’ έχτισε το Παλάτι Ντολμαμπαχτσέ το 1856. Για το σχεδιασμό του επιλέχτηκαν οι αρχιτέκτονες Καραμπέτ Μπαλιάν και ο γιος του, Νικογός, μέλη της μεγάλης οικογένειας των Αρμενίων αρχιτεκτόνων που ήταν υπεύθυνοι για πολλά κτήρια του 19ου αιώνα στο Βόσπορο. Η επιδεικτική χλιδή του Παλατιού Ντολαμπαχτσέ έρχεται σε αντίθεση με την παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο. Ο σουλτάνος χρηματοδότησε το μεγάλο παλάτι με δάνεια από ξένες τράπεζες.
Στην παραπάνω φωτογραφία φαίνεται η Κρήνη των Κύκνων που βρίσκεται στον αυτοκρατορικό κήπο. Ο αυθεντικός κήπος του 16ου αιώνα δημιουργήθηκε εδώ όταν η περιοχή επιχωματώθηκε, γι’ αυτό και ονομάστηκε «Ντολμαμπαχτσέ» που σημαίνει «Γεμιστός Κήπος».
Μέσα στο παλάτι ξεχωρίζουν:
α) Η Κρυστάλλινη Σκάλα. Η φαινομενικά εύθραυστη γυάλινη σκάλα αποσβόλωνε όσους την παρατηρούσαν κατά την κατασκευή της. Είναι φτιαγμένη από μπρούντζο και κρύσταλλο Μπακαρά και έχει σχήμα διπλού πετάλου και κουπαστή από βερνικωμένο μαόνι.
β) Το Σαλόνι Σουφερά, όπου οι πρέσβεις περίμεναν μέχρι να τους δεχτεί ο σουλτάνος, είναι μία από τις πιο πολυτελείς αίθουσες του παλατιού.
γ) Η Αίθουσα Τελετών. Η εξαιρετική αίθουσα με το θόλο μπορεί να φιλοξενήσει 2.500 άτομα. Λέγεται ότι ο πολυέλαιος, που αγοράστηκε από την Αγγλία, είναι ο βαρύτερος στον κόσμο.
δ) Κυρίως Μπάνιο. Οι τοίχοι αυτού του μπάνιου είναι από το πιο φίνο αιγυπτιακό αλάβαστρο, ενώ οι βρύσες είναι από ασήμι. Τα παράθυρα με τα μπρούτζινα κουφώματα προσφέρουν εξαιρετική θέα στο Βόσπορο.
Στους χώρους του χαρεμιού ξεχωρίζουν:
α) Το Μπλε Σαλόνι. Σ’ αυτό το σαλόνι, την κυρίως αίθουσα του χαρεμιού, δεχόταν η μητέρα του σουλτάνου τις συζύγους και τις ευνοούμενές του κατά τις θρησκευτικές γιορτές.
β) Το Ροζ Σαλόνι. Ήταν η αίθουσα συγκεντρώσεων του χαρεμιού.
γ) Υπνοδωμάτιο του Ατατούρκ. Ο Ατατούρκ πέθανε σ’ αυτό το δωμάτιο στις 9:05 π.μ. στις 10 Νοεμβρίου 1938. Τα ρολόγια του χώρου είναι σταματημένα σ’ αυτή την ώρα.


ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ
Έξω από το κέντρο της πόλης υπάρχουν πολλά αξιοθέατα που αξίζει να επισκεφτείτε. Πιο κοντά στο κέντρο είναι τα τεμένη κι οι εκκλησίες του Φατίχ, του Φαναριού και του Μπάλατ. Από αυτά ξεχωρίζει το γιγάντιο τέμενος Φατίχ. Πέρα από τον Κεράτιο στο Μπάλατ υπάρχουν δύο αξιοθέατα: το παλάτι Αϊναλί Καβάκ και το συναρπαστικό βιομηχανικό μουσείο. Τα Θεοδοσιανά Τείχη, που εκτείνονται από τον Κεράτιο μέχρι τις ακτές της Θάλασσας του Μαρμαρά, είναι από τα πιο εντυπωσιακά μνημεία της πόλης. Δίπλα σε αυτά τα τείχη υπάρχουν αρχαία παλάτια και εκκλησίες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η Μονή της Χώρας με τα εκθαμβωτικά βυζαντινά μωσαϊκά. Πέρα από τα τείχη, ψηλά στον Κεράτιο, βρίσκεται το Εγιούπ, κέντρο μουσουλμάνων προσκυνητών, όπου μπορείτε να επισκεφτείτε διάφορα μαυσωλεία και να ανεβείτε το λόφο για το ιστορικό καφενείο που συνδέεται με το Γάλλο συγγραφέα Πιερ Λοτί. Ακολουθώντας το Βόσπορο προς το Βορρά θα φτάσετε στο παλάτι Ντολμαμπαχτσέ. Αυτό το υπερπολυτελές κτίσμα οικοδομήθηκε το 19ο αιώνα για το σουλτάνο Αβδούλ Μετζίτ. Πίσω του βρίσκεται το ήρεμο Πάρκο Γιλδίζ, στο οποίο υπάρχουν όμορφα παλατάκια και περίπτερα. Αν έχετε αρκετό χρόνο στη διάθεσή σας πάρτε το φέριμποτ από το Εμίνονου για να περάσετε στην ασιατική πλευρά. Εκεί θα δείτε εντυπωσιακά τεμένη, έναν κομψό σιδηροδρομικό σταθμό και ένα μικρό μουσείο που είναι αφιερωμένο στη Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ.

Φατίχ, Φανάρι και Μπάλατ
Αυτές οι γειτονιές θυμίζουν ότι επί αιώνες μετά την άλωση Εβραίοι και χριστιανοί αποτελούσαν γύρω στο 40% του πληθυσμού της Κωνσταντινούπολης. Το Μπάλατ ήταν η συνοικία των ελληνόφωνων Εβραίων από τη βυζαντινή εποχή. Οι σεφαραδίτες Εβραίοι από την Ισπανία ήρθαν εδώ το 15ο αιώνα. Το Φανάρι έγινε ελληνική συνοικία στις αρχές του 16ου αιώνα και πολλοί πλούσιοι κάτοικοί του απέκτησαν αξιώματα στην οθωμανική αυτοκρατορία. Ο λόφος του Φατίχ συνδέεται με τη σκληροπυρηνική ισλαμική παράδοση της πόλης –εκεί θα δείτε περισσότερους φανατικούς μουσουλμάνους από οπουδήποτε αλλού στην Κωνσταντινούπολη. Και οι τρεις είναι περιοχές με κατοικίες. Οι λαβυρινθώδεις δρόμοι τους είναι γεμάτοι ανοιχτές εκτάσεις όπου παίζουν παιδιά.


Τα τείχη της πόλης
Τα χερσαία τείχη είναι από τα πιο εντυπωσιακά απομεινάρια του βυζαντινού παρελθόντος της Κωνσταντινούπολης. Με τις μνημειώδεις πύλες και τους πύργους, διασχίζουν το κέντρο της πόλης, από το Γεντικουλέ στη Θάλασσα του Μαρμαρά ως το Αϊβανσαράι στον Κεράτιο Κόλπο. Τα προάστια που εκτείνονται κατά μήκος των τειχών, ειδικά το Εντιρνεκαπί και το Τοπκαπί, είναι περιοχές όπου κατοικεί κυρίως η εργατική τάξη, με μεγάλες ανεκμετάλλευτες εκτάσεις, τις οποίες καλό θα ήταν να μην τις εξερευνήσετε μόνοι σας. Γύρω από αυτά τα προάστια, όμως, υπάρχουν σημαντικά λείψανα του παρελθόντος της πόλης, ιδιαίτερα από τη βυζαντινή περίοδο. Εξαιρετικό αξιοθέατο είναι η Μονή της Χώρας με τα πανέμορφα μωσαϊκά και τις τοιχογραφίες.
Στη Μονή της Χώρας θα έχετε την ευκαιρία να δείτε ωραιότατα βυζαντινά ψηφιδωτά και τοιχογραφίες. Λίγα πράγματα είναι γνωστά για την πρώιμη ιστορία του ναού, πάντως η ονομασία «της Χώρας» υποδηλώνει ότι η εκκλησία αρχικά βρισκόταν σε εξοχική περιοχή. Ο σημερινός ναός χρονολογείται από τον 11ο αιώνα. Μεταξύ 1315 και 1321 ξανασχεδιάστηκε. Τότε προστέθηκαν τα ψηφιδωτά και οι τοιχογραφίες από τον Θεόδωρο Μετοχίτη, θεολόγο, φιλόσοφο και επίλεκτο Βυζαντινό αξιωματούχο της εποχής.

Εγιούπ
Το χωριό Εγιούπ, όπου ενταφιάστηκε ο Εγιούπ Ενσαρί, λαβαροφόρος του Προφήτη Μωάμεθ, αποτελεί τόπο προσκυνήματος για τους μουσουλμάνους όλου του κόσμου. Λόγω της ιερότητας της τοποθεσίας, το χωριό έχει διατηρηθεί ως ήρεμος τόπος διαλογισμού, μακριά από τις διαβρωμένες βιομηχανοποιημένες περιοχές στον Κεράτιο Κόλπο.
Τα μέλη της πλούσιας αριστοκρατίας έχτιζαν τεμένη και κρήνες στο χωριό, αλλά πάνω απ’ όλα επέλεγαν το Εγιούπ ως χώρο ταφής τους. Τα μεγάλα μαυσωλεία δεσπόζουν στους δρόμους γύρω από το Τέμενος Εγιούπ, ενώ οι λόφοι με τα κυπαρίσσια πάνω από το χωριό είναι γεμάτοι από τάφους κοινών θνητών.

Η ασιατική πλευρά
Η ασιατική πλευρά της Κωνσταντινούπολης περιλαμβάνει τα δύο μεγάλα προάστια Ουσκούνταρ και Καντίκιοϊ, που χρονολογούνται από τον 7ο αιώνα π.Χ. Το Ουσκούνταρ (γνωστό ως Σκούταρι λόγω του παλατιού Σκούταρι του 12ου αιώνα που βρισκόταν κάποτε απέναντι από τον Πύργο του Λεάνδρου) ήταν το σημείο εκκίνησης των βυζαντινών εμπορικών ταξιδιών για την Ασία, το οποίο παρέμεινε σημαντικό και κατά την οθωμανική περίοδο. Σήμερα φημίζεται για τα κλασικά τεμένη του. Τόσο το Ουσκούνταρ όσο και το Κάντικιοϊ είναι περιοχές με κατοικίες. Αξίζει να περάσετε από τη γοητευτική συνοικία Μόδι, που είναι διάσημη για το παγωτό της, και από το Φενερμπαχτσέ με το φάρο και το όμορφο πάρκο. Από κει θα βγείτε στη λεωφόρο Μπάγντατ, έναν από τους γνωστότερους εμπορικούς δρόμους της πόλης.


(φωτό: Κ. Παυλικιάνης)

Πύργος του Λεάνδρου
Ο μικρός λευκός Πύργος του Λεάνδρου είναι γνωστό ορόσημο του Βοσπόρου. Στο νησάκι όπου βρίσκεται αυτός ο πύργος του 18ου αιώνα υπήρχε ένα βυζαντινό κάστρο του 12ου αιώνα, που έχτισε ο Εμμανουήλ Α’ Κομνηνός. Στα νεότερα χρόνια, ο πύργος χρησιμοποιήθηκε ως περιοχή αποκλεισμού στη διάρκεια μιας επιδημίας χολέρας, ως φάρος, ως τελωνείο και ως ναυτική πύλη με διόδια. Σήμερα λειτουργεί ως επιθεωρητήριο της τουρκικής ακτοφυλακής και δεν είναι ανοιχτός για το κοινό. Στα τουρκικά είναι γνωστός ως «πύργος της κόρης», γιατί λέγεται ότι εδώ κλείστηκε μία θρυλική πριγκίπισσα αφού έμαθε από έναν προφήτη ότι θα πέθαινε από δάγκωμα φιδιού. Τελικά, το φίδι εμφανίστηκε μέσα από ένα καλάθι με σύκα. Η δυτική ονομασία του πύργου προέρχεται από τον ελληνικό μύθο του Λεάνδρου, που προσπάθησε να περάσει κολυμπώντας τον Ελλήσποντο για να δει την ερωμένη του Ηρώ.


Βόσπορος
Αν δεν αντέχετε το θόρυβο της πόλης, η καλύτερη λύση είναι να κάνετε ένα ταξίδι στο Βόσπορο, τα στενά που χωρίζουν την Ευρώπη από την Ασία και ενώνουν τη Μαύρη Θάλασσα με τη Θάλασσα του Μαρμαρά. Το πιο εξυπηρετικό μέσο γι’ αυτή την εκδρομή είναι το καράβι. Εναλλακτική λύση είναι να εξερευνήσετε τα αξιοθέατα ταξιδεύοντας κατά μήκος των ακτών, οι οποίες είναι γεμάτες ωραία κτίσματα: ξύλινες παραθαλάσσιες βίλες γνωστές ως «γιαλιά», χαριτωμένη τεμένη και πολυτελή παλάτια του 19ου αιώνα. Οι μεγαλύτερες κατοικίες πάνω στο Βόσπορο έχουν εισόδους από την παραλία, που χρονολογούνται από την εποχή που τα ξύλινα καΐκια, πλεούμενα με ομάδες δυνατών κωπηλατών, ήταν τα δημοφιλέστερα μεταφορικά μέσα των πλούσιων κατοίκων της πόλης. Τα μεγαλειώδη αρχιτεκτονικά συγκροτήματα εναλλάσσονται με πρώην ψαροχώρια, στα οποία σήμερα λειτουργούν τα ωραιότερα κλαμπ και εστιατόρια της Κωνσταντινούπολης. Ο Βόσπορος είναι ιδιαίτερα δημοφιλής το καλοκαίρι, όταν η δροσερή θαλασσινή αύρα προσφέρει ανακούφιση από τη ζέστη της πόλης.


Γέφυρα του Βόσπορου
Πρόκειται για την πρώτη γέφυρα που διέσχισε τα στενά που χωρίζουν την Κωνσταντινούπολη. Ενώνει τις συνοικίες Ορτάκιοϊ και Μπεϊλέρμπεη. Γνωστή και ως Γέφυρα Ατατούρκ, ολοκληρώθηκε στις 29 Οκτωβρίου 1973, κατά την 50η επέτειο της ανακήρυξης της Τουρκικής Δημοκρατίας. Είναι η 6η μακρύτερη κρεμαστή γέφυρα του κόσμου, με μήκος 1560 μέτρων και ύψος 64 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.


(φωτό: Κ. Παυλικιάνης)

Παλάτι Μπεϊλέρμπεη
Το Παλάτι Μπεϊλέρμπεη σχεδιάστηκε σε μπαρόκ στυλ από τον Σαρκίς Μπαλιάν. Σε σχέση με τις υπερβολές του προγενέστερου Παλατιού Ντολμαμπαχτσέ φαντάζει αρκετά συντηρητικό. Χτίστηκε επί σουλτάνου Αβδούλ Αζίζ, το 1860-1865, ως θερινή κατοικία στην οποία φιλοξενούνταν ξένοι αρχηγοί κρατών. Η αυτοκράτειρα Ευγενία της Γαλλίας, που επισκέφτηκε το Μπεϊλέρμπεη στη διαδρομή για τα εγκαίνια της Διώρυγας του Σουέζ το 1869, δέχτηκε ένα χαστούκι από τη μητέρα του σουλτάνου επειδή τόλμησε να μπει στο παλάτι κρατώντας το χέρι του.
Από το Βόσπορο φαίνονται καλύτερα τα δύο περίπτερα κολυμβητών του παλατιού –ένα για το χαρέμι και ένα για το σελαμλίκ (διαμερίσματα αντρών). Ο πιο όμορφος χώρος είναι η αίθουσα υποδοχής, στην οποία υπάρχει μία πισίνα και μία κρήνη. Γενικά, τα τρεχούμενα νερά ήταν δημοφιλή στα οθωμανικά σπίτια γιατί έβγαζαν ευχάριστο ήχο και δρόσιζαν από τη ζέστη.
Τα δάπεδα του παλατιού καλύπτονται από αιγυπτιακή ψάθα για μόνωση. Οι πολυέλαιοι είναι κατασκευασμένοι από κρύσταλλο Βοημίας και τα χαλιά είναι από το Χαρέκε. Το Μπεϊλέρμπεη εντυπωσίαζε τους επίσημους επισκέπτες, μάλιστα η αυτοκράτειρα Ευγενία της Γαλλίας (αυτή που έφαγε το χαστούκι) είχε ενθουσιαστεί τόσο ώστε παρήγγειλε ένα αντίγραφο του παραθύρου του ξενώνα για το υπνοδωμάτιό της στο Παλάτι Τουιγερί στο Παρίσι.

ΟΔΗΓΟΣ ΔΙΑΜΟΝΗΣ
Στην Κωνσταντινούπολη θα βρείτε το κατάλυμα που προτιμάτε, είτε θέλετε να μείνετε σε οθωμανικό παλάτι, σε δωμάτιο έπαυλης, σε παραδοσιακό ξύλινο σπίτι, είτε σας γοητεύει η ιδέα να διανυκτερεύσετε σε μια πρώην φυλακή. Με την ανάπτυξη του τουρισμού, τα ξενοδοχεία και οι ξενώνες της πόλης ανταποκρίνονται πλέον σε κάθε γούστο και σε κάθε τσέπη. Τα ξενοδοχεία είναι συγκεντρωμένα γύρω από τα κυριότερα αξιοθέατα της Κωνσταντινούπολης. Στο Σουλτάναχμετ βρίσκονται τα περισσότερα ιστορικά ξενοδοχεία και πανσιόν της πόλης. Στο Μπέγιογλου, πέρα από τον Κεράτιο, θα βρείτε ξενοδοχεία τριών και τεσσάρων αστέρων, καθώς και παλιά, μεγαλοπρεπή ξενοδοχεία του 19ου αιώνα. Τα περισσότερα ξενοδοχεία 5 αστέρων είναι συγκεντρωμένα στην περιοχή Ταξίμ, στους λόφους πάνω από το Βόσπορο.


Τα εστιατόρια στην πόλη κυμαίνονται από ανεπίσημες λοκάντα και ταβέρνες με κεμπάπ, που βρίσκονται σχεδόν σε κάθε γωνία, μέχρι πολυτελή εστιατόρια (ρεστοράν) σε μεγάλα ξενοδοχεία. Υπάρχουν και πολλά διεθνή εστιατόρια από κάθε είδος κουζίνας, από γαλλική μέχρι ιαπωνική. Ελαφρά γεύματα και πρόχειρο φαγητό πωλούνται από πλανόδιους και σερβίρονται σε καφέ και μπαρ.
Επί 5 σχεδόν αιώνες, οι διάφοροι πολιτισμοί υπό τον οθωμανικό ζυγό –από τα Βαλκάνια μέχρι και τη Βόρεια Αφρική- συνεισέφεραν στις γαστριμαργικές δημιουργίες στις κουζίνες του Παλατιού Τοπκαπί. Αντλώντας ιδέες από την παράδοση του παλατιού, το φαγητό στην Κωνσταντινούπολη περιλαμβάνει διάφορες σπεσιαλιτέ από την Ανατολία. Πολλά σημερινά φαγητά προέρχονται από την Κεντρική Ασία και έγιναν γνωστά από τους Τούρκους νομάδες που κατευθύνονταν προς τη Δύση. Η τουρκική κουζίνα θεωρείται μία από τις καλύτερες του κόσμου.
Τα περισσότερα τουρκικά γεύματα ξεκινούν με μεζέδες, τουρκικά ορεκτικά, τα οποία είναι πάρα πολλά, ενώ συνεχώς δημιουργούνται νέες ποικιλίες. Υπάρχουν οι απλοί συνδυασμοί, όπως το άσπρο τυρί με πεπόνι, μέχρι περίπλοκοι γεμιστοί μεζέδες. Οι μεζέδες σερβίρονται σε όλα τα τουρκικά εστιατόρια και συνήθως συνοδεύονται από ρακί. Τα μεϊχανέ ειδικεύονται σε μεζέδες από την Ανατολία. Συχνά προσφέρουν στους πελάτες τους ποικιλία σε δίσκο. Οι περισσότεροι μεζέδες σερβίρονται κρύοι. Ελάχιστοι περιλαμβάνουν κρέας ή ψάρι, έτσι είναι ιδανικοί για χορτοφάγους.

Το πιο συνηθισμένο ποτό στην Κωνσταντινούπολη είναι το τσάι, που συνήθως σερβίρεται σκέτο σε μικρά ποτήρια σε σχήμα τουλίπας. Προσφέρεται παντού, σε αγορές, καταστήματα, ακόμα και σε τράπεζες και γραφεία. Το πρωινό επίσης συνοδεύεται συνήθως από τσάι, ενώ ο δυνατός τουρκικός καφές πίνεται αργότερα το πρωί και έπειτα από τα γεύματα. Στα κρύα ποτά περιλαμβάνονται χυμοί από φρέσκα φρούτα, όπως πορτοκάλι, ρόδι και βύσσινο, και δροσιστικά σερμπέτια με βάση διάφορα σιρόπια. Αν και η Τουρκία παράγει και μπύρα και κρασί, το πιο δημοφιλές οινοπνευματώδες ποτό στην Κωνσταντινούπολη είναι το ρακί, που συνήθως συνοδεύει τους μεζέδες.
Στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης θα συναντήσετε αμέτρητα καφέ, πάγκους ή πλανόδιους πωλητές που πωλούν πρόχειρο φαγητό. Το κεμπάπ, το λαχματζούν και το μπουρέκ τρώγονται οποιαδήποτε ώρα της μέρας, το ίδιο και τα γλυκά και οι πουτίγκες. Σε κάθε γωνία θα βρείτε ένα κιόσκι με σάντουιτς. Αν θέλετε να καθίσετε, υπάρχουν τα παραδοσιακά καφέ ή τα καφέ ευρωπαϊκού τύπου, που ολοένα αυξάνονται στις πιο εύπορες και κοσμοπολίτικες συνοικίες της Κωνσταντινούπολης. Υπάρχουν επίσης εστιατόρια αμερικανικού τύπου, στα οποία μπορείτε να παραγγείλετε χάμπουργκερ, πίτσες και άλλα είδη έτοιμου φαγητού.


Τα καταστήματα κι οι αγορές της Κωνσταντινούπολης διαθέτουν ποικιλία προϊόντων από όλο τον κόσμο. Το διασημότερο εμπορικό κέντρο της πόλης είναι η Μεγάλη Αγορά, αλλά υπάρχουν πολλές ακόμα αγορές που αξίζει να επισκεφτείτε. Η Τουρκία είναι γνωστό κέντρο κλωστοϋφαντουργίας και στην Κωνσταντινούπολη υπάρχουν πολλά καταστήματα με χαλιά και ρούχα. Αν προτιμάτε να κάνετε όλα σας τα ψώνια σ’ ένα μέρος, επισκεφτείτε κάποιο από τα σύγχρονα εμπορικά κέντρα της πόλης που προσφέρουν ποικιλία διεθνών και τουρκικών επώνυμων προϊόντων. Όπου κι αν κάνετε τις αγορές σας, προσέξτε τις απομιμήσεις επώνυμων προϊόντων –ακόμα κι αν φαίνονται καλής ποιότητας και ο πωλητής διατείνεται ότι είναι αυθεντικά. Να είστε έτοιμοι να κάνετε παζάρια όποτε απαιτείται: είναι σημαντικό στοιχείο στις αγορές.
Στην Κωνσταντινούπολη υπάρχουν αμέτρητα καταστήματα και αγορές. Συχνά τα καταστήματα που πωλούν συγκεκριμένα είδη είναι συγκεντρωμένα σε ένα σημείο, πράγμα που εντείνει τον ανταγωνισμό. Η Μεγάλη Αγορά είναι κέντρο για χαλιά (μάλιστα ένας πωλητής μάς είπε ότι πουλάει χαλιά στη Δέσποινα Μοιραράκη!) και κιλίμια, κοσμήματα, δερμάτινα μπουφάν και αναμνηστικά. Το Νισάντασι και η λεωφόρος Ιστικλάλ στην ευρωπαϊκή πλευρά και η λεωφόρος Μπάγντατ στην ασιατική πλευρά φημίζονται για τα καταστήματα με είδη ένδυσης και υπόδησης. Τα καλύτερα τρόφιμα πωλούνται στην Αγορά Μπαχαρικών και τη ψαραγορά Γαλατασαράι.
Είτε θέλετε να χαθείτε στα αρώματα εξωτικών μπαχαρικών και να βρείτε παλιά βιβλία και μινιατούρες, είτε να αγοράστε αναμνηστικά και τρόφιμα, στην Κωνσταντινούπολη θα βρείτε σίγουρα κατάστημα ή αγορά που να ανταποκρίνεται στο γούστο σας. Πρώτη στις επιλογές έρχεται η Μεγάλη Αγορά, ωστόσο υπάρχουν κι άλλα μέρη που αξίζει να επισκεφτείτε για τα ειδικευμένα εμπορεύματά τους και τη χαρακτηριστική ατμόσφαιρά τους. Σε κάθε γειτονιά, μια μέρα της εβδομάδας, οργανώνεται υπαίθρια αγορά. Σ’ αυτές τις αγορές μπορείτε να βρείτε μεγάλη ποικιλία εμπορευμάτων στις φτηνότερες δυνατές τιμές.
Με τις ατέλειωτες αγορές, τα καταστήματα και τους πάγκους, η Κωνσταντινούπολη είναι ο παράδεισος όσων αναζητούν αναμνηστικά. Αν ψάχνετε για ευκαιρίες απευθυνθείτε σε μαγαζιά με κοσμήματα και δερμάτινα. Αν θέλετε κάτι χαρακτηριστικά τουρκικό, αγοράστε κεραμικά και χάλκινα αντικείμενα, βασισμένα σε σχέδια παραδοσιακών οθωμανικών χειροτεχνημάτων. Επισκεφτείτε και τα μαγαζιά με αντίκες. Τέλος, η Κωνσταντινούπολη είναι διάσημη για τα χαλιά και τα κιλίμια της.


Στην Κωνσταντινούπολη υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για διασκέδαση και ψυχαγωγία, από φεστιβάλ τέχνης, λαϊκή μουσική και χορό της κοιλιάς, μέχρι αθλητικά κέντρα και κλαμπ. Τα πιο σημαντικά γεγονότα στο πολιτιστικό ημερολόγιο είναι τα φεστιβάλ που διοργανώνει το Ίδρυμα Πολιτισμού και Τεχνών Κωνσταντινούπολης. Από το 1973, τα φεστιβάλ λαμβάνουν χώρα από το Μάρτιο μέχρι το Νοέμβριο και προσελκύουν καλλιτέχνες διεθνούς φήμης. Κατά τη διάρκεια του χρόνου γίνονται παραστάσεις παραδοσιακής τουρκικής μουσικής, όπερας, μπαλέτου, δυτικής κλασικής μουσικής και θεατρικών έργων στο Πολιτιστικό Κέντρο Ατατούρκ (ΑΚΜ), στο Μέγαρο Συναυλιών Τζεμάλ Ρεσίτ Ρέι (CRR) και σε άλλους χώρους της πόλης. Το Μπέγιογλου είναι το κέντρο κάθε είδους ψυχαγωγίας. Σε αυτή την περιοχή υπάρχουν οι περισσότεροι κινηματογράφοι και τα πολιτιστικά κέντρα της πόλης. Το βράδυ, τα μπαρ και τα καφέ έχουν ζωντανή μουσική. Το Ορτάκιοϊ, στην ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου, είναι επίσης πολύ ζωντανή συνοικία. Εκεί, τα βράδια του καλοκαιριού, το φαγητό, η μουσική και ο χορός συνεχίζονται μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες.

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Τα τελευταία χρόνια το επίπεδο των συγκοινωνιών, των τραπεζικών και των ιατρικών υπηρεσιών της Κωνσταντινούπολης έχει ανέβει, ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της σύγχρονης μεγαλούπολης. Ωστόσο καλό θα ήταν να πάρετε κάποια μέτρα προστασίας, ειδικά αν σκοπεύετε να εξερευνήσετε τα πιο απομακρυσμένα προάστια της πόλης. Φροντίστε να έχετε πάντα μαζί σας εισιτήρια λεωφορείου, μια τηλεκάρτα και λίγα χρήματα. Οι πιστωτικές κάρτες δεν είναι ακόμα αποδεκτές παντού και μπορεί να δυσκολευτείτε να πάρετε μετρητά εκτός ωρών λειτουργίας των τραπεζών μακριά απ’ το κέντρο της πόλης. Κάποια στοιχεία του τουρκικού πολιτισμού μπορεί να ξενίσουν τον επισκέπτη, ειδικά αν δεν έχει ξαναβρεθεί σε μουσουλμανική χώρα. Δεν θεωρείται αγενές να κοιτάζει κανείς επίμονα τους άλλους και οι τουρίστες συνήθως τραβούν την προσοχή. Γενικά, οι Τούρκοι είναι φιλικοί και φιλόξενοι και εκτιμούν κάθε ένδειξη σεβασμού προς τις παραδόσεις τους.
Τα κυριότερα μνημεία και μουσεία της Κωνσταντινούπολης ανήκουν στο κράτος και έχουν χαμηλό εισιτήριο. Οι μαθητές και οι ηλικιωμένοι δικαιούνται μειωμένο εισιτήριο στα περισσότερα αξιοθέατα (θα πρέπει να έχουν πάντα μαζί τους τη σχετική ταυτότητα). Σε μερικά μουσεία υπάρχει πρόσθετη χρέωση για κάποια τμήματα, όπως για παράδειγμα στο χαρέμι του Παλατιού Τοπκαπί. Τα περισσότερα αξιοθέατα παραμένουν κλειστά τουλάχιστον μία μέρα της εβδομάδας, τη Δευτέρα ή την Τρίτη. Αν σκοπεύετε να επισκεφτείτε τεμένη, να έχετε υπόψη σας ότι κλείνουν τις ώρες της προσευχής, αν και ο κόσμος προσκυνά οποιαδήποτε ώρα της μέρας.
Η Κωνσταντινούπολη είναι εξίσου ασφαλής με άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. Οι επισκέπτες σπάνια πέφτουν θύματα βίας ή κλοπής. Ωστόσο, όσοι ταξιδεύουν μόνοι θα πρέπει να αποφεύγουν ορισμένα προάστια της πόλης, ειδικά αυτά που συνορεύουν με τα χερσαία τείχη. Ακόμα, όπως και σε κάθε πόλη, τη νύχτα χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Έχετε το νου σας στους πορτοφολάδες, που κυκλοφορούν σε πολυσύχναστα μέρη. Αν σας παρουσιαστεί οποιοδήποτε πρόβλημα, επικοινωνήστε με την τουριστική αστυνομία. Σε όλη των πόλη υπάρχουν δημόσιες και ιδιωτικές κλινικές και εξαιρετικά ιδιωτικά νοσοκομεία.


Τα κυριότερα αξιοθέατα της Κωνσταντινούπολης βρίσκονται σε μικρή απόσταση μεταξύ τους, έτσι μπορείτε να τα γυρίσετε περπατώντας. Το κέντρο εξυπηρετείται επαρκώς από το δίκτυο του μετρό και του τραμ. Τα λεωφορεία κάνουν δρομολόγια σε όλη την πόλη, ωστόσο καλό θα ήταν να τα αποφύγετε τις ώρες αιχμής, όταν στις κεντρικής οδικές αρτηρίες επικρατεί κυκλοφοριακή συμφόρηση. Το δίκτυο δημόσιων συγκοινωνιών γίνεται ολοένα και πιο περίπλοκο, παρόλα αυτά πάντα μπορείτε να φτάσετε με κάποιο τρόπο στον προορισμό σας.
Το σύγχρονο δίκτυο των τραμ και του μετρό εξυπηρετεί τόσο τους ντόπιους όσο και τους τουρίστες. Τα τραμ είναι άνετα και κυκλοφορούν σε πολυσύχναστες περιοχές χωρίς να εμπλέκονται στην κίνηση, ενώ το μετρό συνδέει το κέντρο με τα ευρωπαϊκά προάστια και το σταθμό των υπεραστικών λεωφορείων Εσενλέρ.