Νέστος

Makjunior · 13-03-08, 00:03

ΦOTΩΓPAΦIEΣ: ΓIΩPΓOΣ ΔETΣHΣ

Μοναδικά οικοσυστήματα όπου αναπαράγονται και ζουν σπάνια είδη πουλιών, μέσα σε θηριώδη βλάστηση από πλατάνια, κέδρους, ερυθρελάτες, σημύδες, μακεδονίτικα πεύκα. Παράλληλα με τις όχθες του Νέστου, εδώ και χιλιετίες,κοινότητες ανθρώπων έχουν συνδέσει την τύχη τους μαζί του. 234 χιλιόμετρα γεμάτα… ζωή απ' το ποτάμι.Οι πανύψηλες λεύκες του Κοτζά Ορμάν, που σημαίνει «μεγάλο δάσος», «ακολουθούν» το ποτάμι ώς τις εκβολές του. Από τα 125.000 στρέμματα δάσους έχουν απομείνει μόλις 4.500.
Ο Νέστος, στα 240 χιλιόμετρα της πορείας του, διαμορφώνει μια σειρά από διαφορετικά τοπία: δασωμένες κοιλάδες, καλλιεργημένη γη,στενά φαράγγια. Τόσο το ποτάμι όσο και οι όχθες του φιλοξενούν δεκάδες διαφορετικές δραστηριότητες.Το δάσος σχεδόν αγγίζει το παράθυρο του τρένου και χάνεται πίσω με μεγάλη ταχύτητα. Εναλλάσσονται μικρά διαστήματα σκοταδιού, καθώς το τρένο εισβάλλει στα συνεχόμενα τούνελ. Μέσα σ' αυτό το ραγδαία μεταβαλλόμενο σκηνικό παρεμβάλλονται σύντομες εικόνες του ποταμού. Eνα καλειδοσκόπιο της φύσης εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μου.
Ο Νέστος αργοκυλάει προς τη θάλασσα μέσα από το πανέμορφο φαράγγι. Το τρένο σταματάει στον έρημο σταθμό των Λιβερών. Μεγάλοι και μικροί κατεβαίνουν φορώντας ήδη τα κόκκινα σωσίβιά τους και ξεφορτώνουν από τη σκευοφόρο πολύχρωμα κανό. Τα μεταφέρουμε ώς το ποτάμι. Μετά την απαραίτητη εκπαίδευση, οι προμήθειες φορτώνονται σε πλαστικά βαρέλια και η πλεύση ξεκινά. Η οπτική εκ των έσω που προσφέρει αυτή η τετράωρη κατάβαση ώς τη Γαλάνη είναι μοναδική. Ο μικρός βαθμός δυσκολίας δίνει τη δυνατότητα ακόμα και σε παιδιά να συμμετάσχουν.Ο ορεινός τουρισμός έχει αναπτυχθεί πρόσφατα εδώ αλλά η περιοχή κατοικείται από την προϊστορική εποχή. Το ποτάμι κατακτήθηκε στο παρελθόν από πολλούς εισβολείς. Ρωμαίοι, Φράγκοι αλλά κυρίως Τούρκοι και Βούλγαροι πέρασαν αφήνοντας επιρροές, σημάδια και μια ιστορία γεμάτη αιματηρές συγκρούσεις.Ο Νέστος στα 240 χιλιόμετρα της πορείας του διαμορφώνει μια σειρά από διαφορετικά τοπία. Δασωμένες κοιλάδες, καλλιεργημένη γη, στενά φαράγγια και το ήρεμο δέλτα συνθέτουν το χαρακτήρα του ποταμού. Η ανθρώπινη επέμβαση για την εκμετάλλευση της υδροηλεκτρικής ενέργειας, με την κατασκευή των φραγμάτων Πλατανόβρυσης και Θησαυρού πρόσθεσε στα τοπία και τις λίμνες, επιφέροντας όμως ανάλογες επιπτώσεις στην οικολογική ισορροπία.

Aφετηρία το δάσος Φρακτού

Αρχίζω την περιήγηση από το δάσος Φρακτού στη Ροδόπη απ' όπου πηγάζουν πολλά ποτάμια που τροφοδοτούν το Νέστο. Εδώ η Φύση είναι στα κέφια της, αφού η ανθρώπινη παρουσία είναι ελεγχόμενη από το δασαρχείο Δράμας. Στην καρδιά του δάσους απαγορεύεται η πρόσβαση κι έτσι το δάσος γεννιέται, ζει και πεθαίνει μόνο του, προσφέροντας καταφύγιο σε πολλά είδη με κορυφαίο «οικοδεσπότη» την αρκούδα. Λίγα σπιτάκια προσφέρουν κατάλυμα σε δασικούς υπαλλήλους και ερευνητές, ενώ ένας ξενώνας μπορεί να φιλοξενήσει επισκέπτες με άδεια δασαρχείου. Ο Σάββας κι ο Δημήτρης, οδηγός και δασοφύλακας αντίστοιχα, έχουν αναλάβει την ξενάγησή μου. Καλοχαραγμένα μονοπάτια μέσα στο πυκνό δάσος μάς φέρνουν σε κρυστάλλινους καταρράκτες. Ο Σάββας μόλις διακρίνει και το πιο μικρό σκουπίδι σπεύδει να το μαζέψει. Αργά το απόγευμα η περιπολία για λαθροθήρες ξεκινά. Επιβιβαζόμαστε στο μεγάλο υπηρεσιακό τζιπ και αρχίζουμε -με σβηστά φώτα- το «κυνήγι των κυνηγών». Μέσα στη νύχτα διακρίνονται οι σκοτεινές φιγούρες των λαγών που διασχίζουν το χωματόδρομο και χάνονται στην αγκαλιά του δάσους.Την επομένη αφήνω το δασικό οικισμό και φτάνω στο χωριό Θερμιά, γνωστό για τις θερμές πηγές του. Τα σπίτια είναι σχεδόν όλα φτιαγμένα από τσίγκο. Η καταρρακτώδης βροχή δεν αφήνει περιθώρια για βόλτα κι έτσι συνεχίζω ώς το Παρανέστι. Κομβικό σημείο της περιοχής, κατοικήθηκε από πρόσφυγες που ήρθαν από τον Πόντο και τη Μικρά Ασία. Από το Παρανέστι μπορούν να γίνουν πολλές περιηγήσεις στο Νέστο, στα γύρω χωριά και στη Ροδόπη. Αξίζει μια εκδρομή ώς τα Διπόταμα, μέσα από το κατάφυτο φαράγγι του Αρκουδορέματος, με τους καταρράκτες.

Στα καπνοχώρια

Από το Παρανέστι ώς τη Σταυρούπολη ο δρόμος και η σιδηροδρομική γραμμή ακολουθούν την πορεία του Νέστου μέσα σε μια κοιλάδα σπαρμένη με χωριά. Η καλλιέργεια του καπνού έφερε μεγάλη άνθηση στην περιοχή ώς το 1960 όπου οι τιμές υποχώρησαν και πολλοί κάτοικοι μετανάστευσαν. Στο χορταριασμένο σιδηροδρομικό σταθμό του Νεοχωρίου, ένα ηλικιωμένο ζευγάρι με πλησιάζει.Ανηφορίζω προς το μακεδονικό φρούριο της Καλύβας. Χτισμένο στην κορφή ενός λόφου το 340 π.Χ. από τον Φίλιππο Β΄, προσφέρει εντυπωσιακή θέα στην κοιλάδα του Νέστου.Το επόμενο πρωί βρίσκομαι στην Σταυρούπολη. Οι λιθόστρωτοι δρόμοι και τα μακεδονικά σπίτια μαρτυρούν μια παρελθούσα ευημερία. Eπειτα από αρκετή περιπλάνηση στο χωριό, μια στάση δίπλα στις όχθες προσφέρει ξεκούραση και γαλήνη.
Ακολουθώ το στενό επαρχιακό δρόμο προς τον μακεδονικό τάφο των Κομνηνών. Λίθινη κατασκευή από τον 2ο αι. π.Χ. αποτελεί τον καλύτερα διατηρημένο τάφο της Θράκης. Συνεχίζω στο χωματόδρομο που ανηφορίζει μέσα σε μια θαμνώδη περιοχή. Φτάνοντας στα Aνω Λιβερά διαπιστώνω ότι λίγα σπίτια έχουν ζωή. Η πέτρα είναι κυρίαρχη παντού. Σε σωρούς, εκεί όπου κάποτε έστεκαν σπίτια, σε μοναχικούς πεισματάρηδες τοίχους και σε ατέλειωτες ξερολιθιές μέσα σε ένα άγριο τοπίο. Αφήνω το αυτοκίνητο και κατηφορίζω στο λιθόστρωτο μονοπάτι. Η βλάστηση ολοένα γίνεται πυκνότερη φτάνοντας στο σιδηροδρομικό σταθμό δίπλα στο ποτάμι. Πουλιά και βάτραχοι τριγύρω συνθέτουν τη αρχέγονη μουσική της Φύσης μέσα στο δυνατό μεσημεριάτικο ήλιο.

O υψηλότερος καταρράκτης

Στο μικρό μπακάλικο του χωριού Λειβαδίτης ο κυρ Αντώνης ζεσταίνεται στη μεγάλη σόμπα. Ψωνίζω λίγες προμήθειες και συνεχίζω ώς τη δασική περιοχή του καταρράκτη. Στο μονοπάτι, από τα ψηλά φυλλώματα της οξιάς που σβήνουν στην ομίχλη, μοιάζει να ακούγεται ο ψίθυρος του δάσους. Πλήθος από σαλαμάνδρες σέρνονται αργά πάνω στα πεσμένα φύλλα, μέσα στην αραιή βροχή. Φτάνοντας στον καταρράκτη του Λειβαδίτη -τον υψηλότερο των Βαλκανίων- το θέαμα μου κόβει την ανάσα. Στο γυρισμό, ενώ περιπλανιέμαι στους δασικούς δρόμους, συναντώ μια ομάδα υλοτόμων. Μέσα στις οξιές φορτώνουν αδιάκοπα τα μουλάρια τους με ξύλα. Μου μιλούν για την τραχιά ζωή του δάσους που περιλαμβάνει εκτός από την επίπονη εργασία, σε συχνά αντίξοες καιρικές συνθήκες, σπανιότερα και συναντήσεις με αρκούδες.Κατεβαίνοντας από τον Λειβαδίτη ακολουθώ το δρόμο προς το Κάτω Καρυόφυτο με το εντυπωσιακό πέτρινο γεφύρι και το νερόμυλο όπου τα περισσότερα σπίτια διατηρούν τη μακεδονίτικη αρχιτεκτονική τους. Οι κάτοικοι είναι Πόντιοι πρόσφυγες και ιδιαίτερα φιλόξενοι. Πρόθυμα ανοίγουν τα σπίτια τους, για να σου προσφέρουν ένα κέρασμα. Στην ταβέρνα του χωριού μετά το γεύμα συζητώ με τον μελισσοκόμο ιδιοκτήτη της. Μια κασέτα με ποντιακή μουσική μπαίνει στο κασετόφωνο και στο λεπτό έχει στηθεί ένας χορός.Επίλογος της περιήγησης, το υδροχαρές δάσος του Κοτζά Ορμάν που σημαίνει μεγάλο δάσος. Ο στενός χωματόδρομος χάνεται ανάμεσα στις πανύψηλες λεύκες ακολουθώντας το ποτάμι ώς τις εκβολές του, αντίκρυ στη Θάσο και τελειώνει σε μια μεγάλη αμμώδη παραλία. Η περιοχή φιλοξενούσε το μεγαλύτερο δάσος των Βαλκανίων αλλά η υλοτομία και οι καλλιέργειες κατέστρεψαν μεγάλο μέρος του. Το ταξίδι του Νέστου τελειώνει εδώ στην αγκαλιά του Αιγαίου.Ευχαριστώ θερμά την κ. Στάνσιου από τη Νομαρχία Ξάνθης, την κ. Σπανού από την Εταιρεία Τουρισμού Ανατ. Μακεδονίας Θράκης, τον κ. Αντωνιάδη από τη Δ/νση Δασών Δράμας και την εταιρεία Riverland για τη βοήθειά τους στην πραγματοποίηση αυτού του ρεπορτάζ.

Ενας οικολογικός παράδεισοςμε… ημιτελή προστασία

Στο εντυπωσιακό Δέλτα του ξεχειμωνιάζουν κορμοράνοι, αργυροπελεκάνοι και λαγγόνες. Στο βαθύ φαράγγι των Στενών του αναπαράγονται κραυγαετοί, καστανόχηνες και σαΐνια. Ο ποταμός Νέστος, ένας από τους 5 μεγαλύτερους ποταμούς της Ελλάδας, πηγάζει στο όρος Ρίλα της νότιας Βουλγαρίας, διατρέχει τους νομούς Δράμας, Καβάλας, Ξάνθης και εκβάλλει στο Θρακικό Πέλαγος. Στην πορεία του ποταμού προς τη θάλασσα, από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα ώς τις εκβολές του, η ροή του σχηματίζει πληθώρα οικοσυστημάτων, όπου συναντάμε μεγάλη ποικιλία φυτών, ζώων και πουλιών. Αρκετά από αυτά είναι σπάνια ή απειλούμενα είδη.
Το 1996, η υπογραφή Κοινής Υπουργικής Απόφασης (ΚΥΑ) από τους υπουργούς ΠΕΧΩΔΕ, Γεωργίας και Ανάπτυξης, άνοιξε το δρόμο για τη δημιουργία του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης, στο οποίο ανήκει και το υγροτοπικό σύμπλεγμα του Νέστου. Ωστόσο, η μη θεσμοθέτησή του με Προεδρικό Διάταγμα, είχε ως αποτέλεσμα τη λήξη της ισχύος της ΚΥΑ. Eτσι, ο Νέστος σήμερα, παρά την υψηλή οικολογική σημασία του η οποία έχει αναγνωριστεί από ευρωπαϊκές και διεθνείς συμβάσεις, δεν τελεί υπό ενιαίο καθεστώς εθνικής προστασίας.Στα τέλη του 2005 αναμένεται να ολοκληρωθεί στο Νέστο ευρωπαϊκό πρόγραμμα LIFE- Φύση με θέμα την προστασία των αρπακτικών πουλιών στο Δέλτα και τα Στενά του ποταμού. Ακολουθώντας το μοντέλο της Δαδιάς, έχουν ήδη κατασκευαστεί 2 ταΐστρες αρπακτικών, ενώ προβλέπεται η επανασύνδεση παλαιών τμημάτων του φυσικού παραποτάμιου δάσους, για να διευκολυνθεί η αναπαραγωγή και η διαχείμαση σπάνιων ειδών, καθώς επίσης η δημιουργία πλωτών νησίδων στην περιοχή Ερατεινού για το φώλιασμα παρυδάτιων πουλιών.

Σπάνια είδη αρπακτικών και μοναδική χλωρίδα

Τα Στενά του Νέστου: Μέσα από τα απόκρημνα βράχια, ακολουθώντας μια εντυπωσιακή διαδρομή 22 χιλιομέτρων ο ποταμός διαβρώνει ασβεστολιθικά και ιζηματογενή πετρώματα, σχηματίζοντας συνεχείς μαιάνδρους. Το βαθύ φαράγγι, κοντά στο εγκαταλελειμμένο χωριό των Λιβερών, ονομάζεται Στενά του Νέστου και έχει χαρακτηριστεί Περιοχή Ειδικής Προστασίας, Ειδικά Προστατευόμενη Μεσογειακή Περιοχή και Αισθητικό Δάσος. Εδώ αναπαράγονται σπάνια είδη αρπακτικών, όπως ο κραυγαετός, ο χρυσαετός, ο πετρίτης και ο φιδαετός. Η βλάστηση των Στενών περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, πλατάνια, κέδρους, λεύκες, σκλήθρα και αγριοκουμαριές. Από τα σπάνια είδη χλωρίδας που φιλοξενούνται στα Στενά, ξεχωρίζουν η χαμπερλέα, ο ράμνος της Ροδόπης και η αγροπασχαλιά.Το Δέλτα του Νέστου: Με συνολική έκταση 550 τετραγωνικά χιλιόμετρα, εκτείνεται από τη Νέα Καρβάλη του Νομού Καβάλας ώς τα Aβδηρα του Νομού Ξάνθης. Ανήκει στο δίκτυο Natura 2000, ενώ τμήμα του προστατεύεται από τη διεθνή σύμβαση Ραμσάρ και έχει χαρακτηριστεί Περιοχή Ειδικής Προστασίας και Ειδικά Προστατευόμενη Μεσογειακή Περιοχή. Το σύμπλεγμα βιοτόπων, που σχηματίζεται, συνθέτουν λιμνοθάλασσες (Βάσσοβας, Ερατεινού, Αγιάσματος, Κεραμωτής, Γεφυρακίου, Χα�δευτού, Κοκκάλας, Μοναστηρακίου και Παλιάς Κοίτης), υγρά λιβάδια, καλαμιώνες και το μεγάλο παραποτάμιο δάσος, γνωστό και ως Κοτζά Ορμάν. Στις αμμώδεις ακτές και θίνες που σχηματίζονται στις εκβολές του ποταμού φωλιάζουν πουλιά, όπως ο στρειδοφάγος, ο θαλασσοσφυριχτής, το νανογλάρονο και η αγκαθοκαλημάνα. Στα είδη της πλούσιας χλωρίδας του Δέλτα συγκαταλέγεται η ερυθρελάτη, η σημύδα, το μακεδονίτικο πεύκο, η σμεουρδιά και ο ενδημικός κρίνος της Ροδόπης.Παρά τις καταστροφικές ανθρώπινες επεμβάσεις που είχαν ως αποτέλεσμα την ανακοπή της ανάπτυξης του Δέλτα, η περιοχή εξακολουθεί να θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους υγροτόπους στην Ευρώπη. Ωστόσο, αν δεν είχε πραγματοποιηθεί σειρά έργων διευθέτησης της κοίτης, αν δεν υπήρχε το αρδευτικό φράγμα εκτροπής στους Τοξότες, αν δεν είχαν κατασκευαστεί αρδευτικά και αποστραγγιστικά κανάλια παράλληλα με την κοίτη του ποταμού, η σημερινή του εικόνα θα ήταν εντελώς διαφορετική.Είναι εξάλλου χαρακτηριστική η περίπτωση του φυσικού παραποτάμιου δάσους Κοτζά Ορμάν, που κάποτε ξεπερνούσε σε έκταση τα 125.00 στρέμματα.
Κατά τη δεκαετία του '50 αποφασίστηκε η εκχέρσωση του μεγαλύτερου μέρους του, για να μετατραπεί σε καλλιεργήσιμη γεωργική γη. Τμήμα του υγροτόπου αποστραγγίστηκε και οι νέες εκτάσεις που προέκυψαν διανεμήθηκαν στους αγρότες της περιοχής. Eτσι, σήμερα το Κοτζά Ορμάν έχει περιοριστεί στα 4.500 στρέμματα.Τα είδη της χλωρίδας είναι χαρακτηριστικά του παραποτάμιου οικοσυστήματος, με κυριότερα τη λευκή λεύκη και τις ιτιές, ενώ σε αρκετά σημεία του δάσους, το σύμπλεγμα των αναρριχώμενων φυτών παραπέμπει σε τροπική βλάστηση. Στην περιοχή ευδοκιμούν περισσότερα από 25 είδη ορχιδέας. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο παραποτάμιο δάσος ζει ένας από τους λιγοστούς παγκοσμίως πληθυσμούς κολχικού φασιανού, καθώς επίσης 33 είδη αρπακτικών, όπως ο στικταετός, ο τσίφτης, το σπιρτοκιρκίνεζο και ο θαλασσαετός, που συναντώνται όχι μόνο στο παραποτάμιο δάσος αλλά και στην ευρύτερη περιοχή του Νέστου.Η «Εταιρεία Προστασίας Φύσης και Οικοανάπτυξης Νέστου» διοργανώνει περιηγήσεις στα Στενά, στις λίμνες, στις λιμνοθάλασσες και στο Παραποτάμιο Δάσος του Νέστου ύστερα από τηλεφωνική συνεννόηση. Για πληροφορίες, 25910-23.144.

πηγή: kathimerini.gr

Makjunior · 13-03-08, 00:14

na prosthesw k merikes fwto apo dikes mou eksormiseis...
afth einai apo ta "temph tou nestou" vriskontai dipla ap to xwrio toksotes. k prokeitai gia monopati dipla ap ton potamo, me aperigrapth omorfia...

Makjunior · 13-03-08, 00:20

den einai o nestos edw, alla vrisketai arketa konta sthn ksanthi, prokeitai gia ton megalutero se upsos kataraxth twn valkaniwn.... peri leivadites o logos...

msl · 13-03-08, 00:41

Πω πω ... είναι τέλειο .. υπέροχο ..

Σέλω να πάου εκεί!

Makjunior · 13-03-08, 00:53

Aksizei toulaxiston mia episkepsh to parathrhthrio tou nestou, vrisketai opws phgainoume gia ta temph tou nestou mono pou phgainoume pros to xwrio Galanh k aniforizoume se upsometro 951m opou k an eimaste tuxeroi k den exoume sunefia tha doume kati tetoio....

sto shmeio afto exw paei 4 an thimamai kala fores... thn prwth eixe para polu katharo kairo k den eixa mazi mou fwtografikh mhxanh... tis upoloipes fores p phga k eixa fwtografikh mazi mou, den eixe kalh oratothta (ews katholou tha elega

) meta apo to parathrhthrio sunexizei xwmatodromos p vgazei sto kromniko, livera (prokeitai gia egkataleleimena xwria) k sto telos vgainoume sth stavroupolh.... sto kromniko vriskontai k kopadia apo agria aloga...

sta livera eixa dei mia tampela gia ena sphlaio alla den phga giati den mou to epetrepe o xronos... kapoia stigmh tha to episkeftw k tha pw entupwseis...

Freeman · 13-03-08, 08:45

μμμμ. Θυμάμαι την διαδρομή με τρένο. Την είχα κάνει. Είναι ΑΠΙΣΤΕΥΤΗ!!!!! Έτσι και πάς άνοιξη, τέλος. ΜΑΓΕΙΑ!!!

pastoula · 13-03-08, 10:50

ποτε θα παμε? ε?

Makjunior · 13-03-08, 10:54

Παράθεση:

Αρχικό μήνυμα απο Freeman

μμμμ. Θυμάμαι την διαδρομή με τρένο. Την είχα κάνει. Είναι ΑΠΙΣΤΕΥΤΗ!!!!! Έτσι και πάς άνοιξη, τέλος. ΜΑΓΕΙΑ!!!

k to fthinoporo einai teleia, prokeitai gia mia pandesia xrwmatwn... o,ti xrwmata thes vlepeis apo ta fula twn dentrwn....

soraver · 13-03-08, 11:25

Παράθεση:

Αρχικό μήνυμα απο pastoula

ποτε θα παμε? ε?

siga mhn pame

maRtina · 13-03-08, 11:35

ΜΜΜΜΜ και εγωτην εχω κανει τη διαδρομη αυτη . Τελεια , και οπως λεει ο μακ , Φθινοπωρο ειναι.....αγρια δεντρα που φυτρωνουν και εχουν τα φυλλα τους μωβ κιτρινα κοκκινοπα φυλλα ...τελεια ειναι

13-03-08, 00:03	#1
Makjunior ο γητευτής των σκύλων... Εγγραφή: 15-07-2007 Περιοχή: Αθήνα-Ξάνθη Ηλικία: 38 Μηνύματα: 2.170	Νέστος ΦOTΩΓPAΦIEΣ: ΓIΩPΓOΣ ΔETΣHΣ Μοναδικά οικοσυστήματα όπου αναπαράγονται και ζουν σπάνια είδη πουλιών, μέσα σε θηριώδη βλάστηση από πλατάνια, κέδρους, ερυθρελάτες, σημύδες, μακεδονίτικα πεύκα. Παράλληλα με τις όχθες του Νέστου, εδώ και χιλιετίες,κοινότητες ανθρώπων έχουν συνδέσει την τύχη τους μαζί του. 234 χιλιόμετρα γεμάτα… ζωή απ' το ποτάμι.Οι πανύψηλες λεύκες του Κοτζά Ορμάν, που σημαίνει «μεγάλο δάσος», «ακολουθούν» το ποτάμι ώς τις εκβολές του. Από τα 125.000 στρέμματα δάσους έχουν απομείνει μόλις 4.500. Ο Νέστος, στα 240 χιλιόμετρα της πορείας του, διαμορφώνει μια σειρά από διαφορετικά τοπία: δασωμένες κοιλάδες, καλλιεργημένη γη,στενά φαράγγια. Τόσο το ποτάμι όσο και οι όχθες του φιλοξενούν δεκάδες διαφορετικές δραστηριότητες.Το δάσος σχεδόν αγγίζει το παράθυρο του τρένου και χάνεται πίσω με μεγάλη ταχύτητα. Εναλλάσσονται μικρά διαστήματα σκοταδιού, καθώς το τρένο εισβάλλει στα συνεχόμενα τούνελ. Μέσα σ' αυτό το ραγδαία μεταβαλλόμενο σκηνικό παρεμβάλλονται σύντομες εικόνες του ποταμού. Eνα καλειδοσκόπιο της φύσης εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μου. Ο Νέστος αργοκυλάει προς τη θάλασσα μέσα από το πανέμορφο φαράγγι. Το τρένο σταματάει στον έρημο σταθμό των Λιβερών. Μεγάλοι και μικροί κατεβαίνουν φορώντας ήδη τα κόκκινα σωσίβιά τους και ξεφορτώνουν από τη σκευοφόρο πολύχρωμα κανό. Τα μεταφέρουμε ώς το ποτάμι. Μετά την απαραίτητη εκπαίδευση, οι προμήθειες φορτώνονται σε πλαστικά βαρέλια και η πλεύση ξεκινά. Η οπτική εκ των έσω που προσφέρει αυτή η τετράωρη κατάβαση ώς τη Γαλάνη είναι μοναδική. Ο μικρός βαθμός δυσκολίας δίνει τη δυνατότητα ακόμα και σε παιδιά να συμμετάσχουν.Ο ορεινός τουρισμός έχει αναπτυχθεί πρόσφατα εδώ αλλά η περιοχή κατοικείται από την προϊστορική εποχή. Το ποτάμι κατακτήθηκε στο παρελθόν από πολλούς εισβολείς. Ρωμαίοι, Φράγκοι αλλά κυρίως Τούρκοι και Βούλγαροι πέρασαν αφήνοντας επιρροές, σημάδια και μια ιστορία γεμάτη αιματηρές συγκρούσεις.Ο Νέστος στα 240 χιλιόμετρα της πορείας του διαμορφώνει μια σειρά από διαφορετικά τοπία. Δασωμένες κοιλάδες, καλλιεργημένη γη, στενά φαράγγια και το ήρεμο δέλτα συνθέτουν το χαρακτήρα του ποταμού. Η ανθρώπινη επέμβαση για την εκμετάλλευση της υδροηλεκτρικής ενέργειας, με την κατασκευή των φραγμάτων Πλατανόβρυσης και Θησαυρού πρόσθεσε στα τοπία και τις λίμνες, επιφέροντας όμως ανάλογες επιπτώσεις στην οικολογική ισορροπία. Aφετηρία το δάσος Φρακτού Αρχίζω την περιήγηση από το δάσος Φρακτού στη Ροδόπη απ' όπου πηγάζουν πολλά ποτάμια που τροφοδοτούν το Νέστο. Εδώ η Φύση είναι στα κέφια της, αφού η ανθρώπινη παρουσία είναι ελεγχόμενη από το δασαρχείο Δράμας. Στην καρδιά του δάσους απαγορεύεται η πρόσβαση κι έτσι το δάσος γεννιέται, ζει και πεθαίνει μόνο του, προσφέροντας καταφύγιο σε πολλά είδη με κορυφαίο «οικοδεσπότη» την αρκούδα. Λίγα σπιτάκια προσφέρουν κατάλυμα σε δασικούς υπαλλήλους και ερευνητές, ενώ ένας ξενώνας μπορεί να φιλοξενήσει επισκέπτες με άδεια δασαρχείου. Ο Σάββας κι ο Δημήτρης, οδηγός και δασοφύλακας αντίστοιχα, έχουν αναλάβει την ξενάγησή μου. Καλοχαραγμένα μονοπάτια μέσα στο πυκνό δάσος μάς φέρνουν σε κρυστάλλινους καταρράκτες. Ο Σάββας μόλις διακρίνει και το πιο μικρό σκουπίδι σπεύδει να το μαζέψει. Αργά το απόγευμα η περιπολία για λαθροθήρες ξεκινά. Επιβιβαζόμαστε στο μεγάλο υπηρεσιακό τζιπ και αρχίζουμε -με σβηστά φώτα- το «κυνήγι των κυνηγών». Μέσα στη νύχτα διακρίνονται οι σκοτεινές φιγούρες των λαγών που διασχίζουν το χωματόδρομο και χάνονται στην αγκαλιά του δάσους.Την επομένη αφήνω το δασικό οικισμό και φτάνω στο χωριό Θερμιά, γνωστό για τις θερμές πηγές του. Τα σπίτια είναι σχεδόν όλα φτιαγμένα από τσίγκο. Η καταρρακτώδης βροχή δεν αφήνει περιθώρια για βόλτα κι έτσι συνεχίζω ώς το Παρανέστι. Κομβικό σημείο της περιοχής, κατοικήθηκε από πρόσφυγες που ήρθαν από τον Πόντο και τη Μικρά Ασία. Από το Παρανέστι μπορούν να γίνουν πολλές περιηγήσεις στο Νέστο, στα γύρω χωριά και στη Ροδόπη. Αξίζει μια εκδρομή ώς τα Διπόταμα, μέσα από το κατάφυτο φαράγγι του Αρκουδορέματος, με τους καταρράκτες. Στα καπνοχώρια Από το Παρανέστι ώς τη Σταυρούπολη ο δρόμος και η σιδηροδρομική γραμμή ακολουθούν την πορεία του Νέστου μέσα σε μια κοιλάδα σπαρμένη με χωριά. Η καλλιέργεια του καπνού έφερε μεγάλη άνθηση στην περιοχή ώς το 1960 όπου οι τιμές υποχώρησαν και πολλοί κάτοικοι μετανάστευσαν. Στο χορταριασμένο σιδηροδρομικό σταθμό του Νεοχωρίου, ένα ηλικιωμένο ζευγάρι με πλησιάζει.Ανηφορίζω προς το μακεδονικό φρούριο της Καλύβας. Χτισμένο στην κορφή ενός λόφου το 340 π.Χ. από τον Φίλιππο Β΄, προσφέρει εντυπωσιακή θέα στην κοιλάδα του Νέστου.Το επόμενο πρωί βρίσκομαι στην Σταυρούπολη. Οι λιθόστρωτοι δρόμοι και τα μακεδονικά σπίτια μαρτυρούν μια παρελθούσα ευημερία. Eπειτα από αρκετή περιπλάνηση στο χωριό, μια στάση δίπλα στις όχθες προσφέρει ξεκούραση και γαλήνη. Ακολουθώ το στενό επαρχιακό δρόμο προς τον μακεδονικό τάφο των Κομνηνών. Λίθινη κατασκευή από τον 2ο αι. π.Χ. αποτελεί τον καλύτερα διατηρημένο τάφο της Θράκης. Συνεχίζω στο χωματόδρομο που ανηφορίζει μέσα σε μια θαμνώδη περιοχή. Φτάνοντας στα Aνω Λιβερά διαπιστώνω ότι λίγα σπίτια έχουν ζωή. Η πέτρα είναι κυρίαρχη παντού. Σε σωρούς, εκεί όπου κάποτε έστεκαν σπίτια, σε μοναχικούς πεισματάρηδες τοίχους και σε ατέλειωτες ξερολιθιές μέσα σε ένα άγριο τοπίο. Αφήνω το αυτοκίνητο και κατηφορίζω στο λιθόστρωτο μονοπάτι. Η βλάστηση ολοένα γίνεται πυκνότερη φτάνοντας στο σιδηροδρομικό σταθμό δίπλα στο ποτάμι. Πουλιά και βάτραχοι τριγύρω συνθέτουν τη αρχέγονη μουσική της Φύσης μέσα στο δυνατό μεσημεριάτικο ήλιο. O υψηλότερος καταρράκτης Στο μικρό μπακάλικο του χωριού Λειβαδίτης ο κυρ Αντώνης ζεσταίνεται στη μεγάλη σόμπα. Ψωνίζω λίγες προμήθειες και συνεχίζω ώς τη δασική περιοχή του καταρράκτη. Στο μονοπάτι, από τα ψηλά φυλλώματα της οξιάς που σβήνουν στην ομίχλη, μοιάζει να ακούγεται ο ψίθυρος του δάσους. Πλήθος από σαλαμάνδρες σέρνονται αργά πάνω στα πεσμένα φύλλα, μέσα στην αραιή βροχή. Φτάνοντας στον καταρράκτη του Λειβαδίτη -τον υψηλότερο των Βαλκανίων- το θέαμα μου κόβει την ανάσα. Στο γυρισμό, ενώ περιπλανιέμαι στους δασικούς δρόμους, συναντώ μια ομάδα υλοτόμων. Μέσα στις οξιές φορτώνουν αδιάκοπα τα μουλάρια τους με ξύλα. Μου μιλούν για την τραχιά ζωή του δάσους που περιλαμβάνει εκτός από την επίπονη εργασία, σε συχνά αντίξοες καιρικές συνθήκες, σπανιότερα και συναντήσεις με αρκούδες.Κατεβαίνοντας από τον Λειβαδίτη ακολουθώ το δρόμο προς το Κάτω Καρυόφυτο με το εντυπωσιακό πέτρινο γεφύρι και το νερόμυλο όπου τα περισσότερα σπίτια διατηρούν τη μακεδονίτικη αρχιτεκτονική τους. Οι κάτοικοι είναι Πόντιοι πρόσφυγες και ιδιαίτερα φιλόξενοι. Πρόθυμα ανοίγουν τα σπίτια τους, για να σου προσφέρουν ένα κέρασμα. Στην ταβέρνα του χωριού μετά το γεύμα συζητώ με τον μελισσοκόμο ιδιοκτήτη της. Μια κασέτα με ποντιακή μουσική μπαίνει στο κασετόφωνο και στο λεπτό έχει στηθεί ένας χορός.Επίλογος της περιήγησης, το υδροχαρές δάσος του Κοτζά Ορμάν που σημαίνει μεγάλο δάσος. Ο στενός χωματόδρομος χάνεται ανάμεσα στις πανύψηλες λεύκες ακολουθώντας το ποτάμι ώς τις εκβολές του, αντίκρυ στη Θάσο και τελειώνει σε μια μεγάλη αμμώδη παραλία. Η περιοχή φιλοξενούσε το μεγαλύτερο δάσος των Βαλκανίων αλλά η υλοτομία και οι καλλιέργειες κατέστρεψαν μεγάλο μέρος του. Το ταξίδι του Νέστου τελειώνει εδώ στην αγκαλιά του Αιγαίου.Ευχαριστώ θερμά την κ. Στάνσιου από τη Νομαρχία Ξάνθης, την κ. Σπανού από την Εταιρεία Τουρισμού Ανατ. Μακεδονίας Θράκης, τον κ. Αντωνιάδη από τη Δ/νση Δασών Δράμας και την εταιρεία Riverland για τη βοήθειά τους στην πραγματοποίηση αυτού του ρεπορτάζ. Ενας οικολογικός παράδεισοςμε… ημιτελή προστασία Στο εντυπωσιακό Δέλτα του ξεχειμωνιάζουν κορμοράνοι, αργυροπελεκάνοι και λαγγόνες. Στο βαθύ φαράγγι των Στενών του αναπαράγονται κραυγαετοί, καστανόχηνες και σαΐνια. Ο ποταμός Νέστος, ένας από τους 5 μεγαλύτερους ποταμούς της Ελλάδας, πηγάζει στο όρος Ρίλα της νότιας Βουλγαρίας, διατρέχει τους νομούς Δράμας, Καβάλας, Ξάνθης και εκβάλλει στο Θρακικό Πέλαγος. Στην πορεία του ποταμού προς τη θάλασσα, από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα ώς τις εκβολές του, η ροή του σχηματίζει πληθώρα οικοσυστημάτων, όπου συναντάμε μεγάλη ποικιλία φυτών, ζώων και πουλιών. Αρκετά από αυτά είναι σπάνια ή απειλούμενα είδη. Το 1996, η υπογραφή Κοινής Υπουργικής Απόφασης (ΚΥΑ) από τους υπουργούς ΠΕΧΩΔΕ, Γεωργίας και Ανάπτυξης, άνοιξε το δρόμο για τη δημιουργία του Εθνικού Πάρκου Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης, στο οποίο ανήκει και το υγροτοπικό σύμπλεγμα του Νέστου. Ωστόσο, η μη θεσμοθέτησή του με Προεδρικό Διάταγμα, είχε ως αποτέλεσμα τη λήξη της ισχύος της ΚΥΑ. Eτσι, ο Νέστος σήμερα, παρά την υψηλή οικολογική σημασία του η οποία έχει αναγνωριστεί από ευρωπαϊκές και διεθνείς συμβάσεις, δεν τελεί υπό ενιαίο καθεστώς εθνικής προστασίας.Στα τέλη του 2005 αναμένεται να ολοκληρωθεί στο Νέστο ευρωπαϊκό πρόγραμμα LIFE- Φύση με θέμα την προστασία των αρπακτικών πουλιών στο Δέλτα και τα Στενά του ποταμού. Ακολουθώντας το μοντέλο της Δαδιάς, έχουν ήδη κατασκευαστεί 2 ταΐστρες αρπακτικών, ενώ προβλέπεται η επανασύνδεση παλαιών τμημάτων του φυσικού παραποτάμιου δάσους, για να διευκολυνθεί η αναπαραγωγή και η διαχείμαση σπάνιων ειδών, καθώς επίσης η δημιουργία πλωτών νησίδων στην περιοχή Ερατεινού για το φώλιασμα παρυδάτιων πουλιών. Σπάνια είδη αρπακτικών και μοναδική χλωρίδα Τα Στενά του Νέστου: Μέσα από τα απόκρημνα βράχια, ακολουθώντας μια εντυπωσιακή διαδρομή 22 χιλιομέτρων ο ποταμός διαβρώνει ασβεστολιθικά και ιζηματογενή πετρώματα, σχηματίζοντας συνεχείς μαιάνδρους. Το βαθύ φαράγγι, κοντά στο εγκαταλελειμμένο χωριό των Λιβερών, ονομάζεται Στενά του Νέστου και έχει χαρακτηριστεί Περιοχή Ειδικής Προστασίας, Ειδικά Προστατευόμενη Μεσογειακή Περιοχή και Αισθητικό Δάσος. Εδώ αναπαράγονται σπάνια είδη αρπακτικών, όπως ο κραυγαετός, ο χρυσαετός, ο πετρίτης και ο φιδαετός. Η βλάστηση των Στενών περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, πλατάνια, κέδρους, λεύκες, σκλήθρα και αγριοκουμαριές. Από τα σπάνια είδη χλωρίδας που φιλοξενούνται στα Στενά, ξεχωρίζουν η χαμπερλέα, ο ράμνος της Ροδόπης και η αγροπασχαλιά.Το Δέλτα του Νέστου: Με συνολική έκταση 550 τετραγωνικά χιλιόμετρα, εκτείνεται από τη Νέα Καρβάλη του Νομού Καβάλας ώς τα Aβδηρα του Νομού Ξάνθης. Ανήκει στο δίκτυο Natura 2000, ενώ τμήμα του προστατεύεται από τη διεθνή σύμβαση Ραμσάρ και έχει χαρακτηριστεί Περιοχή Ειδικής Προστασίας και Ειδικά Προστατευόμενη Μεσογειακή Περιοχή. Το σύμπλεγμα βιοτόπων, που σχηματίζεται, συνθέτουν λιμνοθάλασσες (Βάσσοβας, Ερατεινού, Αγιάσματος, Κεραμωτής, Γεφυρακίου, Χα�δευτού, Κοκκάλας, Μοναστηρακίου και Παλιάς Κοίτης), υγρά λιβάδια, καλαμιώνες και το μεγάλο παραποτάμιο δάσος, γνωστό και ως Κοτζά Ορμάν. Στις αμμώδεις ακτές και θίνες που σχηματίζονται στις εκβολές του ποταμού φωλιάζουν πουλιά, όπως ο στρειδοφάγος, ο θαλασσοσφυριχτής, το νανογλάρονο και η αγκαθοκαλημάνα. Στα είδη της πλούσιας χλωρίδας του Δέλτα συγκαταλέγεται η ερυθρελάτη, η σημύδα, το μακεδονίτικο πεύκο, η σμεουρδιά και ο ενδημικός κρίνος της Ροδόπης.Παρά τις καταστροφικές ανθρώπινες επεμβάσεις που είχαν ως αποτέλεσμα την ανακοπή της ανάπτυξης του Δέλτα, η περιοχή εξακολουθεί να θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους υγροτόπους στην Ευρώπη. Ωστόσο, αν δεν είχε πραγματοποιηθεί σειρά έργων διευθέτησης της κοίτης, αν δεν υπήρχε το αρδευτικό φράγμα εκτροπής στους Τοξότες, αν δεν είχαν κατασκευαστεί αρδευτικά και αποστραγγιστικά κανάλια παράλληλα με την κοίτη του ποταμού, η σημερινή του εικόνα θα ήταν εντελώς διαφορετική.Είναι εξάλλου χαρακτηριστική η περίπτωση του φυσικού παραποτάμιου δάσους Κοτζά Ορμάν, που κάποτε ξεπερνούσε σε έκταση τα 125.00 στρέμματα. Κατά τη δεκαετία του '50 αποφασίστηκε η εκχέρσωση του μεγαλύτερου μέρους του, για να μετατραπεί σε καλλιεργήσιμη γεωργική γη. Τμήμα του υγροτόπου αποστραγγίστηκε και οι νέες εκτάσεις που προέκυψαν διανεμήθηκαν στους αγρότες της περιοχής. Eτσι, σήμερα το Κοτζά Ορμάν έχει περιοριστεί στα 4.500 στρέμματα.Τα είδη της χλωρίδας είναι χαρακτηριστικά του παραποτάμιου οικοσυστήματος, με κυριότερα τη λευκή λεύκη και τις ιτιές, ενώ σε αρκετά σημεία του δάσους, το σύμπλεγμα των αναρριχώμενων φυτών παραπέμπει σε τροπική βλάστηση. Στην περιοχή ευδοκιμούν περισσότερα από 25 είδη ορχιδέας. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο παραποτάμιο δάσος ζει ένας από τους λιγοστούς παγκοσμίως πληθυσμούς κολχικού φασιανού, καθώς επίσης 33 είδη αρπακτικών, όπως ο στικταετός, ο τσίφτης, το σπιρτοκιρκίνεζο και ο θαλασσαετός, που συναντώνται όχι μόνο στο παραποτάμιο δάσος αλλά και στην ευρύτερη περιοχή του Νέστου.Η «Εταιρεία Προστασίας Φύσης και Οικοανάπτυξης Νέστου» διοργανώνει περιηγήσεις στα Στενά, στις λίμνες, στις λιμνοθάλασσες και στο Παραποτάμιο Δάσος του Νέστου ύστερα από τηλεφωνική συνεννόηση. Για πληροφορίες, 25910-23.144. πηγή: kathimerini.gr __________________ click to show Πάντα λιακάδα να 'χει...

13-03-08, 00:14	#2
Makjunior ο γητευτής των σκύλων... Εγγραφή: 15-07-2007 Περιοχή: Αθήνα-Ξάνθη Ηλικία: 38 Μηνύματα: 2.170	na prosthesw k merikes fwto apo dikes mou eksormiseis... afth einai apo ta "temph tou nestou" vriskontai dipla ap to xwrio toksotes. k prokeitai gia monopati dipla ap ton potamo, me aperigrapth omorfia... __________________ click to show Πάντα λιακάδα να 'χει... Τελευταία επεξεργασία από το χρήστη Makjunior : 13-03-08 στις 00:43.

13-03-08, 00:20	#3
Makjunior ο γητευτής των σκύλων... Εγγραφή: 15-07-2007 Περιοχή: Αθήνα-Ξάνθη Ηλικία: 38 Μηνύματα: 2.170	den einai o nestos edw, alla vrisketai arketa konta sthn ksanthi, prokeitai gia ton megalutero se upsos kataraxth twn valkaniwn.... peri leivadites o logos... __________________ click to show Πάντα λιακάδα να 'χει... Τελευταία επεξεργασία από το χρήστη Makjunior : 13-03-08 στις 00:28.

13-03-08, 00:41	#4
msl Anamella Εγγραφή: 06-01-2008 Ηλικία: 37 Μηνύματα: 2.184	Πω πω ... είναι τέλειο .. υπέροχο .. Σέλω να πάου εκεί! __________________ click to show click to show Αν σ' αγαπούν να μάθουν να το λένε, κι αν δε σ'το πουν να μάθεις να το κλέβεις κι αν θες να δεις τ' αληθινά να καίνε, πρέπει στο ύψος της φωτιάς ν 'ανέβεις Και σε λυπούνται που δεν το 'χεις νιώσει, κι εσύ λυπάσαι που το ξέρεις πρώτος και που κανείς δεν είχε λάβει γνώση, πως η σιωπή σου ήταν χρόνια κρότος Δικαίωμά μου να ποντάρω λίγα, δικαίωμά μου να πηγαίνω πάσο κι εκεί που λένε πως ποτέ δεν πήγα, εγώ δεν πρόλαβα να το ξεχάσω Κι όποιος ρωτήσει γιατί πάντα φεύγω, μ' αυτόν το τόνο του λευκού στο βλέμμα του λέω μια φράση σα να υπεκφεύγω, με μια ελπίδα να 'ναι σαν κι εμένα Τίποτα σημαντικό .. Ζω μονάχα εν λευκώ And sth usefull .. Οδοντίατρος, Αθλητικός Όμιλος Πήγασος Κυψέλης

13-03-08, 00:53	#5
Makjunior ο γητευτής των σκύλων... Εγγραφή: 15-07-2007 Περιοχή: Αθήνα-Ξάνθη Ηλικία: 38 Μηνύματα: 2.170	Aksizei toulaxiston mia episkepsh to parathrhthrio tou nestou, vrisketai opws phgainoume gia ta temph tou nestou mono pou phgainoume pros to xwrio Galanh k aniforizoume se upsometro 951m opou k an eimaste tuxeroi k den exoume sunefia tha doume kati tetoio.... sto shmeio afto exw paei 4 an thimamai kala fores... thn prwth eixe para polu katharo kairo k den eixa mazi mou fwtografikh mhxanh... tis upoloipes fores p phga k eixa fwtografikh mazi mou, den eixe kalh oratothta (ews katholou tha elega) meta apo to parathrhthrio sunexizei xwmatodromos p vgazei sto kromniko, livera (prokeitai gia egkataleleimena xwria) k sto telos vgainoume sth stavroupolh.... sto kromniko vriskontai k kopadia apo agria aloga... sta livera eixa dei mia tampela gia ena sphlaio alla den phga giati den mou to epetrepe o xronos... kapoia stigmh tha to episkeftw k tha pw entupwseis... __________________ click to show Πάντα λιακάδα να 'χει... Τελευταία επεξεργασία από το χρήστη Makjunior : 13-03-08 στις 00:58.

13-03-08, 08:45	#6
Freeman I live my own script... Εγγραφή: 05-06-2006 Περιοχή: In a storyline.. Ηλικία: 44 Μηνύματα: 6.500	μμμμ. Θυμάμαι την διαδρομή με τρένο. Την είχα κάνει. Είναι ΑΠΙΣΤΕΥΤΗ!!!!! Έτσι και πάς άνοιξη, τέλος. ΜΑΓΕΙΑ!!! __________________

13-03-08, 10:50	#7
pastoula υπόθετο Εγγραφή: 27-01-2008 Περιοχή: Σεϊχέλες Ηλικία: 44 Μηνύματα: 8.379	ποτε θα παμε? ε? __________________ Τώρα τελευταία, έτσι ξυπνάω click to show

13-03-08, 11:35	#10
maRtina viva la κλαψα! Εγγραφή: 12-04-2007 Περιοχή: Θεσαλλονίκη Ηλικία: 44 Μηνύματα: 10.527	ΜΜΜΜΜ και εγωτην εχω κανει τη διαδρομη αυτη . Τελεια , και οπως λεει ο μακ , Φθινοπωρο ειναι.....αγρια δεντρα που φυτρωνουν και εχουν τα φυλλα τους μωβ κιτρινα κοκκινοπα φυλλα ...τελεια ειναι __________________ Είμαι και γαμώ τα παιδια ! Τυχαίο; Δεν νομιζω !!!! click to show "πάρτα" ...... Yet I know that the goal Is to keep me from falling"

Συνδεδεμένοι χρήστες που διαβάζουν αυτό το θέμα: 1 (0 μέλη και 1 επισκέπτες)

Εργαλεία Θεμάτων
Εμφάνιση έκδοσης για εκτύπωση Αποστολή αυτής της σελίδας μέσω email
Τρόποι εμφάνισης
Αλλαγή σε γραμμικό τρόπο Αλλαγή σε υβριδικό τρόπο Αλλαγή σε νηματικό τρόπο