Απόψε δεν έχουμε φίλους

[ΠΛΑΤΩΝ]

ΑΠΟΨΕ ΔΕΝ ΕΧΟΥΜΕ ΦΙΛΟΥΣ
Συγγραφέας: Σοφία Νικολαΐδου
Εκδόσεις Μεταίχμιο
Σελίδες: 280
Τιμή: 17-20€

Το τρίτο μυθιστόρημα της Σοφίας Νικολαΐδου, «Απόψε δεν έχουμε φίλους», διαχειρίζεται το βάρος εβδομήντα τεσσάρων χρόνων νεοελληνικής ιστορίας, από το 1934 ώς το 2008. Γερμανόφιλοι πανεπιστημιακοί του 1943, υποψιασμένοι επιστήμονες του 1981, συνδικαλιστές φοιτητές του 1985 και κουκουλοφόροι του Δεκέμβρη 2008. Ταγματασφαλίτες και χαφιέδες του 1944, αποκατεστημένοι του 1969, και γλειψιματίες του 1989. Πρόσφυγες που γλίτωσαν από το 1922, Πόντιοι που είδαν τις εκκαθαρίσεις το 1937, Εβραίοι που βίωσαν τη δημόσια διαπόμπευση το 1943, κρατούμενοι των Ναζί που δεν ανήκαν στο ΕΑΜ το 1944, πορείες και συνθήματα και νεολαίοι που ξεσηκώθηκαν μετά τον φόνο του Αλέξη... Οι εκτελέσεις στα κατοχικά στρατόπεδα, οι λεηλασίες στα εβραϊκά σπίτια, οι αθωώσεις των δωσιλόγων στα Ειδικά Δικαστήρια μετά την Απελευθέρωση, ο ερευνητής που ενοχλεί. Τα σφραγισμένα στόματα και τα αλλήθωρα μάτια. Ελληνες εναντίον Ελλήνων: το μεγάλο ''Γιατί'' και οι ρίζες του.


Με αυτά τα υλικά, η Σοφία Νικολαΐδου έγραψε ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα για την Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, που ανανεώνει αυτό το είδος όπου ξεχώρισαν η Μάρω Δούκα, ο Δημήτρης Νόλλας κ.ά. Διότι προεκτείνει τη συζήτηση ταυτόχρονα προς τους μύθους του πρόσφατου παρελθόντος και προς την αμφισβήτηση του σήμερα, ενώ εισάγει στην αρένα ως πρωταγωνιστές, τις επιστημονικές αυθεντίες και τους σταρ των αμφιθεάτρων.


Το βιβλίο ανοίγει και κλείνει με εικόνες βανδαλισμών από τα επεισόδια του Δεκεμβρίου του 2008, αλλά εστιάζει σε παλιότερες περιόδους, με τη φιλοδοξία ν' αναδείξει τις ρίζες της παθογένειας που ταλανίζει ακόμα την πολιτική και την πνευματική μας ζωή. Η Ιστορία εισβάλλει στις ζωές των ηρώων και τους αναγκάζει, θέλουν δεν θέλουν, να διαλέξουν πλευρά. Ο πυρήνας του βιβλίου συνοψίζεται στη φράση που διατυπώνει ένας ήρωας: «Όπως καταλαβαίνεις, παιδί μου, η Ιστορία είναι υπόθεση προσωπική. Πρώτα κοιτάς πού χύθηκε το αίμα σου και ύστερα διαλέγεις πλευρά».


Ολα ξεκινούν όταν αρχίζει να πνέει ο αέρας της Αλλαγής και ένας αθόρυβος φοιτητής, εγγονός πρόσφυγα, έχει την αποκοτιά να κάνει διδακτορικό για τους δωσίλογους, με επίκεντρο τη δράση ενός ισχυρού γερμανοφασιστικού σωματείου (που παραπέμπει στην οργάνωση Εθνική Ενωσις «η Ελλάς»). Επιβλέπων καθηγητής του ένας ακραιφνής ιστορικός της Σχολής, ο οποίος ενώ τον ενθαρρύνει, στο τέλος θα τον καρατομήσει. Διότι ο νεαρός θα καταφέρει να ξεκλειδώσει την άλλη πλευρά και θα καταλήξει σε συμπεράσματα δυσκολοχώνευτα, οπότε η επιστημονική του εντιμότητα θα θεωρηθεί άκαιρη και το σύστημα θα τον εξοστρακίσει.


Τον χορό σέρνουν οι χαρακτήρες που ξεπροβάλλουν ανάγλυφοι αντιπροσωπεύοντας διαφορετικές στάσεις ζωής. Είναι τα υποκείμενα της Ιστορίας -που ταυτόχρονα επηρεάζονται από αυτήν- και οι μελετητές της. Η συγγραφέας παρακολουθεί παράλληλα και τους μεν και τους δε, για να μας πει ότι η Ιστορία αποτελεί όπλο για όποιον ξέρει να τη χειρίζεται.

Στο κέντρο λοιπόν της πλοκής, τρεις καθηγητές:
1. Ο Αστερίου, της Νεώτερης Ιστορίας, που μπορεί να πίνει το αίμα των φοιτητών και των φίλων του, αλλά δεν έρχεται στο μάθημα με προκατασκευασμένες απόψεις και βασανίζει τις πηγές. Ωστόσο κάποια στιγμή στα μέσα του ΄80, μετά την επιστημονική ακύρωσή του από τη χούντα και την πανηγυρική του αποκατάσταση, θα ανοιχτεί προς την πολιτική και θα φθάσει να υπονομεύσει τη διατριβή που αποδεικνύει ότι τα Τάγματα Ασφαλείας δεν στελεχώθηκαν μονάχα από δεξιούς αλλά και από παλιούς βενιζελικούς ή και αποστάτες της Αριστεράς.
2. Ο Εξάγγελος, της Φιλοσοφίας, μηχανορράφος, γερμανοτραφής, καλλιεργημένος, λάβρος αντικομμουνιστής που υπήρξε ιδεολόγος του εθνικοσοσιαλισμού από το 1934, αξιοποίησε μαυραγορίτες και χαφιέδες το 1944, και γέρος, θα ανοίξει τους φακέλους του στον φοιτητή, προκειμένου η στάση του να κριθεί αντικειμενικά από την επιστήμη.
3. Ο Νικηφορίδης, τέλος, εκφραστής του πνεύματος του Διαφωτισμού, ανοιχτός στις πολλές ερμηνείες της Ιστορίας, χωρίς κομματική ταυτότητα, που θα πέσει θύμα της εποχής και θα δολοφονηθεί το 1944 από συνεργάτες του κατακτητή και πιόνια του Εξάγγελου. Γύρω από τον καθέναν τους, κόσμοι ολόκληροι: ο οπαδός του Αντρέα συνδικαλιστής φοιτητής που θα ενταχθεί στο πανεπιστημιακό κατεστημένο, η ανήσυχη μεταπτυχιακή φοιτήτρια που θα λάμψει στις μπουάτ, η Μικρασιάτισσα γιαγιά, ο μαυραγορίτης που την ορεγόταν, ο βασανιστής που θα δολοφονηθεί άγρια κ.ά.

[soraver]

endiaferon