Μάτα Χάρι

[ΠΛΑΤΩΝ]

Η πιο διάσημη κατάσκοπος του κόσμου γεννήθηκε στην Ολλανδική πόλη Leeuwarden, στις 7 Αυγούστου του 1876, με το όνομα Margaretha Geertruida Zelle. Σκούρα επιδερμίδα, φιλήδονα χείλη, τεράστια μαύρα εκφραστικά μάτια, ένα ωραίο λάθος της Φύσης που ουδεμία σχέση είχε με τα χαρακτηριστικά της αρίας φυλής.
Το ερωτικό της ταμπεραμέντο φάνηκε από πολύ νωρίς, όταν εκδιώχθηκε από το σχολείο της επειδή συνελήφθη να ερωτοτροπεί με τον διευθυντή. Στα 18 της παντρεύτηκε έναν Ολλανδό αξιωματικό του στρατού, τον Τζόνι Μακ Λέοντ, τον οποίο γνώρισε μέσω αγγελίας σε μια εφημερίδα που κυκλοφορούσε στο Αμστερνταμ.

Η Νον βαν Μούρικ, νεότερη κόρη του Μακ Λέοντ από τον τρίτο γάμο του, λέει ότι επρόκειτο πραγματικά για κεραυνοβόλο έρωτα: «Αν διαβάσεις την αλληλογραφία τους εκείνης της περιόδου, σου κόβονται τα γόνατα... Ηταν τρελοί ο ένας για τον άλλο».
Υστερα από ένα σύντομο σχετικά ειδύλλιο και θυελλώδες, παντρεύτηκαν και εγκαταστάθηκαν στο Αμστερνταμ. Εκεί γεννήθηκε και το πρώτο παιδί τους, ο Νόρμαν, λίγο προτού πάρει μετάθεση ο Μακ Λέοντ για τις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες. Τα προβλήματα όμως στο ζευγάρι ήταν ήδη εμφανή, ακόμη και επάνω στο καράβι που τους μετέφερε στον προορισμό τους.
«Ο πατέρας μου έλεγε πολύ αργότερα» συνεχίζει η Βαν Μούρικ «ότι εκείνη φλέρταρε με κάθε διαθέσιμο αξιωματικό στο πλοίο, τον οποίο γνώριζε ότι εκείνος μισούσε». Στις Ινδίες υπήρξε μια περίοδος ανακωχής για το ζευγάρι, η οποία επισφραγίσθηκε με τη γέννηση ενός δεύτερου παιδιού, της Νον (δεν πρόκειται για τη Νον βαν Μούρικ). Σύντομα όμως επήλθε η καταστροφή.

Μια ημέρα η (όπως αποδείχθηκε αργότερα ψυχοπαθής) υπηρέτρια που είχαν στο σπίτι τους επιχείρησε να ξεκληρίσει ολόκληρη την οικογένεια ρίχνοντας δηλητήριο στο φαγητό. Τελικά μοναδικό θύμα της απόπειράς της υπήρξε ο τρίχρονος Νόρμαν. Ο Μακ Λέοντ όμως θεώρησε υπεύθυνη τη σύζυγό του για το κακό που τους βρήκε και τη χώρισε άμα τη εσπευσμένη, λόγω του γεγονότος, επιστροφή του ζεύγους στην Ολλανδία. Εκεί η νεαρή Μαργκαρέτα βρέθηκε κυριολεκτικά στον δρόμο έχοντας χάσει και την επιμέλεια της κόρης της.


Μη έχοντας σε τίποτε να ελπίζει από τη ζωή της στο Αμστερνταμ, μπήκε σε ένα τρένο για το Παρίσι, με άδειες τσέπες και δίχως αποσκευές. Εκεί αποφάσισε να υποδυθεί τον ρόλο της εύθυμης χήρας αριστοκρατικής γενιάς για να διεισδύσει στα σαλόνια των ευγενών. Μετά από μικρό χρονικό διάστημα άρχισε η επιτυχημένη καριέρα της ως σόου γούμαν.

Εδινε παραστάσεις εξωτικών χορών αναμειγνύοντας φιγούρες ινδικής προέλευσης με στοιχεία από την Ιάβα, ενώ συγχρόνως και σταδιακώς επιδιδόταν σε ένα αρχέγονο στριπ τιζ. Φυσικό ήταν να γίνει αμέσως διάσημη. Στην καρδιά της Μπελ Επόκ, στη χρυσή εποχή δηλαδή για τον χορό, τη μουσική και τη μόδα στο προπολεμικό Παρίσι, έκανε θραύση στην τοπική μπουρζουαζία ως «ανεξάρτητη» γυναίκα. Φορώντας την αυθεντική χρυσοποίκιλτη στολή ανατολίτισσας χορεύτριας (η ιδέα ήταν δική της) και με έντονο τον αισθησιασμό στην έκφραση του προσώπου και στις κινήσεις της, που είχαν σχεδόν θρησκευτικό χαρακτήρα, έκανε την πρώτη μεγάλη επιτυχία της με την εμφάνισή της στο Musee Guimet.
Τέτοιες μεγαλόπνοες ατραξιόν ήταν σπάνιες για τα ήθη της εποχής. Τότε υιοθέτησε και το όνομα Μάτα Χάρι, που στην Ινδονησιακή διάλεκτο σημαίνει «Πρωινό Βλέμμα».


Εν τω μεταξύ τα έσοδα από τις εμφανίσεις της ήταν άκρως ικανοποιητικά. Σε μια εποχή όπου το γυναικείο σώμα μετά βίας αποκαλυπτόταν ολόκληρο ακόμη και στην κρεβατοκάμαρα των παντρεμένων ζευγαριών, εκείνη δεν δίσταζε να το θέσει σε κοινή θέα στο φινάλε του χορού της συμπαρασύροντας το παριζιάνικο κοινό, που αποτελούνταν από διανοούμενους, δημοσιογράφους και διπλωμάτες, σε ρήξη. Υπήρχαν εκείνοι που τη λάτρεψαν, όπως ο βρετανός δημοσιογράφος Αστον Γουλφ που ήταν εκεί και ο οποίος έγραψε αργότερα: «Εξεπλάγην όταν είδα τη φιγούρα μιας όμορφης γυναίκας να υλοποιείται πίσω από μια εκθαμβωτική αραχνοΰφαντη χρυσαφένια γάζα... Απαλά, σχεδόν ανεπαίσθητα και με ανείπωτη λεπτότητα στην κίνησή της άρχισε να χορεύει...».


Η συνέχεια της πορείας της ήταν ήδη προδιαγεγραμμένη. Η Μάτα Χάρι απέσπασε τα πιο θερμά χειροκροτήματα σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο όπου περιόδευσε χορεύοντας. Συγκρίθηκε ακόμη και με την περίφημη για την εποχή Ισιδώρα Ντάνκαν όσον αφορά τον αισθησιασμό και την τεχνική της πάνω στη σκηνή. Ενέπνευσε τον Μασνέ (ο οποίος την περιέλαβε ως ηρωίδα σε μια όπερά του) και δημιούργησε τεράστια αίσθηση όταν εμφανίστηκε στη Σκάλα του Μιλάνου. Ευρισκόμενη όμως στην κορυφή της καριέρας της είχε ήδη αρχίσει να σπέρνει μόνη της τους σπόρους της καταστροφής της.

Ανάμεσα στους ισχυρούς άνδρες που υπήρξαν εραστές της συγκαταλεγόταν εκείνη την εποχή και ο Αλφρεντ Κίπερτ, ένας πάμπλουτος βερολινέζος συνταγματάρχης του γερμανικού στρατού. Μαζί του έμεινε για δύο περίπου χρόνια, ως το 1908, κατά τα οποία εκείνος την πήγαινε συχνά για να της δείξει με υπερηφάνεια τα μυστικά γερμανικά στρατηγεία στη Σιλεσία και αλλού. Η Μάτα Χάρι φυσικά είχε την ευκαιρία να σχηματίσει τη δική της άποψη και για την Ιερή Συμμαχία μέσω διαφόρων επιφανών εραστών της, όπως ήταν ο γάλλος υπουργός Πολέμου, στρατηγός Αντόλφ-Πιερ Μεσιμί. Ακολούθησαν βεβαίως και άλλοι...
Πλησιάζοντας όμως τα 40, και ενώ στο μεταξύ είχαν βγει στην «πιάτσα» νεότερες, φρέσκες και καλλίγραμμες γυναίκες με προκλητικές αναλογίες, ο ανταγωνισμός είχε γίνει πολύ δύσκολος για τη Μάτα Χάρι σε όλους τους τομείς της καριέρας της: και ως χορεύτριας και ως πόρνης πολυτελείας. Το 1914 το παραμύθι είχε τελειώσει οριστικά. Χωρίς καθόλου χρήματα για μία ακόμη φορά και χωρίς δουλειά αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Ολλανδία. Τότε ξέσπασε και ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος...


Οπως συνέβη παλαιότερα με τον χορό, έτσι και στις γερμανικές μυστικές υπηρεσίες η Μάτα Χάρι μπήκε κατόπιν τυχαίας παροτρύνσεως από έναν εραστή της. Το 1915 βρέθηκε να εκπαιδεύεται στην πρωτόγονη ακόμη τέχνη της κατασκοπείας, σε ένα ξενοδοχείο στην Κολονία. Η εκπαίδευση όμως κατέληξε απλώς σε μια σειρά ατέλειωτες πολιτικές συζητήσεις μεταξύ εκπαιδευτών και εκπαιδευομένης. Στην πρώτη της μυστική «επιχείρηση» απέτυχε να δώσει στους προϊσταμένους της χρήσιμα στοιχεία, παρά το γεγονός ότι εισέπραξε μια γερή αμοιβή για το «έργο» της. Παρ' όλα αυτά, και μόνο το γεγονός ότι η Μάτα Χάρι είχε συνεργαστεί με τη γερμανική Μυστική Υπηρεσία, τη στιγμάτισε. Σύμφωνα με τον γαλλικό στρατιωτικό νόμο, η ολλανδή χορεύτρια θα κρινόταν ένοχη ακόμη και για το γεγονός ότι μίλησε με ξένους αξιωματικούς εν καιρώ πολέμου. Πόσο μάλλον αν αναλογιστεί κανείς τις ορδές ενστόλων που πέρασαν από την κρεβατοκάμαρά της. Με αυτό το παρελθόν δύσκολα θα μπορούσε να στηρίξει την υπεράσπισή της αργότερα.


Το καθοριστικό στοιχείο για την τελική εθνική και πολιτική της τοποθέτηση ήταν ο έρωτας. Το 1916 ερωτεύτηκε στο Παρίσι τον νεαρό Ρώσο αξιωματικό Βαντίμ ντε Μασλόφ. Προκειμένου να αποσυρθεί από τη δημόσια ζωή και την πορνεία και να υποστηρίξει τον Ντε Μασλόφ, συμφώνησε να δουλέψει για τη γαλλική κατασκοπεία.
Οι Γάλλοι της προσέφεραν 1.000.000 φράγκα για να αξιοποιήσει το διεθνές δίκτυο εραστών της, κατασκοπεύοντας τους Γερμανούς. Για το σκοπό αυτό πραγματοποίησε πολλά ταξίδια στην Ευρώπη και κατά την τελευταία αποστολή της στην Ισπανία, αποπλάνησε τον Γερμανό στρατιωτικό ακόλουθο προκειμένου να του εκμαιεύσει απόρρητα σχέδια. Εκείνος με τη σειρά του υπονόησε μέσω τηλεγραφήματος στους δικούς του ότι η Μάτα Χάρι αποδέχθηκε να δουλεύει για όφελος της Γερμανίας.


Αν και η διπλή κατασκοπία δεν αποδείχθηκε ποτέ, με την επιστροφή της στο Παρίσι η Μάτα Χάρι συνελήφθη από τις γαλλικές μυστικές υπηρεσίες και καταδικάστηκε σε θάνατο ύστερα από το στρατοδικείο που έλαβε χώρα κεκλεισμένων των θυρών τον Ιούλιο του 1917 στο Δικαστικό Μέγαρο του Παρισιού. Εκτελέστηκε από μια ομάδα 13 στρατιωτών στο Βανσέν στις 15 Οκτωβρίου του 1917.

«Πρέπει να ήταν πολύ γενναία γυναίκα. Χαμογελώντας αρνήθηκε να της δέσουμε το μαντίλι γύρω από τα μάτια, μπροστά στο απόσπασμα. Λίγο προτού πυροβολήσουμε μας έκανε ένα μικρό νεύμα με το χέρι της. Πιστεύω * ελπίζω * ότι η δική μου σφαίρα ήταν η μόνη κενή στο απόσπασμα...» είπε το 1995 το μοναδικό εν ζωή μέλος του εκτελεστικού αποσπάσματος, ο Μορίς Αμπλίν, ο οποίος τότε παρέλαβε και το γαλλικό στρατιωτικό μετάλλιο της Λεγεώνας της Τιμής.
Πάντως το ομιχλώδες πρωινό του 1917 οι εκτελεστές της το μόνο που έβλεπαν στο ξαπλωμένο πάνω στο λασπωμένο χώμα του Βανσέν νεκρό σώμα της ολλανδής χορεύτριας ήταν η συντριβή ενός διεφθαρμένου συμβόλου της παρισινής παρακμής...