Νέστος - Ξάνθη

[ΠΛΑΤΩΝ]

Φλαμίνγκος ανοίγουν τα πορτοκαλοκόκκινα φτερά τους ξεκινώντας μια νέα πτήση από το... υδροδρόμιο της λίμνης Βιστονίδας, ενώ άγρια άλογα κυκλοφορούν ελεύθερα δίπλα σε ερημωμένα χωριά. Με λίγη καλή τύχη θα ποζάρουν στον φωτογραφικό φακό. Αρκεί να μην είναι γεμάτη η κάρτα μνήμης με εικόνες από τον ποταμό Νέστο, που ελίσσεται σαν φίδι στα Στενά του, από την παλιά πόλη με τα αρχοντικά των πλούσιων καπνεμπόρων ή από τα μικρότερα χωριά με τα παραδοσιακά σπίτια, τις εκκλησίες και τα εντυπωσιακά τεμένη.
Οι διακοπές στην Ξάνθη χρειάζονται πολλές κάρτες μνήμης για να αποτυπωθεί η ομορφιά αυτού του τόπου και μόνο μία, αυτή που είναι μέσα σας, για να θυμάστε πάντα τη φιλοξενία των ανθρώπων της.


Η Ξάνθη είναι σχετικά νέα πόλη, πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού. Έχει 45.411 κατοίκους και απέχει 224 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη, 713 χλμ. από την Αθήνα, 121 χλμ. από την Αλεξανδρούπολη και 405 χλμ. από την Κωνσταντινούπολη.


Ένας δρασκελισμός και οι εικόνες από την πολύβουη «καινούργια» πόλη με τις άχρωμες πολυκατοικίες μοιάζουν να διαγράφονται. Μπροστά ανοίγεται ένας κόσμος διαφορετικός. Αυτός της παλιάς πόλης, με τα σημάδια του καπνού και της χρυσής εποχής του να είναι ακόμη φανερά στα λιθόστρωτα σοκάκια. Θα τα δείτε στα πολύχρωμα σπίτια με τους ζωγραφισμένους τοίχους, τα καγκελόφραχτα παράθυρα, τους μικρούς κήπους. Αρχοντικά που κάποτε στέγαζαν τους πλούσιους καπνέμπορους και χαρακτηρίζονταν από πολυτέλεια και μοναδική αρχιτεκτονική.
Ηπειρώτες και Δυτικομακεδόνες μάστορες έβαλαν το μεράκι τους, υπήρξαν όμως και άλλες επιρροές - από την ιταλική Αναγέννηση, τον γερμανικό Ρομαντισμό, τον ελληνικό Νεοκλασικισμό.
Παράλληλα υιοθετήθηκαν ανατολίτικες τεχνοτροπίες όπως τα σαχνισιά, που αποτελούν προέκταση του ορόφου ώστε να μπαίνει περισσότερο φυσικό φως στο εσωτερικό του.


Οικισμός με το όνομα Ξάνθη αναφέρεται για πρώτη φορά τον 1ο αι. π.Χ. από τον Στράβωνα.
Το όνομά της η πόλη το έλαβε, κατά πάσα πιθανότητα, από το θρακικό φύλο των Ξανθών.
Η επόμενη φορά που αναφέρεται η Ξάνθη είναι το 879 όταν αποτελούσε έδρα επισκοπής.
Τον 13ο αι. ήταν πλέον μεγάλη οχυρωμένη πόλη, την οποία πέρασε το χειμώνα του 1264 ο αυτοκράτορας Μανουήλ Β' Παλαιολόγος.
Τον επόμενο αιώνα η Ξάνθη, όπως και όλη η Θράκη, υπέφερε από τις βυζαντινές έριδες και το 1361 καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς.
Η πόλη παρήκμασε γρήγορα, ενώ διοικητικό και οικονομικό κέντρο της περιοχής έγινε η Γενισέα.
Σε όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας πάντως, η περιοχή παρέμεινε φημισμένη για τα καπνά της.

Η Ξάνθη, που καταστράφηκε ολοσχερώς το 1829 από σεισμό και πυρκαγιά, άρχισε και πάλι να αναπτύσσεται στα τέλη του 19ου αι., μετά τη λειτουργία της σιδηρογραμικής γραμμής Θεσσαλονίκης-Κωνσταντινούπολης και την καταστροφή της Γενισέας από πυρκαγιά.
Η οικονομική ανάπτυξη οδήγησε στη δημιουργία σχολείων και συλλόγων, κυρίως, ελληνικών.
Το 1912, κατά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο, καταλήφθηκε από τους Βούλγαρους και παρέμεινε στην κατοχή τους ως το 1919.
Τον επόμενο χρόνο η Ξάνθη ενσωματώθηκε στην ελληνική επικράτεια. Κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου εγκαταστάθηκαν στην περιοχή πρόσφυγες από τον Πόντο.


Το καλύτερο σημείο για να ξεκινήσετε την περιήγησή σας είναι η κεντρική πλατεία της πόλης.
Ακολουθήστε την οδό Β. Κωνσταντίνου που βρίσκεται πίσω ακριβώς από το Παλαιό Ρολόι και σύντομα θα φτάσετε στην πλατεία Αντίκα και από εκεί στην οδό Παλαιολόγου.
Στη Μαυρομιχάλη που θα συναντήσετε πιο κάτω, υπάρχει και το Δημαρχείο Ξάνθης, σε κτίριο που κτίστηκε το 1830 από τον Εβραίο καπνέμπορο Μωυσή. Επιστρέψτε στην Παλαιολόγου και στρίψτε δεξιά στην Ορφέως, περπατώντας έως τη διασταύρωσή της με την οδό Αντίκα.
Το διώροφο διατηρητέο κτίριο που θα δείτε στα αριστερά σας είναι το Αρχοντικό Καλούδη, κτισμένο το 1877. Ξεχωρίζει για τις μοναδικές εξωτερικές τοιχογραφίες και στις δύο όψεις του.
Απέναντί του βρίσκεται η Δημοτική Πινακοθήκη, ενώ δίπλα σχεδόν (επί της οδού Αντίκα) είναι το Λαογραφικό μουσείο.
Μεταξύ των οδών Αντίκα και Ματσίνη θα δείτε το 1ο Δημοτικό Σχολείο και Νηπιαγωγείο Στάλιου που ίδρυσε ο Π. Στάλιος, ένας από τους μεγαλύτερους καπνέμπορους της Ξάνθης το 1881.


Τα κτίρια-μνημεία είναι πολλά. Αν θέλετε να τα βρείτε εύκολα και γρήγορα, τότε προμηθευτείτε από το Λαογραφικό Μουσείο το έντυπο της Φιλοπρόοδης Ένωσης Ξάνθης (ΦΕΞ) με τις πέντε διαδρομές στον παραδοσιακό οικισμό της παλιάς πόλης.

Αξίζει να δείτε


Λαογραφικό Μουσείο
Δεν είναι ένα απλό αρχοντικό, είναι δύο διώροφα διατηρητέα κτήρια με ημιυπόγειο χώρο τα οποία, σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες, κτίστηκαν το διάστημα 1860-1862 από Ηπειρώτες τεχνίτες και ανήκαν στον καπνέμπορο Κουγιουμτζόγλου.
Είναι επίσης μια αναπαράσταση των -πολυτελών για την εποχή- κατοικιών όπου ζούσαν οι πλούσιοι καπνέμποροι.
Στο ισόγειο ξεχωρίζει το γραφείο του καπνέμπορου, αλλά και αυτό που φιλοξενούσε τις κυρίες.
Στον όροφο είναι τα υπνοδωμάτια, με πανέμορφες οροφογραφίες από Ξανθιώτες και Βαυαρούς καλλιτέχνες.
Το δωμάτιο όπου θα δείτε την κούκλα ενός μικρού παιδιού που παίζει πιάνο, είναι αφιερωμένο στον Μάνο Χατζιδάκι ο οποίος γεννήθηκε στην παλιά πόλη της Ξάνθης.
Το κτίριο έχει και δύο εξωτερικά χαμάμ. Στο μουσείο εκτίθενται παραδοσιακές φορεσιές, θρακιώτικες, ποντιακές και σαρακατσάνικες, χάλκινα και κεραμικά είδη μαγειρικής, παραδοσιακά κοσμήματα, υφαντά, καθώς και έργα ζωγραφικής.
Βρίσκεται στην οδό Αντίκα 5 και 7. Ώρες λειτουργίας: 08.30 έως 14.30 Τετάρτη έως Παρασκευή και 10.30 έως 15.00 το Σάββατο και την Κυριακή. Δεν αποκλείεται όμως να το πετύχετε ανοικτό και τα απογεύματα. Είσοδος: 2€. Τηλ. επικοινωνίας: 24510-25421.


Μουσείο Φυσικής Ιστορίας
Μία αρκούδα κοιτάζει αγριεμένη, ένα όρνεο ανοίγει τα φτερά του κρατώντας στα νύχια του έναν ασβό.
Μοιάζουν με αληθινά, αλλά δεν είναι. Στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας θα δείτε ταριχευμένα πάνω από 80 είδη πανίδας της Ξάνθης, από λύκους και αγριόγατες μέχρι όρνεα και αετούς.
Ανατολικής Ρωμυλίας 10, τηλ. 25410-212.12, ώρες λειτουργίας: Δευτέρα έως Παρασκευή, 09.00 το πρωί έως 15.00 το μεσημέρι. Είσοδος ελεύθερη.


Το μεγάλο παζάρι
Η ακριβής του ηλικία δεν είναι γνωστή, για χάρη του όμως έρχονται πούλμαν από τις γύρω περιοχές, αφού δεν είναι ένα οποιοδήποτε παζάρι, αλλά τουριστικό αξιοθέατο και συνάντηση πολιτισμών. Θεωρείται ότι είναι το μεγαλύτερο παζάρι της βόρειας Ελλάδας.
Έμποροι, πραματευτές αλλά και απλοί χωρικοί και βιοτέχνες έρχονται από τη γύρω περιοχή ή και από μεγάλη απόσταση για να πουλήσουν τα προϊόντα τους.
Το καλύτερο, όμως, είναι οι φοβερές ατάκες που ακούγονται, όπως: «Παντελόνι με δύο μπατζάκια και δύο ευρώ (ένα για κάθε μπατζάκι)» - «Πλεχτή μπλούζα από μαλλί της Άννας Βίσση»! Το παζάρι λειτουργεί κάθε Σάββατο, από 07.00 έως 15.00, πίσω από την Πυροσβεστική.


Δημοτική Πινακοθήκη
Στη γωνία των οδών Ορφέως και Πινδάρου θα δείτε ένα διώροφο κτίριο-ζωγραφιά: το αρχοντικό που στεγάζει τη Δημοτική Πινακοθήκη ανήκε στην οικογένεια Καλεύρα και από το 1993 είναι ιδιοκτησίας του Δήμου Ξάνθης.
Είναι τυπικό δείγμα ηπειρώτικης και δυτικομακεδονικής αρχιτεκτονικής, το οποίο έχει υπέροχα ξυλόγλυπτα ταβάνια.
Η πινακοθήκη ονομάζεται «Χρήστος Παυλίδης» από τον εκλεκτό Ξανθιώτη ζωγράφο που της χάρισε έναν αξιόλογο αριθμό πινάκων του.
Λειτουργεί από το 1970 με ευθύνη της Στέγης Γραμμάτων και Καλών Τεχνών Δήμου Ξάνθης και φιλοξενεί 120 έργα, κυρίως πίνακες ζωγραφικής και χαρακτικά (τηλ. επικοινωνίας: 25410-76.363).


Η ''παραλία''
Αν σας δώσουν ραντεβού στην «παραλία» της Ξάνθης μην κατεβείτε στα... Άβδηρα ή το Πόρτο Λάγος! Έχει και η πόλη την «παραλία» της, δίπλα στον ποταμό Κόσυνθο και το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο.
Εδώ βρίσκονται οι καφετέριες-στέκια των φοιτητών. Παράλληλα με τον Κόσυνθο (από την πλευρά του Πανεπιστημίου) υπάρχει ένα μικρό πάρκο, στο οποίο μπορείτε να κάνετε τον περίπατό σας.


Μονή Παναγίας Αρχαγγελιώτισσας
Η μονή, χτισμένη στις παρυφές του ορεινού όγκου της Ροδόπης, πάνω από τη συνοικία Σαμακόβ της Ξάνθης, δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς ιδρύθηκε (πιθανώς τον 14ο αι.).
Η μονή ισοπεδώθηκε από σεισμό στις 30 Μαρτίου 1829 και ξαναχτίστηκε κατά την περίοδο 1841-1874.
Επί βουλγαρικής κατοχής (1913-1919) χάθηκαν τα περισσότερα κειμήλια, εικόνες και 33 χειρόγραφοι κώδικες.,
Κατά τον Μεσοπόλεμο μεγάλο μέρος της κτηματικής περιουσίας της μονής απαλλοτριώθηκε προκειμένου να εγκατασταθούν πρόσφυγες.
Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο αναστηλώθηκαν και ανακαινίστηκαν πολλά κτήρια και η μονή μετατράπηκε από ανδρική σε γυναικεία.
Στο καθολικό, που είναι αφιερωμένο στην Παναγία, φυλάσσονται λείψανα του Αγίου Παντελεήμονα.

Οι καπναποθήκες
Αρχιτεκτονικό κόσμημα είναι το περίφημο «Π» στη διασταύρωση των οδών Αποστόλων και Οδυσσέως Ανδρούτσου.
Ονομάζεται έτσι από το σχήμα που έχουν οι καπναποθήκες οι οποίες κτίστηκαν το 1890.
Προς το παρόν στεγάζονται υπηρεσίες της διευρυμένης Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, αλλά στο συγκρότημα πρόκειται να δημιουργηθεί Μουσείο Καπνού.

Χρήσιμα τηλέφωνα
Δήμος Ξάνθης: 25410-24444
Αστυνομία: 25410-23333
ΚΤΕΛ: 25410-22684
Νοσοκομείο: 25410-72131-3