Εγχειρίδιο Βλακείας

[thiseas]

.Όσο περισσότερο απασχολεί την κοι*νωνία ένα φαινόμενο (αλκοολισμός, βρο*χοπτώσεις, ανεργία κ.λπ.) τόσο μεγαλύ*τερη είναι η ποικιλία των λέξεων που χρη*σιμοποιούνται για να προσδιορίσουν με ακρίβεια όλες τις πτυχές του (λέγεται ότι οι Εσκιμώοι έχουν τις περισσότερες λέ*ξεις για το λευκό). Μια ισχυρή ένδειξη για το πόσο αισθητή είναι η κοινωνική πα*ρουσία των βλακών, άρα και το ποσοστό τους, είναι ο εκπληκτικός πλούτος λέξεων για τον χαρακτηρισμό τους από την αρχαία ως τη σύγχρονη και τη νεανική ευρηματι*κότητα: νωθρός, άνους, μωρός, μώλυς, ευήθης, αμβλύς, βληχρός, αβδηρίτης, χαύνος, χάσκας, πελελός, αναίσθητος, αμβλύτης, νώθειος, άφρων, αμαθής, άσκε*φτος, αερολόγος, κόρυζα, ζωντανό, ζωντόβολο, κουτορνίθι, κωθώνι, μάπας, βλά*κας (με περικεφαλαία), πανίβλακας, ανόη*τος, ελαφρύς, γελοίος, μπουνταλάς, μπού*φος, μπαρούφας, μπούρδας, χάνος, ψά*ρι, βλήμα, σερσέμης, χαϊβάνι, πίπιζας, τού*βλο, ντουβάρι, χαλβάς, χάχας, κούτσου*ρο, μούσμουλο, χοντροκέφαλος, στενό*μυαλος, ελαφρόμυαλος, ορνιθόμυαλος, μωροπίστευτος, φυγόμυαλος, κουφιοκέφαλος, κοντόφθαλμος, στενοκέφαλος, σκατοκέφαλος, σαχλαμάρας, αφελής, κοί*μησης, κοιμισμένος, νυχτωμένος, ύπνος, απτάλης, αχμάκης, ζευζέκης, στούρνος, στουρνάρι, πίτουρας, χάπι, χάπατο, φιό*γκος, φύκι, κολοκύθας, κεφάλας.
-

.Και: στόκος, κάλος, μπάμιας, φελλός, καθυστερημένος, σκατόμυαλος, κοκορόμυαλος, ζαβός, ηλίθιος, λειψός, κλούβιος, θέατρο, κουτεντές, κουτούλιακας, στραβάδι, ντιπ (ντιπ για ντιπ), βραδύνους, σκράπας, αγαθός, αγαθιάρης, αγαθοκλής, αγαθοψώλης, αγαθομούνα, μικρόμυαλος, μικρονοϊκός, μυγοχάφτης, απόμωρος, ζαβλακωμένος, θεόκουτος, νταμάρι, ζώο, βόδι, μοσχάρι, κρέας, σαχλός, σαχλαμπούχλας, τρίχας, φάβας, χαζοχαρούμε*νος, άχυρο, χαμένος, χαζοβιόλης, μουρόχαβλος, κλαπανάρας, κρετίνος, απο*βλακωμένος, παρμένος, μύωψ, κορόιδο, πατάτας, πιλάφας, καζάνας, τουφεκαλεύρης, ξυλοσχίστης, ρόζος, ανεγκέφαλος, πτηνοκέφαλος, ελαφροκέφαλος, μπουσδούκος, μπουζουκοκέφαλος, νούμερο, γκαβός, κόπανος, μέτριος, λίγος, ανίκα*νος, ανεπαρκής, χύμα, σκόρπιος, καδρόνι, ανερμάτιστος, γκαφατζής, μηδέν, τί*ποτα, μπουμπούνας, μπουμπουνοκέφαλος, μπαγλαμάς, πλημμύρας, παπάρας, παπαρόπουλος, κώτσος, όρνιο, πρόβατο, κοκωβιός, κότα, χήνα, κλώσα, βλαμμέ*νος, βλακόμουτρο, βλακέντιος, τενεκές, βλήτο, ούφο, βούρλο, μόγγολο, Νταού, χόρτο, φυτό, μπάζο, Γκαούρ, Γκούφι, γκαγκά, γκάου, κουλός, γεια σου, φλοπ, και το λεξιλόγιο διαρκώς εμπλουτίζεται.
-

.Εννοείται ότι κορωνίδα όλων είναι η πολυσήμαντη και κάτω από κάθε γλώσσα λέξη μαλάκας (το επίθετο μαλακός είναι συγγενές του βλάκας) και εμφαντικά πο*λύ μαλάκας ή ένας μαλάκας και μισός ή βαρύς μαλάκας ή πολλά κιλά μαλάκας για τις ιδιάζουσες περιπτώσεις. Συν τα παρά*γωγα της μαλακοπίτουρας, μαλακοκαύλης, μαλακαντρέας, μαλακόπτηνος, μαλακόβιος, μαλακιστήρι, μαλακοφέρνει, μαλακοδείχνει, αρχιμαλάκας, αρχοντομαλάκας, χαζομαλάκας, χοντρομαλάκας, μαλακοκυριλές, λεβεντομαλάκας, μαλάκας-κλάσικ, και τα ομοειδή πεοκρούστης, ψωλοβρόντης, τρόμπας, μινάρας, παπαροπλημμύρας. Η αξεπέραστη λέξη μαλά*κας αποδίδει εναργέστατα την καθ' έξη ροπή του βλάκα σε βλακώδεις ενέργειες ή την αυτοϊκανοποίηση του βλάκα που κά*θε φορά νομίζει ότι κάτι πέτυχε. Και σε πά*μπολλες περιπτώσεις δεν περιορίζεται απλώς και μόνο στην έννοια της βλακείας, αλλά αποδίδει και μια ορισμένη μομφή για κάποια μικρή ή μεγάλη απρέπεια, ότι πέρασες τα εσκαμμένα- τα λεγόμενα «μα*λακία έκανες», «κόφ' τις μαλακίες», «δεν μπορώ τις μαλακίες» είναι και μια επανα*φορά στην τάξη.
-

.Λες μαλάκας και καθάρισες.
Δεν υπάρχει ιδεωδέστερη λέξη άμεσης και καταλυτικής προσωπικής κριτικής. Οι λέξεις μαλάκας, μαλακία και τα παράγω*γα τους χρησιμοποιούνται για πρόσωπα και καταστάσεις που ξέφυγαν της κοινής λογικής ή των ηθικών και αισθητικών κριτηρίων. Ένα καλλιτεχνικό έργο, μια πο*λιτική δήλωση ή ενέργεια απαξιώνονται μονολεκτικά και αστραπιαία ως «μαλακία». Δεν χρειάζεται να εξηγήσεις τίποτα- δεν υπάρχει ίσως ο χρόνος, η διάθεση ή και η ικανότητα για εμβάθυνση, μα απο*δίδει το τελικό συμπέρασμα που σχημα*τίστηκε μέσα σου. Χρησιμοποιείται ακό*μα και ως αυτοκριτική: «τι βλέπεις; μαλα*κίες» (ανοησίες, μπούρδες), «τι κάνεις; μαλακίες» (τίποτα άξιο λόγου, κάτι που δεν μου αρμόζει). «Κυρίες και κύριοι, καλησπέρα σας» λέει ο ατσαλάκωτος πα*ρουσιαστής από την οθόνη, έτοιμος να ξε*κινήσει το τροπάρι του, και ο βαριεστη*μένος τηλεθεατής, που έχει πάρει χαμπά*ρι πια τι νούμερο είναι, του απαντάει εν*δόμυχα και κάποτε μουρμουριστά «καλώς τον μαλάκα».
-

.Η ευφυΐα αναγνωρίζεται, αλλά δεν ορί*ζεται. Δεν έχει ακόμα διατυπωθεί ένας γε*νικά αποδεκτός ορισμός γι' αυτό που επι*τρέπει σε κάποιον να επιλύει με επιτυχία πολύπλοκα προβλήματα ενώ κάποιος άλ*λος σκαλώνει και στα απλά. Ένας κάπως ικανοποιητικός ορισμός, μάλλον χάρη στη γενικότητα του, είναι του Μπερξόν για την «ισορροπία ενστίκτων, συναισθημάτων και νόησης»*. Όντως, σωστή κρίση ή απόφα*ση δεν μπορεί να εξαχθεί ψυχρά, «εγκε*φαλικά», με σκέτη λογική- ούτε παπούτσια δεν αγοράζεις μόνο με λογικά κριτήρια: μέγεθος και τιμή. Το ένα συν ένα δεν κάνουν πάντα δύο- η ζωή δεν πορεύεται με ξερά δεδομένα, με το «yes-no» των υπολογιστών, υπάρχουν άπειρα ενδιάμεσα και μεταβλη*τές, όπως τα χρώματα έχουν αποχρώσεις και οι ήχοι τόνους, που δίνουν βάθος και ποιότητα στη νόηση. Η απόλυτη λογική εί*ναι παραλογισμός. Ένας απολύτως λογι*κός άνθρωπος θα ερχόταν σε σύγκρουση με τον υπόλοιπο κόσμο ως απωθητικός κρυόκωλος και αδίστακτος υπολογιστής. Και μια απολύτως λογική κοινωνία με απο*λύτως λογικούς ανθρώπους θα ήταν μια φρικτή κοινωνία δίχως έλεος.
-
*Υπάρχουν και νεότερες θεωρίες που διχοτο*μούν τη νοημοσύνη σε «λογική-συναισθηματική» (Goleman) ή ακόμα περισσότερο σε «πολλαπλή νοημοσύνη» (Gardner).
-

.Ούτε η βλακεία ορίζεται.
Άλλωστε, μόνο στις θετικές επιστήμες και στη λογική οι ορισμοί μπορούν να απο*δώσουν πλήρως τις έννοιες. Η βλακεία (όπως και η ευφυΐα) δεν είναι αποκλει*στικά νοητικό φαινόμενο- αν πιάσουμε τον ορισμό του Μπερξόν απ' την ανάποδη, στη βλακεία έχουμε την πλήρη ανισορροπία μεταξύ ενστίκτων, συναισθημάτων και νόησης. Ο βλάκας δεν υστερεί μόνο νοη*τικά αλλά και συναισθηματικά, ενώ την πρωτοκαθεδρία έχει το ενστικτώδες, το άλογο και ιδιοτελές. Όσο πιο λιγόμυαλος τόσο λιγότερο μπορεί να πειθαρχήσει τις φυσικές παρορμήσεις του και τόσο πιο απότομη, άξεστη και ανάλγητη είναι η συ*μπεριφορά του: από τον μουντρούχο υπάλ*ληλο πίσω από το γκισέ που του μιλάς και γρυλίζει ως το κτηνώδες μισθοφορικό ανδράποδο που αντιμετωπίζει σαν «δουλειά» τους φόνους και τα βασανιστήρια. Ακραίο παράδειγμα της κυριαρχίας των ενστίκτων είναι οι απωθητικές συνήθειες των τελείως καθυστερημένων: ψαύουν και μυρί*ζουν προσεχτικά την τροφή τους σαν «ζώα», δεν επιδεικνύουν καμία συστολή και φέρνουν στο στόμα τους οτιδήποτε για να το δοκιμάσουν.
-

.Η αναισθησία του βλάκα είναι γεγονός.
Στον ευφυή τα κάθε είδους συμβάντα εγγράφονται ανεξίτηλα ως γνωστικές και συναισθηματικές εμπειρίες- οι ευχάριστες ή οδυνηρές αναμνήσεις πλουτίζουν τον ψυχικό του κόσμο και του χαρίζουν λε*πτότητα και ευαισθησία: οι έξυπνοι άν*θρωποι είναι αισθαντικοί, έχουν μια αδιό*ρατη θλίψη πάνω τους. Το αντίθετο με τον ηλίθιο που είναι κομμάτι αδιάβροχος σ' αυτά, αφού όσο λιγότερα εννοεί τόσο λι*γότερα νιώθει- είναι όπως λέμε «χοντρό*πετσος», δεν «συν-αισθάνεται». Ο «εντυπωτικός μηχανισμός» του αδυνατεί να καταγράψει όλη την γκάμα των συναισθη*ματικών αποχρώσεων- τα περισσότερα είναι ψιλή βροχή που πέρασε. Ο στόκος συγκινείται, χαίρεται, θυμώνει, πονάει, πεισμώνει με τα πρωτογενή. Γι' αυτό και η επαφή του με τις τέχνες είναι από ανύ*παρκτη ως επιδερμική- είναι φτωχός σε παραστάσεις και δεν διαθέτει τα εφόδια (κρίση και συναίσθημα) για να συμμετέχει. Οι ιδέες και οι αφηρημένες έννοιες εί*ναι περίπου αλαμπουρνέζικα- συνήθως αντιλαμβάνεται και θαυμάζει ποσότητες, απτά μεγέθη, χειροπιαστά: ώρες δουλειάς και όχι αποτέλεσμα, μεγάλη ορχήστρα και όχι άκουσμα- πολλά λεφτά, μεγάλο σπίτι, πολύ φαΐ, μεγάλα βυζιά.
-

.Η ανοησία είναι απύθμενη, «χαίρε βά*θος αμέτρητον». Αδύνατον να υπολογι*στεί- αυτό σημαίνει πως ούτε η ευφυΐα με*τριέται, παρά τα διάφορα τεστ νοημοσύ*νης στα οποία υποβάλλονται κατά καιρούς μαθητές, φοιτητές και διάφοροι υποψή*φιοι. Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγου*ριά τι αποδεικνύουν οι βαθμολογίες και τα σκορ- μάλλον έχουν τόση μελλοντική αξία όση και η σειρά επιτυχίας στις Πα*νελλαδικές. Δεν είναι άστοχο το γνωστό δημοσιογραφικό ερώτημα του ρεπορτάζ που συχνά επανέρχεται: τι απέγιναν αυ*τοί που μπήκαν πρώτοι στις σχολές τους και οι πρώτοι των πρώτων- αποφοίτησαν και πρώτοι, είναι σήμερα πρώτοι στον κλάδο τους; Όταν είναι αδύνατον να ορί*σεις έστω και λεκτικά τι είναι η ευφυΐα, το ταλέντο, οι ιδέες, είναι εντελώς αδύνατον και να τα μετρήσεις. Πώς να προβλεφθεί η σπίθα του νου που αυτοσχεδιάζει και εκπλήσσει με την πρωτοτυπία, την ευρη*ματικότητα και τη μοναδικότητα της σύλ*ληψης. Άλλωστε είναι πασίγνωστο ότι στη νεανική ηλικία που γίνονται αυτά τα τεστ οι μεταβολές στη σκέψη είναι τόσο συ*χνές, ώστε πολλές κατοπινές μεγαλοφυΐες (π.χ. Αϊνστάιν,Έντισον κ.ά.) στο σχολείο ήταν μάλλον σκράπες.
-

.Το μυαλό δεν έχει ζύγια.
Έχουν παρουσιαστεί κατά καιρούς διά*φορες κλίμακες μέτρησης, μεταξύ των οποίων και το περιβόητο IQ (Intelligence Quotient), που φιλοδοξούν να ζυγίσουν τη νοημοσύνη μας. Η διαφορά επίδοσης σε αυτά τα τεστ «γρήγορης αντίληψης» αποτυπώνει μάλλον το παρελθόν των εξε*ταζόμενων παρά το μέλλον τους- άλλη ετοιμότητα διαθέτει το παιδί της μεγαλούπολης και άλλη της περιφέρειας, του ανώτερου κύκλου από του εργατικού σπι*τιού. Και σε κάθε περίπτωση ο δείκτης ευ*φυΐας (το σκορ) που εξάγεται με αυτά τα τεστ είναι ένα μέτρο μεγέθους της σχολι*κής ικανότητας και τίποτα παραπάνω- «σκάρτα ζύγια» δηλαδή, αφού χαρακτή*ρας, κρίση, πείρα και πρωτοβουλία, που είναι όροι επιτυχίας στη ζωή, δεν μαθαίνονται στα βιβλία. Ο «μετρημένα» εξυ*πνότερος της τάξης, του σχολείου, της πό*λης, της χώρας, του κόσμου είναι κάπως σαν τον τίτλο των καλλιστείων- την όποια αξία του διατηρεί μόνο μεταξύ εκείνων που διαγωνίστηκαν. Γι' αυτό βλέπεις ξαφ*νικά μια πωλήτρια καταστήματος που μπροστά της σβήνουν όλες οι Μις και οι Σταρ της δεκαετίας.
-

.Το πιο σκληρό νόμισμα στον ανταγω*νισμό μεταξύ ισχυρών ηγεμόνων και κρατών κάθε εποχής είναι οι μεγαλοφυΐες, οι genius. Εκείνες οι διάνοιες που με τις θαυμαστές συλλήψεις τους στην επιστήμη, τη φιλοσοφία και την τέχνη μπορούν να αλλάξουν τον συσχετισμό ισχύος ή να προσδώσουν κύρος και φή*μη σε φιλόδοξους Μεδίκους. Στο πρό*σφατο παρελθόν είχαμε το μεγάλο σα*φάρι για την αρπαγή των επιστημόνων της νικημένης Γερμανίας από τις νική*τριες ΗΠΑ και πρώην ΕΣΣΔ, στον Ψυχρό Πόλεμο είχαμε δουλεμένες αποσκιρτήσεις επιστημόνων, συγγραφέων και καλ*λιτεχνών από το ένα μπλοκ στο άλλο, τον φρενιασμένο αγώνα γοήτρου μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων για την κατάκτηση του Διαστήματος και βέβαια τον ασίγαστο και λυσσώδη επιχειρηματικό πόλεμο όπου μια νέα «ιδέα» μπορεί να αποδει*χτεί χρυσοφόρα (Windows, Viagra). To κυνήγι των ανά τον κόσμο genius από τις ισχυρές χώρες εξακολουθεί και σήμερα με δέλεαρ υποτροφίες, χορηγίες, καθη*γητικές έδρες και επαγγελματική εξασφάλιση.
-

.Οι μπουμπούνες δεν υπήρξαν ποτέ μή*λον της έριδος. Οι εκτιμήσεις για την προ*σφορά τους είναι αντικρουόμενες. Κά*ποιοι τους αντιμετωπίζουν περιφρονητικά καθώς τους θεωρούν δυσβάστακτο κοι*νωνικό βάρος και τροχοπέδη στην αν*θρώπινη εξέλιξη- «η ταχύτητα μιας νηο*πομπής είναι η ταχύτητα του πιο αργού πλοίου». Υπάρχουν όμως και οι αντίθετοι (κοντά σε Πλάτωνα και Αριστοτέλη) που υποστηρίζουν ότι χάρη στην πληθώρα των βλακών έγινε δυνατή η ανάπτυξη- κάποιοι πρέπει να κάνουν και τη σκατοδουλειά είτε στη φάμπρικα είτε στην πο*λυεθνική, θεωρούν, μάλιστα, τόσο καθο*ριστική τη συνεισφορά των βλακών, που ισχυρίζονται ότι χωρίς αυτούς στα κουπιά ο πολιτισμός όχι μόνο θα είχε καθυστε*ρήσει πολύ, αλλά θα ήταν και ανέφικτος. Για την Αριστερά η συστηματική αποβλά*κωση των λαών (πιο στρογγυλεμένα: η δη*μιουργία «ψευδούς συνείδησης») είναι ο λόγος που επιτρέπει στο εκμεταλλευτικό σύστημα να διαιωνίζεται. Αν δεν προ*σφέρονταν οι βλάκες για να τους εκμεταλλευτούν, η εκμετάλλευση θα έπαυε αυ*τομάτως να υπάρχει- άλλωστε, το ζήτημα είναι πότε «θα ξυπνήσουν οι σκλάβοι».
-

.Η βλακεία είναι κοινός τόπος συνά*ντησης. Κανείς δεν εξαιρείται- «αμαρτάνει τοι και σοφού σοφότερος». Μόνο που ο μυαλωμένος την πατάει κατ' εξαίρεση και όχι κατ' εξακολούθηση. Διαπράττει την ανοησία, σχεδόν εις γνώση του, υπο*κύπτοντας στο ξύπνημα κάποιου βαθύτερου ένστικτου, μιας έντονης παρόρμησης που καπελώνει το μυαλό και το εκτροχιάζει. Κάπως σαν το χελιδόνι που το απο*δημητικό του ένστικτο αποδεικνύεται ισχυρότερο ακόμα και αυτού του μητρι*κού φίλτρου: όταν έρθει η στιγμή της απο*δημίας δεν μπορεί να αντισταθεί και ακολουθεί τα άλλα χελιδόνια εγκαταλείπο*ντας τα μικρά του, που δεν μπορούν ακό*μα να πετάξουν, να πεθάνουν στη φωλιά από ασιτία. Μα αν ο ευφυής είναι όντως ευφυής έχει τη σύνεση να μην την ξανα*πατήσει, τουλάχιστον στο ίδιο θέμα. Γι' αυτό οι λογοκρατούμενοι αρχαίοι δεν έπαιρναν κεφάλια με την πρώτη, έκαναν τα στραβά μάτια και περίμεναν- όποιος σκόνταψε μια φορά δεν σημαίνει πως εί*ναι και κουτσός. Βέβαια, αν συνέχιζες τις μπαρούφες σε κατέτασσαν εκεί όπου ανή*κες: «δις εξαμαρτείν ταυτόν ουκ ανδρός σοφού» και κάτι χειρότερο.
-

.Και ο ψυχισμός παίζει παιχνίδια.
Εννοείται πως τον άνθρωπο δεν κα*τευθύνουν μόνο τα ένστικτα, το μυαλό και οι επιθυμίες, αλλά και τα συναισθήματα- επίσης δαιδαλώδη και δυσεξήγητα, παρά τις ψυχαναλυτικές ευκολίες. Μια συναι*σθηματική κατρακύλα, ένα ύπουλο βρα*χυκύκλωμα του ψυχισμού (πάθος, πόθος, εγωισμός, οργή, αποστροφή, ενοχή), τα φρένα σπάνε και ο κατήφορος είναι μπρο*στά. Πόσο μικρό ή μεγάλο θα είναι το ολί*σθημα εξαρτάται από τη συγκυρία και τις δυνάμεις που θα συγκλίνουν: από μια στραβωμάρα που μπαλώνεται ως το βαρύ ατόπημα που δεν παίρνεται πίσω. Το μυα*λό κολυμπάει σε μια συναισθηματική αλ*κοόλη που κατά περίπτωση το οξύνει, το στομώνει, το σπιντάρει, το θολώνει, το κολ*λάει, το παραπλανά, το δαιμονίζει. Καλύ*τερα από όλους το είπε στα 9/8 ο έμπλεος παθών Άκης Πάνου, πριν καταβάλει και ο ίδιος το πανάκριβο τίμημα του ψυχισμού του: «το θολωμένο μου μυαλό μ' έχει προ*δώσει προ πολλού, του λέω αλλού και τρέ*χει αλλού».
-

.Κάποιοι προσέρχονται στη βλακεία εθελοντικώς. Είναι φορές που ένας νοή*μων άνθρωπος, προκειμένου να επιβιώ*σει ή να μην μπλέξει σε μπελάδες, προτι*μά να παραστήσει τον χαζό- κάνει πως δεν κατάλαβε, «την κάνει γαργάρα», «κάνει το κορόιδο», «κάνει την πάπια» («ποιεί την νήσσαν»), «κάνει τον Κινέζο» και τον «ψό*φιο κοριό». Στις δυτικές κοινωνίες πρω*ταθλητές αυτής της κουτοπονηριάς είναι ο καχύποπτος χωρικός και ο κρυψίνους πολιτικός- ο πρώτος δεν ανοίγεται ποτέ σε ξένους, ποτέ δεν «είδε», ποτέ δεν «ξέρει», ποτέ δεν «άκουσε», και ο δεύτερος ποτέ δεν απαντάει ευθέως, άλλα τον ρω*τάνε και άλλα αντ' άλλων τσαμπουνάει. Στις σχέσεις συμφέροντος και εξάρτησης η τακτική είναι ανάλογη: ποιος στρατιώ*της έχει λόγο μπρος στον αξιωματικό, υπάλληλος στον διευθυντή, φοιτητής στον καθηγητή, πωλητής στον πελάτη- μούγκα και το σιχτίρισμα βουβό. Πόσοι οδηγοί, σωματοφύλακες, γραμματείς και βοηθοί επιφανών είναι όχι μόνο πιο έξυπνοι από το αφεντικό τους, αλλά επιπλέον έχουν την πρόνοια να μην το δείχνουν.
-

.Στα χρόνια της γυναικείας καταπίεσης, οι γυναίκες μηχανεύονταν χίλιους δυο τρόπους για να φέρουν βόλτα τον σατρά*πη σύζυγο. Η βασική συνταγή ήταν έτοι*μη από τις παλιότερες: «κάνε τον βλάκα», «άσ' τον να λέει», «μην απαντάς», «θα πει, θα πει, θα του περάσει», «θα σκούξει και θα σκάσει». Τα καθημερινά τερτίπια συμ*βίωσης ήταν στο ίδιο μοτίβο: όταν χυνόταν λίγος καφές από το φλιτζάνι στο πια*τάκι του τύραννου αναφωνούσαν αμέσως «λεφτά» για να γλιτώσουν την αγριάδα, ενώ για το κρασί που χύθηκε απ' το πο*τήρι «γούρι γούρι», επίσης για να διασώ*σουν την καλή διάθεση του τραπεζιού ή να αποφύγουν τα ντράβαλα έφταιγαν δεν έφταιγαν. Για να του ζητήσουν κάτι έπρε*πε να τον πιάσουν «στις καλές του» ή «στο κρεβάτι». Και πάντα να του υποβάλουν την ιδέα πλαγίως, έτσι που να νομίζει ότι εί*ναι δική του: «ό,τι πεις εσύ», «εσύ ξέρεις», «εσύ είσαι ο άντρας του σπιτιού», αυτά εί*χαν κάτω από τη γλώσσα τους- κορδωνόταν ο κάπρος και έκανε αυτό ακριβώς που ήθελαν. Έτσι προωθούσαν τις υποθέσεις του σπιτιού και κρατούσαν τη ρότα της οι*κογένειας.
_