Περιπλάνηση στην Αφρική

[ΠΛΑΤΩΝ]

ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ
Συγγραφέας: Alberto Moravia
Εκδόσεις Κέδρος
Σελίδες 268
Τιμή: 14-16€

Ο δημοφιλής Ιταλός συγγραφέας Alberto Moravia είχε πάθος με την Αφρική. Μαζί με τη σύντροφό του, συγγραφέα Ντάτσια Μαραΐνι, και εκλεκτούς φίλους, όπως ο Πιερ Πάολο Παζολίνι και η Μαρία Κάλλας, περιπλανιόταν επί 18 χρόνια μακριά από τα τουριστικά θέλγητρα των αφρικανικών μεγαλουπόλεων, σ’ ένα τοπίο καθαρόαιμης, άγριας ομορφιάς, όπου κυριαρχούσαν ο αρχέγονος φόβος, το άφατο μυστήριο, η απρόβλεπτη αρμονία, οι πυρακτωμένες αισθήσεις.
Το έρημο κτίριο του τελωνείου στα σύνορα μεταξύ Ρουάντας και Τανζανίας. Το Χοτέλ Εξέλσιορ, η παράγκα-πανδοχείο τύπου Άγριας Δύσης στο Μπιχαραμούλο. Μια γυναίκα Μασάι, με το μωρό στο στήθος, παζαρεύει την τιμή για τα μπετόνια της περιζήτητης βενζίνης που έχει φυλαγμένα στην καλύβα της. Αμίλητοι λογχοφόροι νομάδες ενθουσιάζονται στη θέα μιας Πολαρόιντ.


Αυτή την «άλλη» Αφρική αποτυπώνει στα ημερολόγιά του ο Αλμπέρτο Μοράβια, με την ειλικρινή καταγραφή ενός ευαίσθητου ταξιδευτή. Ο συγγραφέας υπήρξε κυνικός και ταυτόχρονα μοραλιστής: ο ρεαλισμός του είναι ειρωνικός και διαυγής, πάντοτε όμως παράγει την εντύπωση ότι η πραγματικότητα είναι πιο αλλόκοτη από τη μυθοπλασία.
Τα ημερολόγιά του δόθηκαν στη δημοσιότητα μετά θάνατον. Και ιδού, γραμμένα στα μέσα της δεκαετίας του 1980, τα ημερολόγια του Αλμπέρτο Μοράβια διατηρούν το ενδιαφέρον τους ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα. Κατ΄ αρχάς, γιατί πρόκειται για τον ίδιο τον πολυδιαβασμένο Μοράβια (1907-1990) με την απλή, στρωτή γραφή του. Επειτα, γιατί οι πολιτισμικές και φυσικές σταθερές της Μαύρης Αφρικής είναι ανθεκτικές στον χρόνο, παρά τη λαίλαπα της παγκοσμιοποίησης, τις δεκάδες πολεμικών συρράξεων που έζησε έκτοτε η ήπειρος, τις γενοκτονίες και τις συστηματικές οικολογικές καταστροφές. Τέλος, γιατί ο ψυλλιασμένος αναγνώστης μπορεί να κάνει συγκρίσεις ανάμεσα στο τότε και στο τώρα.


Το βιβλίο είναι γραμμένο με τη μορφή του ανεπεξέργαστου ημερολογίου, χωρίς να παρατίθενται οι ημερομηνίες του κάθε ταξιδιού έτσι ώστε, λίγο πονηρά, να προσδοθεί στο πόνημα διαχρονικότητα. Αλλά το αίτημα της διάρκειας σκοντάφτει στα σκληρά γεγονότα: λ.χ., ο πληθυσμός χωρών όπως η Γκαμπόν που περιγράφονται εδώ έκτοτε έχει τριπλασιαστεί, περιοχές που περιγράφονται ως παρθένες όπως η Μαγιούμπα είναι πλήρως ανεπτυγμένες τουριστικά, στη Ρουάντα ζήσαμε μια από τις μεγαλύτερες γενοκτονίες στην ιστορία της ανθρωπότητας, η Τανζανία δεν βιώνει πλέον το σοσιαλιστικό όνειρο του οραματιστή προέδρου Νυερέρε, ενώ η Ζιμπάμπουε (πρώην Ροδεσία) υπέστη τις κυρώσεις της διεθνούς κοινότητας για τις απόπειρες του Μουγκάμπε να εθνικοποιήσει και αναδιανείμει μέσω ενός όντως διεφθαρμένου πολιτικού καθεστώτος τις γαίες που είχαν υφαρπάξει στο μακρινό παρελθόν οι λευκοί έποικοι.


Ετσι, το παρόν πόνημα μοιάζει με παλιοκαιρισμένη δημοσιογραφία, σαν να ψάχνεις στα αρχεία της εποχής χωρίς εν τούτοις να μπορείς να τοποθετήσεις τον ιστορικό περίγυρο στο πραγματικό του πλαίσιο.
Παρά ταύτα, και έχοντας υπόψη τα προαναφερόμενα, το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα. Παρότι οι ντόπιοι απουσιάζουν ως επί το πλείστον, ο Μοράβια σκύβει με αγάπη στο ατελεύτητο αφρικανικό τοπίο, παρατηρεί την πανίδα από την ασφάλεια των τουριστικών εγκαταστάσεων των εθνικών δρυμών, ανακαλεί την Αφρική του Χεμινγουέι, του Σελίν και του Ρενέ Ντυμόν, ακουμπάει το μεγάλο τροπικό δάσος αν και ποτέ δεν διεισδύει σε αυτό -θεωρώντας το θλιβερό και μελαγχολικό-, αφουγκράζεται τις διαστρεβλωμένες, γεμάτες κλισέ περιγραφές λευκών ξενοδόχων και επίσης λευκών οικολόγων που ασχολούνται με τους «γορίλλες στην ομίχλη» και κάνει μερικές οξυδερκείς παρατηρήσεις για τον τεχνητό χαρακτήρα των εθνικών πάρκων, για την καρδιά του δάσους όπου κάποιοι ζουν κι ας μην το ξέρουμε, για τις απειλές κατά της οικολογικής ισορροπίας για τις νησίδες της ανάπτυξης μέσα σε έναν ωκεανό υπανάπτυξης και για το εν γένει μέλλον της ηπείρου.
Ευτυχώς που διατυπώνει μετά λόγου γνώσεως, την άποψη ότι «στην Αφρική η φύση είναι πιο δυνατή από τον άνθρωπο». Μέχρι εκεί όμως.