Μπαχαρικά και Μεσαιωνική Φαντασία

[ΠΛΑΤΩΝ]

Μπαχαρικά και Μεσαιωνική Φαντασία
Συγγραφέας: Paul Freedman
Εκδόσεις Κονιδάρη
Σελίδες: 309
Τιμή: 19-22€

Απαραίτητο συστατικό σχεδόν σε κάθε συνταγή της ελληνικής και μεσογειακής κουζίνας, τα μπαχαρικά παραμένουν το επίκεντρο όχι μόνο της μαγειρικής, αλλά και μιας φανταστικής παγκόσμιας θεώρησης του εξωτικού και του ευώδους.
Από τα ταξίδια του Κολόμβου και του Ντα Γκάμα στην Αμερική, στην Αφρική και την Ινδία, μέχρι τη Χίο, τόπο παραγωγής της γνωστής σε όλους μας μαστίχας, αυτό το βιβλίο μάς ταξιδεύει στην ιστορία των μπαχαρικών, "αρωματίζοντας" την καθημερινότητα της μεσαιωνικής Ευρώπης.


Ο Φρίντμαν γράφει μια ταξιδιωτική εμπειρία για αναγνώστες ταξιδιωτικών βιβλίων, μια ιστορικο-κοινωνική μελέτη για τους ειδικούς, μια διαφορετική πρόταση για τους λάτρεις των μπαχαρικών και τους γνώστες της ελληνικής -και όχι μόνο-κουζίνας.
Το "Μπαχαρικά και μεσαιωνική φαντασία" είναι μια μελέτη, αποτέλεσμα πολύχρονης έρευνας και συγκέντρωσης πληροφοριών γύρω από τις ιατρικές, γαστρονομικές και θρησκευτικές γνώσεις για τα μπαχαρικά.
Μοιάζει με τρέλα, με αλλόκοτη υπερβολή, με πρωτοφανή παραχάραξη της ιστορικής λογικής, ωστόσο τα μπαχαρικά –κυρίως το πιπέρι– είναι η πραγματική αιτία που κατηύθυνε τη μεσαιωνική Ευρώπη προς την περιπέτεια (για να προσδώσουμε μια πιο ποιητική ερμηνεία) ή τον επεκτατισμό (για να ερμηνεύσουμε τον καπιταλιστικό επεκτατισμό).
Με δυο λόγια, η μανία που κυριαρχούσε στις κουζίνες για μπαχαρικά οδήγησε τον ευρωπαϊκό μεσαιωνικό κόσμο προς την ανακάλυψη του υπόλοιπου κόσμου.


Ο Πoλ Φρίντμαν, καθηγητής ιστορίας στο πανεπιστήμιο του Γέιλ, δούλευε χρόνια επάνω στον τρόπο που η «παράλογα» μεγάλη δημοτικότητα των μπαχαρικών στη μεσαιωνική Ευρώπη, ενισχυμένη από τη μυστηριώδη προέλευσή τους και τις υψηλές τιμές τους, ενθάρρυνε τις προσπάθειες να ανακαλυφθούν αυτές οι εξωτικές χώρες με τις μαγικές, μεθυστικές μυρωδιές.

Μια άγνωστη (και εξαιρετικά) ενδιαφέρουσα εκκίνηση του ευρωπαϊκού επεκτατισμού από το 1000 έως το 1513 ήταν, λοιπόν, εκτός από τα οικονομικά κριτήρια, η ανάγκη για μπαχαρικά.
Σε αυτό το ιστορικό συμπέρασμα καταλήγει ο Πολ Φρίντμαν, και με άξονα το πρωτότυπο θέμα ξεδιπλώνει τη μελέτη του γύρω από τις ιατρικές, γαστρονομικές και θρησκευτικές γνώσεις για το πολύτιμο και ιερό αγαθό του τότε κόσμου. Ετσι κι αλλιώς ο πόθος, η μόδα και η γεύση κινούν αυτοκρατορίες και άρα η επιθυμία των Ευρωπαίων (της αυγής της σύγχρονης περιόδου) να βρουν μία οδό προς τα μπαχαρικά, συγκαταλέγεται στις πιο σημαντικές δυνάμεις ώθησης που γνώρισε ο κόσμος. Αυτή η διαπίστωση -που εδράζεται στη συστηματική μελέτη και στην πολύχρονη συγκέντρωση πληροφοριών και έρευνας από τον συγγραφέα, κάτι που αποδεικνύεται και από τις σημειώσεις αλλά και τη βιβλιογραφία του σπουδαίου πονήματος- ισχύει και για άλλες ιστορικές περιόδους με μήλον της Εριδος και άλλα αγαθά. Η αξία των διαμαντιών, για παράδειγμα, διατάραξε τις αφρικανικές χώρες ενώ και το πετρέλαιο σήμερα συχνά έγινε η θρυαλλίδα πολεμικών συγκρούσεων και το όχημα για να αλλάξουν γεωπολιτικές ισορροπίες. Ετσι αντίστοιχα, το πάθος για μπαχαρικά πυροδότησε την έκρηξη της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας που με τη σειρά της επέδρασε στη δημογραφία, την πολιτική, τον πολιτισμό, την οικονομία και την οικολογία της τότε υφηλίου. Και μπορεί σήμερα τα μπαχαρικά να θεωρούνται συνηθισμένα (και να περιορίζονται στον κόσμο της κουζίνας), στα πρώτα χρόνια του Μεσαίωνα όμως η χρήση τους είχε πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, με αυτά καταπολεμούσαν ασθένειες, προήγαγαν την ευεξία και συνδέονταν ακόμη και με τελετουργίες της Εκκλησίας. Πάνω σε αυτή ακριβώς τη θεώρηση -αλλά και στη μόνιμη αναζήτηση του ευώδους και του εξωτικού που σήμερα μετασχηματίζεται στη μόδα της fusion κουζίνας στις δυτικές κοινωνίες- ο Φρίντμαν ζωγραφίζει τον καμβά της μεσαιωνικής κοινωνίας και δεν περιορίζει το εγχείρημά του σε μια ιστορικοκοινωνική μελέτη για ειδικούς, αλλά τη δίνει με μια λοξή συγγραφική «ματιά» που διαβάζεται απνευστί.
Πληθώρα γεύσεων, αρωμάτων αλλά και έρευνας και βιβλιογραφικών αναφορών συνθέτουν ένα αφηγηματικό παζλ, που δεν απευθύνεται μονάχα σε εξειδικευμένο κοινό.

[Xouanita]

Πολύ ενδιαφέρον θέμα!