Αστείο

[ΠΛΑΤΩΝ]

ΑΣΤΕΙΟ
Συγγραφέας: Γιάννης Παλαβός
Εκδόσεις Νεφέλη
Σελίδες 109

Ο διηγηματογράφος Γιάννης Παλαβός είναι ένας εξαιρετικά συμπαθητικός τύπος με πηγαίο χιούμορ, απροσδόκητες αναφορές και οξεία παρατηρητικότητα. ''Αστείο'' επιγράφεται το βιβλίο του Γιάννη Παλαβού που περιλαμβάνει 17 διηγήματα και κυκλοφορεί απο τις εκδόσεις Νεφέλη...

«Προσοχή! Πριν εισέλθετε, βεβαιωθείτε ότι ο θάλαμος βρίσκεται πίσω από την θύρα και έχει σταματήσει κανονικά»
Είναι μια ταμπέλα από παλιό ασανσέρ και είναι καρφωμένη έξω από μια τουαλέτα. Την βρήκε στα σκουπίδια ένας φοιτητής και την έφερε στο διαμέρισμα που έπιασαν μαζί με μια συμφοιτήτριά του. Ετσι, γι' αστείο. Ομως εκείνη δεν γελά, κι εκείνον θα τον καταπιεί τελικά το αστείο του. Είναι τσιμπημένος μαζί της αλλά δεν της έχει πει τίποτα, κι όταν θα επιστρέψει από ένα αναγκαστικό ταξίδι στο χωριό, θα την βρει ερωτευμένη με έναν ισπανό φοιτητή από το πρόγραμμα Erasmus που έχει εγκατασταθεί στο δωμάτιό της. Συμπαθητικοί και διακριτικοί όλοι τους, κάνουν φιλική παρέα μέχρι την παραμονή της αναχώρησης του Ισπανού, οπότε το ζευγάρι δεν συγκρατεί πια ούτε τα κλάματα ούτε τις περιπτύξεις του. Τότε ο φοιτητής θα συνειδητοποιήσει ότι δεν το αντέχει. Του έρχεται ναυτία, τρέχει στο μπάνιο, ανοίγει την πόρτα, και… βλέπει το βάραθρο! Το κενό της ζωής του που είναι έτοιμο να τον ρουφήξει.

Αυτή η ρεαλιστική ιστορία με το μαγικό γύρισμα έδωσε τον τίτλο και το στίγμα της στη συλλογή «Αστείο» (εκδ. Νεφέλη), με τα σύντομα διηγήματα που έγραψε την τελευταία τετραετία ο Γιάννης Παλαβός. Συγκρατήστε το όνομα, διότι αυτός ο 32χρονος σήμερα νέος, που μεγάλωσε στο Βελβεντό της Κοζάνης, θα απασχολήσει σοβαρά τα ελληνικά γράμματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η δράση στις 17 ιστορίες του ξεκινά μετά τον θάνατο - φυσικό ή μεταφορικό - τών ηρώων του και το ίδιο συμβαίνει στο μακάβριο κόμικς «Το πτώμα», που έγραψε πέρσι μαζί με τον Τάσο Ζαφειριάδη (εικονογράφηση Θανάσης Πέτρου, εκδ. Τόπος).


Ο Παλαβός μιλά για ανθρώπους που βρίσκονται στην πιο παραγωγική ηλικία τους αλλά αισθάνονται λοβοτομημένοι, για ανθρώπους που αναγκάζονται να πάρουν τη ζωή τους αλλιώς, όμως δεν τα καταφέρνουν, για ανθρώπους που δυσκολεύονται να πιστέψουν στον εαυτό τους κι έτσι προετοιμάζουν την περιθωριοποίησή τους, για ανθρώπους που αναλώνονται σε μάταιους αγώνες και τρέφουν μάταιες ελπίδες ώσπου χάνουν τη διάθεσή τους για ζωή. Μιλά εντέλει για τον παραλογισμό της καθημερινότητας που είναι αμείλικτος. Αυτόν τον παραλογισμό συλλαμβάνει, με τον εμπνευσμένο τρόπο ενός υποδόριου μαγικού ρεαλισμού. Και παρακολουθεί τους ήρωές του να πασχίζουν να τον τιθασεύσουν σε μια δεύτερη ζωή που ξεκινά «μετά». Μετά τον ξαφνικό θάνατο της αγαπημένης, μετά τη σύγκρουση με τον πατέρα που ξενοπηδούσε, μετά το τροχαίο που μετατρέπει τον υπάλληλο σε… συρραπτικό, οπότε αντιλαμβάνεται πως ανέκαθεν ήταν αναλώσιμος στα μάτια της γυναίκας του και πως έμενε αγκιστρωμένος σε καταστάσεις που τον τυραννούσαν, κ.ο.κ.
Το χιούμορ είναι μαύρο, το ζοφερό κλίμα επικρατεί, στο φόντο προβάλλει η σκληρή αγροτική ζωή στη Δυτική Μακεδονία ή τα απρόσωπα αστικά κέντρα, και μονάχα δύο από τις 17 ιστορίες της συλλογής είναι πραγματικά αισιόδοξες. Διότι σ' αυτές θριαμβεύει η αγάπη. Είναι η ιστορία της γυναίκας η οποία αγκαλιάζει το νεανικό απωθημένο του άντρα της χωρίς να ζηλέψει και χωρίς να το φοβηθεί, προλαβαίνοντας έτσι την επαπειλούμενη κατάρρευση των πάντων από κάτι φαινομενικά ασήμαντο(«Λένα») κι εκείνη (η εξαιρετική) του ίδιου του συγγραφέα ο οποίος αγκαλιάζει με τρυφερότητα το ερωτικό τραύμα και τα λάθη του πατέρα του («Ο Γιώργος βγαίνει στη σύνταξη») κάνοντάς τον να νιώσει σημαντικός.
«Εγραψα αυτές τις ιστορίες ως προειδοποίηση προς τον εαυτό μου κυρίως», λέει ο Παλαβός, «Για να μη φτάσω εκεί όπου φτάνουν οι χαρακτήρες του βιβλίου μου: σε μια ζωή γεμάτη ματαιώσεις και απωθημένα. Για να πείσω τον εαυτό μου να μην φοβάται και να τολμά να εκτίθεται».


Ολα άρχισαν για τον Γιάννη Παλαβό στην εντυπωσιακά ενημερωμένη βιβλιοθήκη του Μορφωτικού Ομίλου Βελβεντού. Εκεί οικοδομήθηκε η αγάπη του για τη λογοτεχνία. Ο Γιάννης Παλαβός γεννήθηκε στο Βελβεντό Κοζάνης το 1980. Γιος ενός υπαλλήλου της ΔΕΗ και μιας μοδίστρας, τροφοδοτήθηκε από εκεί μέχρι να περάσει στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, και το δηλώνει ξεκάθαρα πως τον διαμόρφωσαν τα αναγνώσματά του. Από τη μια οι παράλληλοι κόσμοι, το παράδοξο και ο μεταφυσικός προβληματισμός που κρυβόταν στον Χούλιο Κορτάσαρ, στον Ε.Χ. Γονατά ή στον σχεδόν συνομήλικό του ισραηλινό Ετγκαρ Κέρετ, και από την άλλη ο απομυθοποιητικός ρεαλισμός και η ωμότητα που βρήκε στον Ρέιμοντ Κάρβερ, στον Τομπάιας Γουλφ, στην Κάθριν Μάνσφιλντ κ.ά.
Τα επόμενα βήματα ήταν να αρχίσει να γράφει ποιήματα και να ασκείται στην συμπύκνωση των νοημάτων, και στη συνέχεια να δοκιμάζει τον εαυτό του στο διήγημα. Ωσπου το 2005 πια, έχοντας στις αποσκευές του σπουδές Δημοσιογραφίας στο ΑΠΘ και Πολιτιστικής Διαχείρισης στο Πάντειο, κερδίζει ένα από τα τρία βραβεία στον διαγωνισμό διηγήματος του Βρετανικού Συμβουλίου. Ετσι, ενώ πιάνει δουλειά ως υπεύθυνος (μέχρι και σήμερα) για την οργάνωση παραγωγής στο Χοροθέατρο Ροές, κυκλοφορεί τη συλλογή «Αληθινή αγάπη και άλλες ιστορίες» (Intro books 2006) και στη συνέχεια το μυθιστόρημα «Σαν Αγκρε - Τα δάκρυα της Φον Μπράουν» (με τον Σ. Μπαμπατζιμόπουλο, Τόπος 2009).
Το προσωπικό του ύφος, λακωνικό, ακαριαίο, σαρκαστικό, υπαινικτικό, χαμηλότονο, αποκρυσταλλώνεται όμως στο «Αστείο», όπου βρίσκει κανείς εικόνες φευγάτες σαν παραισθητικές, με μια τρομερή βουβή δύναμη. Ο Παλαβός μπορεί να γράψει με απόλυτα φυσικό τρόπο ότι «το μωρό ήταν ήσυχο σαν αρνάκι στο φούρνο», όπως μπορεί να περιγράψει πειστικά έναν γιο αποκοιμισμένο στο δωμάτιο ενός νοσοκομείου, που ονειρεύεται τη στιγμή της σύλληψής του. "Βλέπει" δηλαδή τους γονείς του ως ερωτευμένους νέους και γελά στον ύπνο του, ενώ στην (άλλη) πραγματικότητα συνειδητοποιεί ότι η άρρωστη μάνα του έχει πέσει σε κώμα και ο πατέρας του δεν την αναγνωρίζει πια.

Στις ιστορίες του δεν θα βρει λοιπόν κανείς οργή ή καταγγελίες. Κεντρική ηρωίδα στα διηγήματα του Παλαβού είναι η ετερόκλητη γενιά της κρίσης. Δουλεύει διεκπεραιωτικά όπου υπάρχει δουλειά - στον συνεταιρισμό, στα σφαγεία, στα βοσκοτόπια, σ' ένα γραφείο κ.ο.κ. - και συλλέγει απορρίψεις όποτε επιχειρήσει να κάνει κάτι πιο δημιουργικό. Ακούει μουσική κατεβασμένη από το Ιντερνετ, κλέβει δίκτυο από τον γείτονα, βλέπει με τις ώρες νοικιασμένες ταινίες, έχει ευαισθησίες αλλά δεν ξέρει να δείξει τα συναισθήματά της. Γύρω της, οι παλιοί προσπαθούν πεισματικά (ή και μάταια) να σπρώξουν τη ρόδα να γυρίσει. Οπως η υπερήλικη γιαγιά του αφηγητή στο «Γέροι άνθρωποι». Επιμένει να περπατήσει παρότι έχει σπάσει τον γοφό της αλλά γλιστρά στο μπάνιο και σκοτώνεται. Και τότε ο αφηγητής, ο οποίος μόλις απολύθηκε απ' τον στρατό, καταλαβαίνει ότι αυτός που έχει πεθάνει νικημένος από την ασφυκτική καθημερινότητα είναι ο ίδιος, ενώ η γιαγιά του υπήρξε τουλάχιστον πιο τολμηρή. Ισως μάλιστα να έζησε κάποτε έναν παράνομο έρωτα με κάποιον Ιταλό στρατιώτη, που να τροφοδότησε για μια ζωή τον εσωτερικό της κόσμο. Ο εγγονός βιώνει σαν σε παραίσθηση τη συζήτηση με τη μόλις πεθαμένη γιαγιά και η στιχομυθία τους συμπυκνώνει όλο το αδιέξοδο της γενιάς της κρίσης...




Πηγή: ΤΑ ΝΕΑ